نمایش خلاق و آموزش ابتدایی
یکی از دغدغه‌های دانشجومعلمان رشته‌ی آموزش ابتدایی و آموزگاران آشنایی بیشتر با روش تدریس اثربخش نمایش خلاق است. در رشته‌ی ابتدایی، در درس کارگاه هنر (نمایش خلاق)، جایگاه ارزشمند نمایش خلاق به‌اندازه‌ای که باید، به دانشجومعلمان معرفی نمی‌شود. در این نوشتار، تلاش می‌کنیم اندکی در مسیر آشنایی و تقویت مهارت تدریس نمایش خلاق گام برداریم.
نمایش خلاق ترکیبی از نمایش و تعلیم‌وتربیت است که توانایی‌های بالقوه‌ی انسان را به فعل در می‌آورد و تفکر در آن، هم شهودی و هم منطقی است (آقاعباسی، 1401). نتیجه‌ی پژوهش کارداس و همکاران (2017) نشان می‌دهد که استفاده از فنون نمایش خلاق بر افزایش مهارت‌های زبانی و کاهش اضطراب سخنرانی دانش‌آموزان، مؤثر است. نمایش خلاق همچنین از فنون عملکردی گنجانده‌شده، در برنامه‌ی درسی، اثربخش‌تر است و می‌تواند فرایند رشد کودکان را تسریع کند و بهبود بخشد. این نوع نمایش می‌تواند مشارکت دانش‌آموزان در کلاس‌های زبان خارجی را افزایش دهد و با بالابردن صمیمیت اعضای کلاس، از اضطراب افراد بکاهد (وبر، 2017). نمایش خلاق بیان هنری و ارتباط اجتماعی را در هم می‌آمیزد و تأثیر چشمگیری در تکامل سطح روابط اجتماعی و افزایش مهارت‌های زندگی دارد. دانش‌آموزان می‌توانند به‌کمک نمایش خلاق نوعی همدلی با دیگران برقرار سازند (حسن‌نیا، شایگان‌فر و امینی، 1400). آموزگاری که از نیاز کودکان به بازی آگاه است و نمایش خلاق را انتخاب می‌کند، یکی از انعطاف‌پذیرترین و خلاق‌ترین ابزارهای موجود در حرفه‌ی آموزگاری را با خود به کلاس می‌برد (پشت‌دار، 1391). در نمایش خلاق سعی می‌شود، از طریق طراحی رشته‌ای از فعالیت‌های نمایشی، به بالابردن مهارت‌های فردی و تقویت حس اعتمادبهنفس دانش‌آموزان کمک شود (احدی‌فر، حسینیان و همکاران، 1400).
در نمایش خلاق، تمرین برای اجرا، متن، حفظ‌کردن نقش، وسیله‌ی صحنه، لباس، صحنه‌آرایی و چهره‌پردازی وجود ندارد. از بعضی از این‌ها می‌توان استفاده کرد؛ اما وجودشان ضروری نیست. مربی (آموزگار) در این نمایش هدایتگر و تسهیلگر است.
ویژگی‌های نمایش خلاق
- غیررسمی، غیرقراردادی و آزمایشگاهی است.
- فرایندی است و ربطی به اجرای محصول برای تماشاگران ندارد.
- مشارکتی است و مربی در آن تسهیلگر است.
- نخبه‌گرا نیست و به سود همه‌ی دست‌اندرکاران است.
تفاوت نمایش به‌طور عام و نمایش خلاق
فرق بین نمایش که اسمی عام است و نمایش خلاق که به‌اصطلاح نمایشی پرورشی است، در این است:
- در فرایند تمرین نمایش بازیگران معدودی پرورش می‌یابند؛ اما نمایش خلاق نخبه‌گرا نیست، هنر توده‌ها و همگانی است.
- در نمایش خلاق، همه بالقوه بازیگر و در عین حال تماشاگر هستند.
- تفاوت دیگر این است که نمایش خلاق، به دلیل ماهیت پرورشی‌اش، هنر آینده است. در حالی که نمایش، به‌طور عام، هنر زمان حال است.
- در نمایش خلاق محصول نهایی مطرح نیست و به‌اصطلاح فشار اجرا که ناشی از قرارداد زمانی و مکانی آن است، وجود ندارد. هیچ غرضی جز رشد و پرورش توانایی در کار نیست.
کارکردهای نمایش خلاق
1. شناساندن خود انسان به وی.
2. آموزش مهارت‌های اساسی نمایش.
3. ابزاری برای آموزش سایر دانش‌ها.
هدف‌های نمایش خلاق
هدف نمایش خلاق تعلیم‌وتربیت همراه با سرگرمی و مشارکت است. این بهترین نوع تعلیم‌وتربیت و همراه است با تجربه و خلاقیت که هدف‌های دیگر نمایش خلاق هستند. این نمایش باعث افزایش آگاهی و تمرکز، پرورش مدیریت خود، جمع‌کردن هوشیارانه‌تر حواس، یادگیری مدیریت عاطفی، ایجاد عزت نفس و ارتقای اعتمادبهنفس می‌شود. برخی دیگر از هدف‌های این نمایش عبارت‌اند از:
- تقویت زبان و ارتباط؛
- آموزش مهارت‌های حل مسئله؛
- تمرین اندیشه‌ی خلاق؛
- ایجاد آگاهی اجتماعی؛
- ساختن همدلی و مشارکت؛
- تعیین ارزش‌ها و نگرش‌ها؛
- شناخت هنر نمایش (آقاعباسی، 1401).