حسین اکبرلو کارشناس حوزه کشاورزی دبیرخانه ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی می‌گوید: ارزیابی کتاب‌های آموزشی عموماً با شاخص‌هایی صورت می‌گیرد که بسیار دقیق و واضح تعیین شده‌اند و داوران صرفاً ویژگی‌های کتاب را با شاخص‌ها تطبیق می‌دهند. بنابراین نباید نگران
باشیم که در تشخیص مناسب بودن یا نبودن یک کتاب آموزشی، به نظر دو کارشناس بسنده شود.
گفت‌وگوی اختصاصی وبگاه سامان‌کتاب با مهندس حسین اکبرلو
نخستین گفت وگو از دور تازه گفت‌وگوهای جدید سامان‌کتاب با کارشناسان، صاحب‌نظران، ناشران و نویسندگان و دیگر دست‌اندرکاران کتاب‌های آموزشی
کوتاه درباره حسین اکبرلو
مهندس
حسین اکبرلو، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته زراعت از دانشگاه تهران است. 35 سال در هنرستان‌ها و آموزشکده‌های کشاورزی تدریس کرده و با سمت استادیار آموزشکده کشاورزی پاکدشت وابسته به دانشگاه فنی و حرفه‌ای بازنشسته شده است.
وی بیش از 20 سال عضو کمسیون تخصصی برنامه‌ریزی و تألیف کتاب و از مؤلفان کتاب‌های درسی رشته امور زراعی و باغی و بیش از 15
سال سرگروه زراعت گروه‌های آموزشی استانی و کشوری بوده است.
او همچنین تدوین و تألیف 32 عنوان مقاله و طرح آموزشی و 8 عنوان کتاب را در کارنامه قلمی خود دارد که برخی از آن‌ها تا چاپ
دوازدهم نیز رسیده است.
عضویت در کارگروه بازنگری و تدوین نظام جدید آموزش فنی و حرفه‌ای در حوزه کشاورزی و داوری در المپیادها، مسابقات علمی و کاربردی
و جشنواره‌های متعدد از جمله جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد از دیگر عناوینی است که در کارنامه او به چشم می‌آید. آقای اکبرلو چندین سال است که در بررسی کتاب‌های کشاورزی با دبیرخانه ساماندهی کتاب‌های آموزشی همکاری می‌کند.
• شما سال‌ها با دبیرخانه سامان‌بخشی کتاب‌های آموزشی که این اواخر، و پس از مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش، به ساماندهی منابع آموزش و تربیتی تغییر نام داده است، همکاری
کرده‌اید. طبعاً در این سال‌ها کتاب‌های زیادی برای بررسی به شما داده شده است. پرسش نخست من این است که به طور کلی شما چه جور کتاب‌هایی را برای حوزه کشاورزی مناسب اعلام می‌کنید؟ یعنی مهم‌ترین ویژگی این کتاب‌ها چه باید باشد تا مناسب قلمداد شوند؟
بله؛ با کمال خوشبختی و افتخار، مدت زیادی است که با این مجموعه همکاری دارم. در این مدت کتاب‌های زیادی را با آگاهی از اهمیت موضوع در کمال دقت بلکه وسواس بررسی کرده‌ام. در ارتباط
با سؤال شما باید عرض کنم که ارزیابی کتاب خارج از سلیقه و میل داوران است و در چهارچوب شاخص‌ها و ملاک‌ها صورت می‌گیرد. این شاخص‌ها حاصل کار اساتید و صاحب‌نظران متعدد در حوزه‌های مختلف تدوین است و تاکنون چندین بار مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته است. در این چهارچوب‌ها،
یک کتاب آموزشی از جنبه‌های گوناگون، اعم از شکلی و محتوایی مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرد؛ از نکاتی مانند طرح روی جلد، شناسنامه، فهرست مطالب، صفحه آرایی، ویرایش و مقدمه گرفته تا اعتبار علمی، تطابق متن با برنامه درسی، کمیت و کیفیت تصاویر، جداول، نمودارها،
منابع مورد استفاده، کاربردی بودن مطلب و تأمین نیاز مخاطب و فهرست منابع و . . . .
ارزیابی کتاب‌های کشاورزی هم خارج از این قاعده و روال نیست. کتاب ضمن داشتن زیبایی ظاهر هرچه به‌روزتر باشد، عملی یا کابردی‌تر باشد، از تصاویر متنوع و رسا استفاده کرده باشد، و به‌خصوص
هر چه تطابق بیش‌تری با برنامه درسی و آموزشی دوره‌های فنی و حرفه‌ای یا کاردانش داشته باشد و به یادگیری مطالب توسط هنرجویان ما یاری بیش‌تری برساند، قطعا نمره بالاتری کسب خواهد کرد.
• آیا به نظر شما اکتفا کردن به نظر دو داور، برای این‌که بگوییم کتابی برای هنرجویان یا هنرآموزان رشته‌های کشاورزی مناسب است یا نیست، کافی است؟
همان‌گونه که در پاسخ سؤال قبلی عرض کردم، ارزیابی کتاب‌ها با شاخص‌هایی صورت می‌گیرد که بسیار دقیق و واضح تعیین شده‌اند. داوران صرفاً ویژگی‌های کتاب را با شاخص‌ها تطبیق می‌دهند.
