واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی: جلسه هم‌اندیشی ناشران و تولید کنندگان بخش غیر دولتی با مسئولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی با موضوع آموزش در شرایط کرونا، صبح روز چهارشنبه اول مرداد، در سالن اجتماعات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.
در این جلسه ابتدا محمدابراهیم محمدی، سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، ضمن گفتن خیرمقدم به حاضران، نقش و اهمیت حضور ناشران آموزشی در تکمیل تولید محتوای مورد نیاز دانش‌آموزان و معلمان، به‌ویژه در وضعیت حاصل از شیوع کرونا را یکی از عوامل قابل تأمل در همکاری بیشتر ناشران بخش خصوصی نسبت به تولید محتوا دانست و گفت: ما در شرایط وضعیت زرد و قرمز کرونا باید به آموزش مجازی اهتمام جدی داشته باشیم و اعلام آمادگی ناشران برای همکاری می‌تواند بسیار مؤثر و مفید باشد.
سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی گفت: اهتمام سازمان به مشارکت بخش خصوصی در تهیه منابع و جدیت ریاست محترم سازمان باعث دلگرمی و اتفاقات پربرکت در مشارکت خواهد بود.
محمدی همچنین به قانون ۸۲۸ مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش اشاره کرد و افزود: این مصوبه تکلیف ما را خیلی شفاف، روشن کرده است. ظرفیت ناشران و تولیدکنندگان غیردولتی فرصت قابل تأمل و قابل دفاعی است. تفاهم‌نامه‌ای آماده شده است که می‌تواند فصل‌الخطاب و کامل‌کننده باشد و فایده‌هایی دارد که می‌تواند کام دانش‌آموز و معلم را شیرین کند.
در ادامه نشست، دکتر حسن ملکی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، با اشاره به سوگند پروردگار به قلم، تأکید کرد: خداوند به قلم و اهمیت آن قسم یاد می‌کند. او افزود: هر دانشمندی علم خود را به قلم می‌آورد و از تراکم نگارش‌ها تمدن بشری ایجاد شده‌است. تصور کنید نه قلمی بود و نه نوشته‌ای. آن وقت آیا از تمدن بشری خبری بود؟
دکتر ملکی ضمن تبیین نحوه همکاری مشترک با ناشران آموزشی، گفت: نقش شما ناشران در بخش خصوصی با ما اشتراک جدی دارد. شما با تولید کتاب، دانش بشری را نشر می‌دهید. اهمیت این کار برای هر دو طرف مهم است. به عبارتی ما با هم شریک هستیم. در این عرصه، اگر کسی درست عمل نکند، باید در برابر خدا و وجدان پاسخ‌گو باشد. هر دوی ما مسئولیت داریم محتوای صحیح تولید کنیم. اگر سازمان پژوهش و ناشران آموزشی مواظب نباشند، قلم ممکن است منشأ خیلی از مسائل باشد.
ویژگی‌های بارز یک متن آموزشی مفید
رئیس سازمان پژوهش با تأکید بر اینکه یک اثر آموزشی مطلوب، چه توسط سازمان پژوهش تولید شود، چه توسط ناشران خصوصی، باید ویژگی‌هایی داشته باشد، داشتن بعد تربیتی را نخستین ویژگی آن اثر برشمرد و گفت: آنچه تولید می‌کنیم، باید بعد تربیتی داشته باشد و خواننده حداقل در حیطه‌ای از تربیت یعنی تربیت عاطفی، روانی یا معنوی متأثر شود و اثر خالی از تربیت، اثر مطلوبی نیست.
وی دومین ویژگی یک کتاب مطلوب را برخورداری از زیبایی هنری برشمرد و گفت: امروز بیان غیرهنری نافذ نیست. امروز ذائقه کودکان و نوجوانان زیبا طلب شده‌است، پس پیام ما هم باید زیبا باشد.
برخی از کتاب‌ها بسیار زیبا تنظیم شده‌اند. در قرآن کریم، خدای متعال با بندگان خود زیبا حرف می‌زند. پس کتاب‌های ما هم باید زیبا تنظیم شود. اساساً زیبایی از ویژگی‌های فطری انسان است و در تولید کتاب، ای ویژگی خود موضوعیت دارد.
