در واقع نسبت محیط دایره به قطر آن عدد پی (π) است که با حروف لاتین به‌صورت Pi نمایش داده می‌شود. پی عددی گنگ است؛ یعنی مقدار دقیق آن رقم‌های اعشاری نامحدود دارد، به‌طوری که تا بی‌نهایت رقم و بدون پیروی از الگویی خاص ادامه پیدا می‌کند. جالب است بدانید، در سال‌های اخیر، به کمک برنامه‌های رایانه‌ای تا بیش از یک تریلیون رقم اعشار برای این عدد محاسبه شده است.
و اما:
حدود 600 سال قبل در ایران، غیاث‌الدین جمشید کاشانی1، در رسالة المحیطیه خود درباره دایره، عدد پی را تا 16 رقم اعشار نوشته است که تا 180 سال پس از او، کسی نتوانسته بود به این رقم برسد؛ (باز هم ایران)(نکته اول).
عدد پی در ریاضیات به‌قدری اهمیت دارد که از سال 1988 میلادی (1366 شمسی) یک روز جهانی به این عدد جادویی اختصاص یافته است. 14 ماه مارس2 که چهاردهمین روز از سومین ماه تقویم میلادی است، به‌عنوان روز عدد پی در جهان شهرت دارد. دلیل نام‌گذاری هم این است که تاریخ این روز که به شکل 14/3 نوشته می‌شود، ظاهری کاملاً مشابه عدد پی(π) دارد؛ لذا روزی هیجان‌انگیز برای ریاضی‌دانان به شمار می‌آید (نکته دوم).
در خبرها آمده بود که یک پیتزافروش ایتالیایی در روز جهانی پی (14 مارس)، به مدت 3 ساعت و 14 دقیقه پیتزای رایگان عرضه می‌کند؛ ارادت یک پیتزافروش به عدد پی عجیب به نظر می‌رسد! چه ارتباطی بین پیتزا و عدد پی وجود دارد؟ مطلب ارسالی یکی از دوستان نوجوان برهان، خانم رامینا یاراحمدی دانش‌آموز پایه یازدهم تجربی ساکن بروجرد استان لرستان می‌تواند پاسخی لطیف به این سؤال باشد:
یک پیتزای خوش‌مزه دایره‌ای شکل را با شعاع z و ضخامت a در نظر بگیرید؛ حالا یک ریاضی‌دان می‌خواهد حجم این پیتزای خوش‌مزه را حساب کند؛ چون شکل واقعی پیتزا یک استوانه است، پس باید مساحت قاعده در ارتفاع ضرب شود. لذا حجم پیتزا به این صورت خواهد بود: (نکته سوم)
ریاضی‌دوستان خوش‌ذوق روز جهانی پی را با شیرینی پای جشن می‌گیرند. شاید گمان کنید دلیل این کار تشابه نگارشی پی و پای باشد؛ البته این هم می‌تواند باشد، ولی دست‌به‌قلم شوید و عدد پی را با رقم‌های لاتین تا دو رقم اعشار(3.14) بنویسید و در آینه به آن نگاه کنید؛ مشاهده خواهید کرد که املای آن مشابه PIE است (انصافاً حقش است 0.14 نکته برایش در نظر بگیرید.)
از اینکه شما دبیران محترم و علاقه‌مندان به ریاضی و دانش‌آموزان عزیز نسبت به مجله خودتان اظهار لطف دارید، سپاسگزاریم؛ بعد از انتشار شماره قبل، نامه‌های الکترونیکی زیادی را از سوی شما دریافت کردیم؛ نمونه‌اش را هم در بالا ذکر کردیم. نظرات و مطالب ریاضی خود را از مسیرهای زیر برای ما ارسال کنید. دوستتان داریم.
راه‌های ارتباط:
- borhanmotevaseteh2@roshdmag.ir
- www.roshdmag.ir/u/3ao
پی‌نوشت‌ها
1. غیاث‌الدین جمشید کاشانی دانشمند، ریاضی‌دان و اخترشناس ایرانی قرن هشتم هجری است. وی در غرب به الکاشی معروف است.
2. 14 مارس میلادی مطابق با 23 یا 24 اسفند تقویم شمسی است.