در دهمین نشست شورای سیاست‌گذاری سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی، اجرای همه جانبه مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش‌و‌پرورش، که مبتنی بر اصل بهره‌گیری از مشارکت بخش غیر دولتی در تربیت است، تأکید کردند.
خبرنگار سامان‌کتاب: دهمین جلسه شورای سیاست‌گذاری و سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، مدیرکل دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات این وزارتخانه، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، جمعی از ناشران و نمایندگان دستگاه های فرهنگی در محل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.
هیچ‌کس مخالف مشارکت و هم‌افزایی بخش خصوصی نیست
محمدابراهیم محمدی، سرپرست دفتر انتشارت و فناوری آموزشی در ابتدای جلسه با اشاره به مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش آن را فصل‌الخطاب برخی از ذهنیت‌ها و قرائت‌های گوناگونی دانست که مانع استفاده مؤثر از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بخش خصوصی است.
وی ادامه داد: به باور من هیچ‌کس در آموزش و پرورش، مخالف مشارکت، همراهی و هم‌افزایی بخش خصوصی نیست، اما متأسفانه ما تاکنون از ظرفیت‌های خود در حمایت از بخش غیردولتی استفاده نکرده‌ایم و بخش غیردولتی هم نتوانسته به دریافتی مشترک با ما برسد.
هر سال بیش از دو هزار کتاب مناسب
در ادامه، سعید بدیعی، معاون دفتر انتشارات و فناوری با بیان اینکه مصوبه ۸۲۸، یکی از مهم‌ترین مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش است که ارتباط بخش خصوصی با بدنه‌های دولتی را مشخص می‌کند، گفت: این مصوبه دارای هفت ماده است که مهم‌ترین آن، مکلف کردن همکاری با بخش خصوصی و نظارت بر محتواهایی است که وارد مدارس می‌شوند.
وی اظهار کرد: تشکیل شورای سیاست‌گذاری و ایجاد دو سامانه برای ارتباط بخش خصوصی با سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده است. تاکنون در تمام مواد و محتواهای آموزشی، استانداردها مشخص و در سامانه بارگذاری شده‌اند، ضمن آنکه وسایل و تجهیزات مورد تأیید هم از سازمان ملی استاندارد، نشان استاندارد را دریافت کرده‌اند.
بدیعی با تأکید بر اینکه از سال ۹۲ تاکنون بیش از ۳۰ هزار عنوان کتاب چاپ نخست وارد چرخه بررسی شده‌اند، گفت: از این تعداد، حدود ۱۴۰۰۰ عنوان کتاب تأیید و معرفی شده‌اند. البته ذکر این نکته ضروری است که هیچ‌گونه الزامی برای خرید آنها از سوی مدارس وجود ندارد.
وی افزود: برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها هم از الزاماتی است که این مصوبه برای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی دارد. به همین منظور تاکنون 17دوره جشنواره کتاب رشد برگزار شده و نمایشگاه‌های منطقه‌ای زیادی هم داشته‌ایم.
آموزش و پرورش باید با قدرت ۸۲۸ را عملیاتی کند
دکتر حسن ملکی، رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیزبا بیان اینکه آنچه برای آموزش و پرورش اصالت دارد، سامان‌دهی منابع آموزشی است که وارد مدارس می‌شوند، گفت: برای رسیدن به این هدف باید از ناشران و فعالان بخش خصوصی کمک بگیریم.
وی با تأکید بر اینکه شورای عالی آموزش و پرورش به منزله قوه مقننه برای ماست، گفت: اجرای هر آنچه که شورای عالی آموزش و پرورش مصوب کند، برای ما الزامی است. هدف اول مصوبه ۸۲۸، استانداردسازی تولید مواد و رسانه‌های آموزشی مرتبط با اهداف وزارت آموزش و پرورش است.
ملکی ادامه داد: هدف دوم، سامان‌دهی، مدیریت و هدایت فرایند تولید، توزیع و منابع آموزشی و تربیتی به منظور استفاده در مدارس و جلوگیری از توزیع منابع غیراستاندارد است. هدف سوم استفاده بهینه از فرصت‌ها و ظرفیت‌های بخش دولتی و غیردولتی در تولید مواد و رسانه‌های آموزشی استاندارد است. تسهیل، توسعه و تعمیق آموزش در استفاده از مواد و رسانه‌های آموزشی بر جریان یاددهی و یادگیری و حمایت از تولیدات استاندارد بخش غیردولتی از دیگر اهداف این مصوبه است.
رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی خاطرنشان کرد: آموزش و پرورش حدود 9 سال در عملیاتی کردن این قانون تأخیر دارد همان‌گونه که در عملیاتی کردن اسناد تحول تأخیر داریم.
بسته‌های یادگیری به زودی وارد مدارس می‌شوند
وی در ادامه با بیان نتایج عدم اجرای به موقع مصوبه ۸۲۸ بر جریان آموزش کشور گفت: معاونت آموزش ابتدایی به دلیل حساسیت‌هایی که کتاب‌های غیراستاندارد بر جریان تربیت کودکان دارد، از ورود منابع کمک‌درسی به مدارس ابتدایی جلوگیری کرده است. معاونت متوسطه، بخش غیردولتی و سازمان استعدادهای درخشان هم بنا به نیازهای خود، بی توجه به سازمان پژوهش، تولیداتی داشته‌اند. این مسئله نشان‌دهنده آن است که حتی در داخل آموزش و پرورش هم کار ما سامان ندارد.
ملکی تصریح کرد: اکنون ناشرانی که با مدیران مدارس ارتباط دارند، تولیدات خود را وارد مدارس می‌کنند و مدیران هم والدین را مجبور به خرید آنها می‌کنند. این مسئله‌ای است که باید حل شود. وی ادامه داد: در حال حاضر کارگروه‌هایی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به صورت متعهدانه کار می‌کنند تا بر مبنای استانداردهای آموزشی بسته‌هایی را تولید کنند و این بسته‌ها به زودی وارد مدارس می‌شوند.
تقلیل تربیت به تست‌زنی آسیب زاست
دکتر رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش هم با بیان اینکه نگاه علمی مبتنی بر اصالت تربیت و برنامه‌ریزی درسی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، نویدبخش روزهای خوبی خواهد بود، گفت: صیانت از برنامه درسی و اهداف آن مهم‌ترین وظیفه آموزش و پرورش است. برای تحقق تمام ساحتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بستری به نام برنامه درسی وجود دارد که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی خوراک لازم برای برنامه درسی را فراهم می‌کند.
وی با تأکید بر کفایت برنامه درسی در تربیت گفت: قطعاً همه اذعان دارند که تقلیل جریان تربیت به آموزش و تقلیل آموزش به تست‌زنی چه آسیب‌هایی در پی دارد. متأسفانه در سال 97، مدارس ما دارای شرایط غم‌انگیزی بودند. برنامه درسی به کتاب‌های تست‌زنی تقلیل یافته بود و مؤسسات آموزشی با عقد قراردادهای میلیونی، جریان تربیتی مدارس را تحت‌الشعاع قرار داده بودند. این مسئله‌ای است که به ویژه در دوره ابتدایی که محور کار، امور تربیتی است، پذیرفتنی نیست.
بخش خصوصی در تولید بسته‌های یادگیری نقش‌آفرینی کند
حکیم‌زاده با بیان اینکه با ورود کتاب‌های کمک‌درسی، بسیاری از ساحت‌های تربیتی مهم سند تحول بنیادین به حاشیه رفته بود، ادامه داد: به صراحت اعلام می‌کنم که برنامه درسی تهیه شده در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی، برای دوره ابتدایی کفایت می‌کند و نیازی به مکمل نیست اما می‌توان با استفاده از استانداردهای لازم، برای مطالعات بیشتر دانش‌آموزان در مباحث درسی، بسته‌های کمک‌آموزشی داشت.
وی با تأکید بر اینکه هیچ مدرسه‌ای حق استفاده از کتاب‌های کمک‌درسی در حوزه ابتدایی را ندارد، اظهار کرد: این کتاب‌ها مانع انجام تکالیف خلاقیت‌محور و مهارت‌محور می‌شوند. البته ذکر این نکته را هم ضروری می‌دانم که حتماً باید بین وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توافقی صورت بگیرد تا از ارایه مجوز به کتاب‌های غیراستاندارد در این وزارتخانه خودداری شود. وی خاطرنشان کرد: من معتقدم بخش خصوصی در تولید بسته‌های یادگیری که رویکرد تربیتی دارد، می‌تواند نقش داشته باشد.