وجود علم نافع در اثر و کاربردی بودن آن، سومین و چهارمین ویژگی یک اثر مطلوب از نگاه ملکی بود. رئیس سازمان پژوهش سودمندی دانش که آموخته می‌شود و کاربردی بودن آن را در زندگی مهم خواند و گفت: اثر نباید انتزاعی و خیلی آسمانی باشد. اتفاقاً ما باید بتوانیم امور عرشی را به زبان فرشیان بیان کنیم. مسائل انتزاعی در جای خود زیبا هستند، اما باید کلیدی به دست مردم داد تا با آن گره مشکلات زندگی خود را باز کنند. مثلاً کتابی که درباره زندگی مشترک و انتخاب درست همسر نوشته شده است، سودمند و کاربردی است. سلسله انتخاب‌هاست که زندگی ما را شکل می‌دهد و همه زندگی انتخاب است؛ کجا برویم؟ چه بخوریم؟ قابلیت انتخاب همان علم نافع است.
وی آخرین ویژگی یک اثر آموزشی و تربیتی مناسب را تناسب با نیاز مخاطب دانست و گفت: باید مخاطب را خوب بشناسیم و تولید باید متناسب با سطح رشد و سطح عقلانی فرد باشد و باید تا جایی که مقدور است بومی باشد. ترجمه صرف هنر نیست. هنر مؤلف ما نشر علم بومی و تولید اثر با توجه به اقتضائات بومی است.
آموزش در شرایط حساس امروز
رئیس سازمان پژوهش در ادامه صحبت‌های خود به اشاره به شرایط خاص ناشی از همه‌گیری کرونا گفت: در این موقعیت حساس کرونایی، می‌خواهیم از شما کمک بگیریم. به نظر می‌رسد مدارس ما امسال هم در وضعیت قرمز اداره خواهند شد و آموزش یا به صورت ترکیبی خواهد بود یا دانش‌آموزان به کمک برنامه شاد و شبکه ملی رشد در منزل آموزش خواهند دید. این فضا، محتوای دیگری را می‌طلبد؛ هم در کتاب‌های درسی باید تغییراتی ایجاد شود که دفترهای تألیف مشغول این کار هستند و هم در کتاب‌های آموزشی. آنچه به این جلسه ارتباط پیدا می‌کند، چگونگی تولید کتاب‌ها و محتوای آموزشی است. هدف کلی آموزش است. امروز نیازمند محتوای آموزشی مکمل، غنی‌ساز و تقویت کننده‌ایم.
وی در ادامه صحبت‌های خود انتشار الگوهای موفق تدریس را یکی از مصادیق مفید دانست و گفت: ما باید الگوهای موفق تدریس را به صورت تفکیک شده دسته‌بندی و معرفی کنیم تا معلمان و کارشناسان با سهولت بتوانند به بخش مربوط مراجعه کنند و مطلب مورد نظر خو را بیابند.
ملکی شبکه رشد و شبکه شاد را مکمل همدیگر دانست که قرار است در نهایت یک هدف را دنبال کنند.
وی سپس با تأکید بر اینکه ناشران آموزشی دولتی و غیردولتی، دو بال پروازند، من در تصورم می‌خواهم بدانم کمک شما ناشران در زمینه‌های ذکر شده چه استلزاماتی دارد؟ نسبت بین ما و شما چگونه تعریف می‌شود؟
در ادامه این نشست، علی جهانگیری، عضو انجمن فرهنگی ناشران آموزشی، با ارائه گزارشی مبسوط، به جایگاه بخش خصوصی در اسناد بالادستی پرداخت و از سازمان پژوهش خواست با توجه به نقشی که دارد، تغییر پارادایم جایگاه بخش خصوصی به عنوان همکار تولید کننده منابع آموزشی را در دستور کار قرار دهد. نکته آخرِ عضو انجمن فرهنگی ناشران، بازبینی مجدد نحوه سامان‌دهی منابع آموزشی با مشارکت انجمن ناشران بود.
امکان اهدای کتاب و فیلم آموزشی
در ادامه این نشست وحید تمنا، رئیس هیئت مدیره انجمن فرهنگی ناشران آموزشی، به برقراری رابطه بین بخش خصوصی و سازمان اشاره و عنوان کرد: ما آماده‌ایم در شرایط کنونی همکاری بیشتری داشته باشیم.
وی در ادامه درباره کمک به دانش‌آموزان و کمک به پر کردن بخشی از جای خالی معلم گفت: طبیعتاً ساعت حضور کم، نیازمند استفاده از منابع آموزشی بیشتری است. ما می‌توانیم به کمک پخش مدرسه منابع خود را با تخفیف مناسب‌تری به دست دانش‌آموزان برسانیم. در مواردی هم آمادگی داریم تعداد معینی کتاب به مناطقی که امکان خرید ندارند، اهدا کنیم.
