زنگ استراحت زمین

پیش از شیوع ویروس کرونا، عنوان اخبار محیط‌زیستی به‌طور عمومی گرمایش جهانی، تغییر اقلیم و نابودی زمین بود. در حال حاضر اگر به خبرها توجه کنیم می‌بینیم که میزان آلودگی هوا و حجم زباله‌ رهاشده در سواحل به‌شدت پایین آمده و با کاهش چشم‌گیر حجم گازهای گلخانه‌ای، لایه اوزون نیز در حال ترمیم است. همچنین در بسیاری از شهرهای جهان دیده شده است که جانوران به محیط زیست انسان نزدیک شده‌اند و در شهرها آزادانه پرسه می‌زنند.

شعار سال «روز جهانی زمین پاک» که امسال «سازگاری با تغییرات اقلیمی» عنوان شده است، امسال با شیوع ویروس کرونا در سطح جهان و اجرای طرح‌های مختلف قرنطینه خانگی مصادف گردید که به کاهش تردد، کاهش فعالیت‌های صنعتی، کاهش قابل توجه انتشار آلاینده‌ها و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان منجر شد، به همین دلیل کارشناسان جهانی از همه‌گیری بیماری کرونا به‌عنوان زنگ استراحت زمین و یا زنگ تنفس آن یاد کرده‌اند.

آیا به واقع این‌طور است؟! اگر این استراحت را قبول کنیم، تا چه زمانی طول خواهد کشید؟ دو هفته، یک ماه، چهل روز و ...؟

این اولین بار نیست که سطح آلاینده کربن‌دی‌اکسید جو زمین از یک اپیدمی متأثر شده است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که شیوع بیماری‌های اپیدمیک ارتباط مستقیم با کاهش آلاینده‌ها دارد؛ مثلاً در دوران قبل از صنعتی شدن، در اپیدمی‌هایی همچون مرگ سیاه (طاعون) در قرن چهاردهم میلادی در اروپا، و شیوع بیماری آبله در آمریکای جنوبی به دنبال ورود اولین اسپانیایی‌ها به این منطقه، سطح کربن‌دی‌اکسید جو کاهش یافته بود. تغییرات رخ‌داده در آن زمان ناشی از میزان بالای مرگ‌ومیر ناشی از بیماری و نسل‌کشی بومیان ایالات متحده بود. یافته‌های سایر مطالعات نیز می‌گوید به دنبال آن مرگ‌ومیرها، در مقیاس گسترده‌ای، زمین‌های زراعی به حال خود رها شد و با رشد حیات‌وحش، مقدار زیادی از کربن‌دی‌اکسید هوا را جذب گردید. در این رابطه به نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا به اندازه موارد قبلی باشد و تغییری مشابه در استفاده از زمین ایجاد شود، اما می‌توان انتظار داشت که اثرات زیست‌محیطی ناشی از آن مشابه حوادث اخیر جهان مانند بحران مالی 2008 باشد.

در سقوط مالی 2009- 2008 مجموع سطح آلاینده‌های جهانی (غلظت ذرات و حجم گازها) 1/3 درصدی کاهش یافت، اما یک سال پس از آن، در سال 2010 به دنبال روند رو به بهبود اقتصادها، انتشار آلاینده‌ها با بازگشت به روند افزایشی، بالاترین رکوردهای تاریخی را به ثبت رساند.

از آنجایی که برای مقابله با شیوع ویروس کرونا ناگزیر هستیم طبق پروتکل‌های بهداشتی رفتار کنیم و نتیجه آمار کشورهایی که توانستند بر این ویروس غلبه کنند تأییدی بر پذیرش این پروتکل‌ها از سوی مردم و رعایت بهداشت توسط آن‌هاست، آیا برای کاهش آلاینده‌ها هم می‌توان به ادامه این شرایط و تأثیرات مثبت آن بر محیط زیست خوش‌بین بود؟

بد نیست بدانید:

• روز 28 اردیبهشت 1399، تهران با گذشت 47 روز از ابتدای سال 1399، 15 روز هوای پاک و 42 روز هوای قابل قبول را داشته است.

• روز 30 اردیبهشت 1399، در تهران با افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از 5/2 میکرون، کیفیت هوا در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت.

در ایام نوروز، به دلیل تعطیلی ادارات، میزان استفاده از وسایل نقلیه به‌خصوص حمل‌ونقل عمومی، یعنی مترو و اتوبوس به ترتیب 80 و 70 درصد کاهش داشت، ولی با اجرای طرح فاصله‌گذاری و افزایش تردد مردم، دوباره شاهد افزایش آلاینده‌ها هستیم و این در حالی است که در نیمه اول سال هستیم و پدیده وارونگی دمایی نداریم.

پس بیایید با استفاده از موقعیت ایجادشده رفتار دوستدار محیط‌ زیستی را در خود و خانواده‌مان تبیین کنیم تا زمین هم بتواند استراحت کند.

والسلام