دانش‌آموز ابزار نیست
زهرا مظفر، مدیرکل دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات آموزش و پرورش هم در سخنانی با اشاره به حساسیت‌های بسته‌های آموزشی گفت: در سال 97 دغدغه‌ای در سطح کشور مبنی بر نگاه تجاری بخش خصوصی و حتی در مواقعی بخش دولتی در زمینه بسته‌های آموزشی در سطح کشور ایجاد شد. در همین زمان تخلفاتی از سوی مدیران برخی از مدارس انجام شد و آنها به هیئت رسیدگی به تخلفات معرفی شدند.
وی ادامه داد: به دلیل ورود بی‌رویه کتاب‌های کمک‌درسی به مدارس و بازی با روح و روان دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی، حذف آزمون‌ها و کتاب‌های زاید در مدارس توسط ما به استان‌ها ابلاغ شد.
مظفر خاطرنشان کرد: پیش از پایان سال 98 هم، گزارشی از تخلفات استان‌ها در استفاده از کتاب‌های کمک‌درسی و ارتباط مدیران با برخی از مؤسسات آموزشی به مرکز حراست آموزش و پرورش رسیده بود که منجر به جلسه‌ای در شورای عالی آموزش و پرورش شد. در این جلسه قرار شد که بخشنامه قبلی به‌روزرسانی شده و بخشنامه جدید به مدارس ابلاغ شود؛ اما متأسفانه علی‌رغم تهیه این بخشنامه، هنوز منتظر نظر شورای عالی آموزش و پرورش هستیم.
وی تأکید کرد: حمایت از ناشران دولتی و خصوصی از وظایف آموزش و پرورش است، اما آنها باید بدانند که دانش‌آموزان ابزار نیستند و آنها نباید با نگاه تجاری هر وسیله و منبع آموزشی را برای توزیع در مدارس تولید کنند. آنان باید بر مبنای نیازسنجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تولیدات خود را ارایه دهند و بهتر آن است که این تولیدات مبنای پرورشی و تربیتی داشته باشد.
روح مصوبه ۸۲۸، مشارکت همگانی در تعلیم و تربیت است
دکتر محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش دیگر سخنران این نشست بود که با تأکید بر اینکه روح حاکم بر مصوبه ۸۲۸، روح مشارکت‌پذیری و دعوت از همه برای کمک به امر تعلیم و تربیت است، گفت: من احساس می‌کنم گاهی امور سلبی بر امور ایجابی غلبه می‌کند. در حال حاضر استانداردهای مواد آموزشی مکتوب، فیلم‌ها، نرم‌افزارها و بسته‌های آموزشی تعیین و آنها رده‌بندی شده‌اند، آنچه معضل است این است که از کار خوب حمایت جدی انجام نمی‌گیرد.
وی افزورد: آنچه می‌تواند این فعالیت را مدون و سامان‌پذیر کند، فعالیت جدی‌تر «پخش مدرسه» است. باید تمام تولیدات مورد تأیید سازمان از طریق پخش مدرسه در دسترس مدرسه‌ها و والدین قرار گیرند.
به گفته امانی طهرانی، معضل دیگر، از دید ناشران کتاب‌های آموزشی، ارزیابی پس از چاپ کتاب‌ها توسط سازمان است. آنها علاقه‌مندند نظر کارشناسان سازمان را قبل از چاپ داشته باشند تا بتوانند نسبت به اعمال تغییرات اقدام کنند. اگرچه این مسئله، مفسده‌های خاص خود را دارد، اما چاره‌اندیشی برای آن باعث می‌شود از تحمیل هزینه‌های گزاف بر ناشران جلوگیری شود.
دبیر کل شورای عالی درباره آسیب تبدیل تربیت به آموزش اشاره کرد: تربیت فراتر از آموزش و جامع‌تر از آن است. ما در کنار بسته‌های آموزشی، مواردی مثل راهنمای معلم، فیلم‌های آموزشی و اپلیکیشن‌ها را داریم. پس نیازمند این هستیم که نوعی سیاست‌گذاری جدی داشته باشیم و جریان تقلیل‌دهنده تربیت به آموزش را کنترل کنیم و تمرین ایجابی را در کنار آن بیاوریم.
