ضرورت چند رسانه‌ای شدن مجلات رشد

دنیای جدید فضایی چندگانه، پیچیده است؛ مسائل این دنیای جدید هم درهم تنیده و لایه لایه و چند وجهی هستند و طبعاً راه‌حل‌ها هم باید همین ویژگی را در نظر بگیرند. انسان دنیای مدرن و پسامدرن نیز متاثر از همین ویژگی‌های ذکر شده، هم خودش پیچیده شده و هم مسائلش. لذا نوع مواجهه و ادراک بشر از دنیای پیرامون با گذشته تفاوت‌های جدی کرده است.

از مهم‌ترین عوامل مؤثر در تغییر وضعیت و ذائقه انسان‌ها پدیده‌ای‌ به نام رسانه است. رسانه‌ها در عین حال که وظیفه کمک به فهم بهتر و ساده‌تر امور را برای انسان دارند اما به جهت توسعه و تکثر فراوانی که پیدا کرده اند عملاً عاملی برای افزون شدن پیچیدگی‌ها شده‌اند. در گذشته و در فضای ارتباطی بین انسان‌ها این تک رسانه‌ها بودند که ایفای نقش می‌کردند اما رفته رفته دنیای ارتباطی انسان ها هم چندگانه شد.

از ابتدا زبان اصلی‌ترین کانال ارتباطی انسان‌ها بود چه در قالب زبان اشاره یا زبان بدن و یا زبان قابل فهم بیانی، در همان زمان ثبت تصاویر ابتدایی بر روی دیواره‌های غارها و سنگ‌ها خود یک راه ارتباطی تلقی می‌شد، بعدتر نوشتار و صنعت چاپ کانال‌های ارتباطی را افزایش داد، این مسیر ادامه پیدا کرد تا رسیدیم به دوران کنونی بشر، به زمانه‌ای که کانال‌ها و اشکال ارتباطی به‌ قدری تنوع پیدا کرده است که نوع انسان در شیوه ادراک واقعیت‌های پیرامونی و برقراری ارتباطات، دارای قدرت انتخاب بسیار بالایی است و هر کسی بر اساس سلیقه، علاقه، امکانات و شرایطش می‌تواند طیفی از امکان‌ها و کانال‌های ارتباطی را برگزیند. به زبان ساده منظور این است که امروزه انسان‌ها برای درک و فهم و یادگیری، مسیر ها و ابزارها و روش‌های بسیار متنوعی در دسترس دارند.

امروزه دیگر فقط متن و کتاب و نوشته تنها منبع کسب دانش و معرفت یا تحقق آموزش و یادگیری نیست امروزه انواع رسانه‌ها از تصویری و صوتی تا چندگانه و متکثر همچون چند رسانه‌ای‌ها از طرفی و دنیای بی‌پایان! وب و شبکه‌های اجتماعیِ بسهولت در دسترس از طرف دیگر، اولاً چنان حق انتخاب یادگیرندگان را متنوع و متکثر کرده که اساساً نمی‌توان در قالب‌ها و مسیرهای کانالیزه شده سنتی و سابق مسیر آموزش و یادگیری را سامان داد و ثانیاً چنان امکان‌ها و تنوعی را در اختیار طراحان و توسعه دهندگان سیستم‌های آموزشی و یادگیری قرار داده است که به سهولت امکان حرکت به سمت شخصی سازی یادگیری برای فراگیران در دسترس ایشان است.

مجلات رشد با سابقه‌ای قریب به نیم قرن یکی از مؤثرترین و با قدمت‌ترین تولیدات علمی، آموزشی، معرفتی و فرهنگی در تاریخ تعلیم و تربیت نوین ایران اسلامی هستند که با تنوع زیادی از مخاطبان پیش دبستان تا دانشگاه و تکثر موضوعی از فعالیت‌های کمک آموزشی تا مباحث تخصصی دروس دانش‌آموزان و راهنماهای عمومی و تخصصی برای معلمان و دانشجو معلمان، یکی از مهم‌ترین و بهترین امکان‌های در اختیار آموزش و پرورش کشور هستند که در طول سال‌های متمادی نقش پررنگی در پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان به شکل اصولی و در مسیر یادگیری داشته و برای معلمان محل مراجعه و دستیابی به یافته‌های جدید و راهکارهای رفع موانع و مشکلات در میدان کلاس و تدریس بوده است. آنچه منظور اصلی این نوشتار است و جملات آغازین هم مقدمه‌ای برای ورود به این منظور هستند، وضعیت جدیدی است که دنیای رسانه، دنیای نشر، دنیای آموزش و یادگیری و دنیای تعلیم و تربیت در آن قرار گرفته است.