رئیس هیئت مدیره انجمن فرهنگی ناشران آموزشی درباره فیلم‌های آموزشی هم گفت: همکاران ما برای هر مبحث اقدام به تولید فیلم کرده‌اند. ما می‌توانیم بخشی از فیلم‌ها را رایگان در شبکه قرار دهیم. حاضریم بخشی را هم در سایت پخش مدرسه با تخفیف مناسب به فروش برسانیم.
وی از سازمان خواست در صورت امکان محورهای مورد نیاز را به انجمن ارائه دهد تا مشخص شود دقیقاً در چه درس‌هایی نیاز به فیلم یا کتاب وجود دارد. وی افزود: این امکان هم وجود دارد که برخی از فیلم‌ها فقط به صوت و فایل ام. پی تری تبدیل شوند، تا حجم کمتری داشته باشند.
درجه کیفی محصولات را اعلام کنید
در ادامه این نشست رضا ضیایی دوستان، تولید کننده فیلم آموزشی با فرخنده خواندن نشست مشترک ناشران و سازمان و هم‌زمان با آن حضور دکتر امانی در شورای عالی آموزش و پرورش گفت: ما از حدود سه دهه قبل تولیدات خوبی در حوزه آموزش داشته‌ایم، ولی در پخش آن‌ها با مشکلاتی مواجه بودیم. درخواست من این است که موانع پخش محصولات رفع شوند. ما برای محصولات خودمان از سازمان پژوهش اعتبارنامه گرفته‌ایم اما در استان‌ها به ما می‌گویند که ما باید خودمان هم یک بار دیگر فیلم‌های شما را بررسی کنیم. نکته دیگر اینکه اگر درجه‌بندی کیفی منابع و مواد ارزیابی شده در اعتبارنامه قید شود، مدارس قادر به خرید محصولات کیفی‌تری می‌شوند.
وی در ادامه اعلام کرد: ما آمادگی داریم محصولاتمان را با قیمت مناسبی در اختیار مدرسه بگذاریم.
معصومه ابراهیمی مدیر عامل مؤسسه گوهر اندیشه مداد، تولیدکننده نرم افزار و تجهیزات آموزشی، نیز گفت: ما نرم‌افزار تولید کردیم و اعتبارنامه گرفتیم، اما در مناطق آموزش و پرورش محصولات ما را دوباره بررسی می‌کنند. در مدرسه‌ها هم ضمن سلیقه‌ای عمل کردن، ما را به چالش می‌کشند. درخواست من این است که سواد مجموعه آموزش و پرورش را نسبت به سند تحول بالا ببریم. در حال حاضر به اعتبار‌نامه‌های سازمان پژوهش اهمیت کافی نمی‌دهند. این در حالی است که تولیدات مجموعه‌ها می‌تواند کامل‌کننده چرخه آموزش باشد.
سازمان موجب رشد تولیدات آموزشی شده است
در ادامه نشست یحیی دهقانی، مدیر مسئول انتشارات مبتکران، با اظهار امیدواری نسبت به نتیجه این نشست، گفت: از آغاز طرح سامان‌دهی و همکاری سازمان پژوهش با ناشران، کیفیت تولیدات رشد کرده است. جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد هم کمک مؤثری به افزایش کیفیت کتاب‌های آموزشی از جمله آثار تولیدی خود ما کرده است و دولت هرچه بیشتر توجه کند، اثرات مثبت آن به جامعه خواهد رسید.
مثل همیشه آماده ارائه خدمات رایگانیم
امین آصفی، مدیر مسئول انجمن ناشران آموزشی نیز با اشاره به تفاهم صورت گرفته برای همکاری، گفت: انجمن ناشران فرهنگی نیز همواره فعالیت‌هایی را به صورت رایگان برای دانش‌آموزان مناطق محروم ارائه می‌دهد و با توجه به شرایط جدید نیز می تواند خدمات فرهنگی رایگان داشته باشد. ما آماده‌ایم بخشی از خدمات خود را برای تأمین محتوای شبکه رشد و شبکه شاد، به صورت رایگان ارائه دهیم.
ابوالفضل جوکار، مدیر مسئول انتشارات گاج، ضمن تشکر از تشکیل این جلسه، عنوان کرد: اگر سازمان پژوهش عنوان کند چه چیزی مورد نیاز است، ما علاقه‌مندیم در خدمت سازمان پژوهش باشیم و می‌توانیم خدمات رایگان و غیررایگان خود را در شبکه شاد در اختیار شما قرار دهیم. با توجه به تفاوت زیاد بین نسخه کاغذی و الکترونیکی، می‌توانیم تولیدات الکترونیکی خود را در همه دوره‌های تحصیلی با قیمت پایین‌تری در اختیار دانش‌آموزان بگذاریم. ناشران آموزشی در همه دنیا وجود دارند و برای تکمیل چرخه آموزش رسمی فعالیت می‌کنند.