اعتدال موجب ارتقای کیفیت
سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش و پرورش و مسئول شبکه دانش‌آموزی «شاد» هم در سخنانی گفت: متأسفانه یکی از معضلات کشور ما فاصله بین تصویب قانون تا اجرای آن در بسیاری از بخش‌هاست. حرکت نکردن در خط اعتدال سبب می‌شود تا بین بخش دولتی و خصوصی رقابت ناسالم شکل بگیرد و بخش خصوصی رانتی فعال شود که هر دو مانع ارتقای کیفیت هستند.
وی ادامه داد: یک میلیارد و سیصد میلیون دانش‌آموز در جهان برای ساختن جامعه خود رقابت می‌کنند و ما باید به شکلی عمل کنیم که دانش‌آموزان ما مهارت و هویت خود را داشته باشند.
وی با اشاره به شرایط امروز آموزش در وضعیت سیطره بیماری کرونا گفت: شیوه‌های آموزش در شرایط بحران تغییر می‌کنند و ما باید آمادگی تولید محتواهای جدید و منطبق با نیاز را داشته باشیم. در این شرایط که ساعات و شرایط کلاس درس تقلیل و تغییر پیدا کرده است، اهداف آموزشی باید متناسب با وضعیت جدید تدارک دیده شود.
وی همچنین از سازمان پژوهش و نیز از ناشران خواست نسبت به تولید محتوای مناسب برای آموزش مجازی اقدام کنند.
علی سعادتی، مدیرکل دفتر آموزش و ترویج استاندارد، با اشاره به لزوم وجود استانداردهای فضای آموزشی، اعلام آمادگی کرد که در تدوین استاندارد آموزشی و نیز فضای مجازی، سازمان پژوهش را یاری کند.
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم که سابقه مدیریت آموزشی نیز دارد، در بیان آسیب‌شناسی و چرایی ورود کتاب‌های کمک آموزشی به مدرسه‌ها گفت: با ممانعت مشکل حل نمی‌شود، باید داخل بدنه آموزش و پرورش تقویت شود. وی همچنین از سازمان خواست به این موضوع توجه کند که در طول سال‌های گذشته چه اتفاقی برای کتاب‌های تأیید شده فهرستگان افتاده و چه حمایتی از آنها شده است!
ابوالقاسم حدادی، معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی آموزش و پرورش شهر تهران، از دیگر صاحب‌نظران این نشست، خواستار توجه جدی به توانایی معلمان شد و گفت: معلمان زیادی هستند که توانایی مشارکت در این بخش را دارند و موقعیت جغرافیایی و خانوادگی مناطق و استان‌ها را به‌خوبی می‌شناسند!
مقابله با بخش خصوصی منطقی نیست
در ادامه جلسه و ایراد سخنانی از سوی برخی از ناشران آموزشی، نماینده معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش، رییس انجمن ناشران الکترونیک و تنی چند از حاضران، دکتر حسن ملکی، رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در یک جمع‌بندی نهایی گفت: مقابله با ناشران بخش خصوصی هرگز منطقی نیست، اما باید مواجهه توأم با در نظر گرفتن استانداردها را داشته باشیم. چون ما نمی‌توانیم شاهد ورود منابع غیراستاندارد به مدارس باشیم.
وی در پایان تأکید کرد: بازبینی استانداردها و غنی‌سازی آنها، ترویج و تبلیغ استانداردها، اعمال آنها و حمایت از کتاب‌های مورد تأیید از اقدامات مهمی است که باید در شورای سیاست‌گذاری و سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی پی‌گیری شود.
وی همچنین با اشاره به برگزاری نشست‌های مستمر با ناشران در آینده، بر پی‌گیری کارهای آغاز شده و در صورت نیاز اصلاح آنها، تفاهم با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نظارت قبل از چاپ توسط سازمان پژوهش و فعال‌تر شدن پخش مدرسه برای فروش کتاب‌های تایید شده در سازمان تأکید کرد.