این کار برای داوری که از یک سو متخصص موضوع است و از سوی دیگر سال‌ها در کار تدریس و تألیف و برنامه‌ریزی آموزشی بوده است، کاری چندان دشوار و خارج از عرف و انصاف نیست. ضمن آن‌که هر یک از داوران، داوری خود را مستقل از دیگری انجام می‌دهد و در نهایت اگر بین نظر
آن‌ها اختلاف قابل توجهی، به‌ویژه در مرز رد و قبول باشد، داور سوم وارد عمل می‌شود.
• طی این سال‌ها، در بین کتاب‌هایی که برای شما فرستاده‌اند، بیش‌ترین ضعف کتاب‌های حوزه کشاورزی را در چه دیده‌اید؟ به عبارت دیگر بیش‌تر از همه به چه علتی، از نمره یک کتاب کم
کرده‌اید و آن را از دایره کتاب‌های مناسب بیرون رانده‌‌اید؟
تدوین نکردن هدف‌های رفتاری در ابتدای هر فصل، مشخص نکردن مراحل انجام یک آزمایش یا گام‌های اجرایی یک عملیات
(کتاب‌ها اغلب نظری بودند)، نداشتن سنجش و ارزیابی در انتهای فصول، فقدان تصاویر عالی و حتی خوب به اندازه کافی و عدم تطابق یا همسویی ضعیف بین محتوای کتاب و محتوای آموزشی و برنامه درسی شاخه فنی و حرفه‌ای و شاخه کاردانش.
• حالا برویم سراغ نقطه قوت‌ها؛ به نظر شما مهم‌ترین نقاط قوت کتاب‌های تألیفی این حوزه نسبت به کتاب‌های ترجمه شده در کجاست؟
هرچند در کتاب‌های تألیفی تاحدی بومی‌سازی اتفاق می‌افتد یا حداقل بیان مطلب روان‌تر و برای مخاطب ما قابل فهم‌تر است، اما با کمال تأسف باید عرض کنم که در تألیفات کمتر شاهد عرضه یافته‌ها
و دست‌آوردهای جدید و منطبق با شرایط بوم‌شناختی خود و پاسخ به نیاز مخاطبین بومی و حل مشکلات روز بخش کشاورزی هستیم.
• اگر بخواهید احساس خودتان را از همکاری چندساله با این طرح، در یک کلمه یا یک عبارت بسیار کوتاه توصیف کنید، چه می‌گویید؟
کاری سخت و لذت‌بخش با همکاری صمیمانه
• با توجه به همه فراز و فرودها و کارهای انجام شده در طرح ساماندهی، چه گام یا گام‌های مهم دیگری باید برداشت تا طرح ساماندهی به نتیجه مطلوب خود برسد؟
به نظر من این طرح جایگاه بسیار مهمی در ایجاد پل ارتباطی بین ناشران و مراکز آموزشی یا فراگیران دارد. برای آن‌که این پل هرچه زودتر و اساسی‌تر شکل بگیرد و بنیان آن از انسجام و استحکام
پایداری برخوردار شود، باید چند کار پیگیری شود:
یک. در تمام کتاب‌های درسی صفحاتی برای درج فهرست کتاب‌های مناسب که در طرح ساماندهی مورد بررسی و پذیرش قرار گرفته‌اند، برای مطالعه بیش‌تر افزوده شود.
دو. برای نهادینه کردن استفاده از کتاب‌های مناسب، در بودجه مدارس، یک ردیف برای خرید کتاب‌هایی که تحت عنوان کتاب‌های مناسب در کتاب‌های درسی معرفی شده است، اختصاص پیدا کند و بودجه
این ردیف غیرقابل هزینه‌کرد در سایر ردیف‌ها باشد.
سه. شیوه‌نامه خرید منابع کمک درسی و کمک آموزشی مناسب و الزام قانونی و هدایت مراکز آموزشی به خرید حداقل سه نسخه از هر عنوان کتاب و نوسازی آن‌ها متناسب با روزآمدسازی منابع درسی یا
تحولات رشته‌ای تدوین شود. این امر باید در ارزش‌یابی و رتبه‌بندی واحد آموزشی و مسئولین مرتبط جایگاه داشته باشد.
چهار. برقراری ارتباط نظام‌مند با ناشران فعال در این حوزه و تبیین شاخص‌ها به ترتیبی که ناشر دقیقاً نیاز مراکز، رشته‌ها و فراگیران ما (به عبارت دیگر بازار یا مشتری خود) را بدانند
و بر اساس آن به نشر کتاب اقدام کنند.
• و سخن آخرتان؟
امیدوار در انجام رسالت خود موفق و مؤید باشید. از زحمات خالصانه آقای معتمد راد کارشناس بخش فنی و حرفه‌ای و کاردانش دبیرخانه ساماندهی هم بسیار ممنونم و دست مریزاد عرض می‌کنم.
گفت‌گو: بهروز رضایی کهریز