مخاطبان مجلات رشد از کودکان و نوجوانان تا جوانان و بزرگسالان در سال‌های اخیر (خصوصاً در یک دهه اخیر) متأثر از پیشرفت‌های محیر العقول فناورانه و مشخصاً با ورود فناوری اینترنت و همه‌گیری استفاده از ابزارهای سیار و هوشمند همچون موبایل و تبلت، اولاً وارد دنیایی جدید شده‌اند که همه چیز به سهولت و سرعت در دسترس آن‌ها قرار دارد و ثانیاً با توجه به ویژگی‌های تولیدات رسانه‌ای جدید ذائقه آن‌ها نیز تغییرات جدی کرده است از جمله اینکه دیگر متن و نوشتار تنها مسیر کسب اطلاعات و معارف تلقی نمی‌شود و تولیدات مصور همچون فیلم‌ها و تصاویر جایگاه بسیار مهم و جدی پیدا کرده‌اند و همچنین استفاده از صدا در قالب فایل‌های فشرده صوتی و پادکست‌ها برای اطلاع از محتویات یک کتاب یا مقاله ، همین طور مراجعه به نقشه های مفهومی و چارت‌هایی که مجموعه‌ای از اطلاعات زیاد را در قالبی منظم و روشمند به شکلی خلاصه کرده‌اند که به دلیل درگیر کردن حواس چندگانه امکان یادگیری و به یاد سپاری را تسهیل نموده‌اند، همچنین استفاده از بازی‌های رایانه‌ای یا رومیزی آموزشی که هم سرگرم کننده هستند و هم آموزنده، یا بهره بردن از بازی‌وار سازی برای آموختن امور مهم و واقعی اما در قالب تفنن و بازی، همچنین استفاده فراوان کودکان و نوجوانان از انیمیشن‌ها و بهره‌گیری جوانان و بزرگسالان از نرم افزارهای مختلف عمومی و تخصصی... همه و همه نشان دهنده تغییرات جدی است که در زمینه چگونگی کسب دانش و معرفت و صرف زمان و وقت مخاطبان مجلات رخ داده است.

از همین رو حرکت به سمت تولید مجلاتی که از همه امکانات و ظرفیت‌های رسانه‌های گوناگون برای سازگار شدن با دنیای جدید مخاطبان بتواند بهره بگیرد از ضروریات بقا و تداوم اثربخشی و حفظ جایگاه سابق این مجلات است. در این راستا راه اندازی سایت اختصاصی برای هر مجله که در آن از امکانات فضای مبتنی بر وب برای بارگذاری و بارگیری مطالب، دریافت مقالات و ارائه بازخورد به نویسندگان، تولید هایپر لینک های مفید برای مطالب و... بهره گرفته شود، همچنین راه اندازی صفحات مجلات در شبکه‌های اجتماعی برای سهولت و سرعت در دسترسی به مطالب مجله و برقراری ارتباط با مخاطبان و خوانندگان مجلات از ضروریات است. استفاده از فناوری‌هایی همچون رمزینه‌های سریع پاسخ ( QR ) و واقعیت افزوده و مجازی در مجلات فیزیکی و چاپی نیز از امور در دسترس مبتنی بر فناوری و مطابق با ذائقه و سلیقه خوانندگان نسل جدید مجلات است.

امید است با تولید مجلات چندرسانه‌ای رشد در دوران جدید، علاوه بر اینکه شاهد تداوم جایگاه بی‌بدیل سابق این مجلات در میان اهالی تعلیم و تربیت باشیم بلکه بدلیل انطباق این مجلات با نیازها و توقعات نسل جدید خوانندگان و مخاطبان، علاقه‌ها و توجهات به مجلات چند رسانه‌ای رشد بیش از پیش گشته و زمینه جای‌گیری این مجلات در بسته‌های یادگیری آموزش و پرورش فراهم شود.

*متخصص تکنولوژی آموزشی – سردبیر رشد فناوری آموزشی