شرایط جدید نیازمند تولیدات جدید است
سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر و مسئول شبکه آموزشی دانش‌آموز (شاد) با اشاره به شرایط پیش آمده و ضرورت ارائه آموزش‌های مجازی گفت: حدود سه و نیم میلیون نفر از دانش‌آموزان ما به وسایل هوشمند دسترسی ندارند. از آنجایی که روحیه عدالت‌گستری آموزشی را باید رعایت کنیم، ما بسته‌هایی آموزشی پیش‌بینی کرده‌ایم تا این گروه هم محروم نشوند. برای این گروه استفاده از شبکه‌های تلویزیونی را پیش‌بینی کرده‌ایم.
وی همچنین با تأکید بر تولید بسته‌های آموزشی با گرایش خودآموز برای کاربران، افزود: ما برای ارائه محتواهای رایگان، افزونه‌هایی را برای شبکه شاد در نظر گرفته‌ایم. برای آن قسمت از خدماتی هم که بحث مالی دارند، باید فرایند را به نحوی تعریف کنیم که منافع ذینفعان هم تأمین شود.
او در پایان با یادآوری اینکه محتوای مجازی قابل قبولی برای بخش پیش‌دبستانی تولید نشده است، از ناشران خواست در این حوزه فعال شوند تا در ارائه خدمات به پیش دبستانی‌ها قدم‌های مؤثری برداشته شود.
شعار نمی‌دهیم، عمل می‌کنیم
در بخش پایانی این نشست رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به جمع بندی مباحث پرداخت و با تأکید بر تداوم همکاری با ناشران غیر دولتی، گفت: به گله‌هایی که به درستی مطرح شد، توجه خواهیم کرد. قانون برای سازمان پژوهش فرصت خوبی ایجاد کرده و از این فرصت به درستی استفاده نشده است. اجرای مصوبه 828 تأخیری ۹ ساله دارد و به خاطر این تأخیر، برخی جرئت یافته و حرکت‌هایی غیرقانونی در پیش گرفته‌اند. ما مصوبات شورای سیاست‌گذاری سامان‌دهی را پی‌گیری می‌کنیم. اکنون هم گروه‌هایی تشکیل داده‌ایم و پی‌گیر این موضوع هستیم.
وی با ضرورت اعلام استانداردها به ناشران افزود: این استانداردها در زمینه‌هایی آماده شده‌اند. این فعالیت توقف‌پذیر هم نیست و در ماه‌های آینده استانداردهای مشخصی را درباره تولید بسته‌های آموزشی منتشر خواهیم کرد تا ناشران بدانند ما چه انتظاری داریم.
ملکی سومین نکته قابل توجه را بهره‌گیری از تجربه‌های قبلی برشمرد و تأکید کرد: ما تجربیات قبلی را سرمایه تلقی می‌کنیم و برای توافق بین ناشران و سازمان احترام قائلیم. تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان پژوهش و ناشران خصوصی خواهیم داشت تا در آنجا هندسه عملیاتی این مسائل تعریف شود.
او سپس با تأکید بر اینکه هم سازمان و هم ناشران باید خود را زیر چتر اسناد بالادستی مانند سند تحول تعریف کنند، گوشزد کرد: نظر ما نسبت به ناشران مثبت است و موضع ما تقویت همدلی و یکپارچگی است. باید بکوشیم تا منابع غیر ضروری وارد مدرسه نشوند و ورودی منابع مدرسه‌ها از مسیر صحیح باشد. معتقدیم ناشران خصوصیِ شرافتمند و اصیل، خوب کار می‌کنند، ولی جلوی موارد خطا باید گرفته شود.
رئیس سازمان پژوهش در پایان شناخت ظرفیت متقابل سازمان و ناشران را از هم مورد تأکید قرار داد و گفت: ما به بانک اطلاعاتی جامعی از ناشران نیاز داریم تا شناسنامه ناشران و موضوع فعالیت هر یک از آن‌ها را در اختیار داشته باشیم که بتوانیم مناسبات صحیحی برقرار کنیم. در این جلسات دنبال شعار نیستیم و به‌زودی نیازهای خود را به شما اعلام می‌کنیم تا این تعامل به شکل مؤثر دنبال شود.