بازی فراگیر
بازی‌های حرکتی نه‌تنها در کلاس درس تربیت‌بدنی، بلکه در سایر درس‌ها نیز کارکردهای سازنده‌ای دارند. در واقع تلفیق آموزش درس‌های دوره‌ی ابتدایی با بازی و فعالیت‌های حرکتی می‌تواند زمینه‌ی یادگیری اثربخش را فراهم سازد. آموزش تلفیقی درس‌ها در مقام مقایسه با آموزش‌های سنتی، برای دانش‌آموزان جذاب‌تر، برانگیزاننده‌تر و در مجموع سودمند‌تر است. در سایه‌ی رویکرد تلفیقی، افراد در کلاس حضور فعال‌تری دارند و ضمن یادگیری عمیق مفاهیم علمی و کسب توانایی استفاده از معلومات فراگرفته شده در عرصه‌ی زندگی، فعالیت و تحرک جسمانی آن‌ها نیز بیشتر می‌شود.
حرکت و یادگیری
این نوع آموزش به تقویت قدرت تفکر و خلاقیت، تسهیل فرایند یادگیری، افزایش جذابیت یادگیری، افزایش انگیزه‌ی یادگیری، تعمیق یادگیری، افزایش مشارکت، رشد مهارت‌های اجتماعی، ایجاد تنوع و افزایش میزان تحرکت و شادابی و نشاط فراگیرندگان کمک خواهد کرد. مک‌نیل معتقد است اصولاً فعالیت‌هایی که ترکیبی از اندیشیدن، احساس کردن و به‌کارگیری عاطفه و تحرک بدنی هستند، در صورت با هم بودن، فرصت‌های فوق‌العاده‌ای برای یادگیری فراهم می‌کنند.
اصول طراحی بازی
در طراحی بازی، رعایت اصول و قواعد می‌تواند اثربخشی آموزش را بیشتر کند. در اینجا این اصول در قالب فهرست وارسی (چک‌لیست) معرفی می‌شوند:
فهرست وارسی اصول طراحی بازی
• به ویژگی رشد ذهنی دانش‌آموز به چه میزان، توجه شده است؟
• به ویژگی رشد حرکتی و جسمی (فاکتورهای آمادگی جسمانی و مهارت‌های ورزشی) دانش‌آموز به چه میزان توجه شده است؟
• به ویژگی‌های رشد عاطفی (نظم‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، کار گروهی، اخلاق، اعتماد‌به‌نفس و ...) دانش‌آموز به چه میزان توجه شده است؟
• آیا فعالیت‌های پیش‌بینی شده با جنس و سن دانش‌آموزان متناسب هستند؟
• آیا فضا و تجهیزات ایمن فراهم شده‌اند؟
• آیا فعالیت‌های پیش‌بینی شده با انتظارات عملکردی واحد یادگیری انطباق دارند؟
• آیا فعالیت‌های پیش‌بینی شده از نشاط، شادابی و پویایی لازم برخوردارند؟
• آیا قوانین بازی شفاف ارائه شده‌اند؟
• آیا فرصت حرکتی برای همه‌ی دانش‌آموزان (تا حدامکان همه به یک میزان) فراهم شده است؟
نمونه ۱
هدف: آشنایی دانش‌آموزان با شکل‌های هندسی و محیط آن‌ها، ریاضی پایه‌ی سوم ابتدایی
چالش: طراحی شکل با محیط مشخص
فضا، تجهیزات و مواد آموزشی مورد نیاز: فضای باز برای استقرار دانش‌آموزان
شرح بازی
هر دانش‌آموز به‌عنوان یک واحد در نظر گرفته می‌شود. دانش‌آموزان به‌صورت پراکنده در محیط باز مستقر می‌شوند. با شروع بازی، آموزگار از دانش‌آموزان می‌خواهد با آرایش ایستادن خود، یک شکل هندسی را طر احی کنند. دانش‌آموزان به‌صورت گروهی و با دستانی باز، دست‌های هم را می‌گیرند و به‌صورت شکل مورد نظر مستقر شوند. مثلاً:
• مثلثی با محیط هفت واحد (یعنی هر هفت دانش‌آموز در یک گروه مثلثی تشکیل بدهند)؛
• مربعی با ضلع دو واحد (یعنی هر هشت دانش‌آموز در یک گروه مربعی تشکیل بدهند)؛
• یک پنج ضلعی با محیط ۱۰ واحد (یعنی هر ۱۰ دانش‌آموز در یک گروه پنج ضلعی تشکیل بدهند).
نمونه ۲:
هدف: آشنایی دانش‌آموزان با اندام بدن، علوم پایه‌ی چهارم ابتدایی
چالش: احساس ضربان قلب
فضا، تجهیزات و مواد آموزشی مورد نیاز: فضای باز برای انجام حرکات ورزشی
شرح بازی:
دانش‌آموزان در گروه‌های پنج نفره قرار می‌گیرند. آموزگار برگه‌ای در اختیار هر گروه قرار می‌دهد و از آن‌ها می‌خواهد بگویند در کدام فعالیت ضربان قلب (نبض) بیشتر خواهد شد؛ طناب زدن، لی‌لی کردن، پیاده‌روی معمولی، حرکات کششی و حرکات تعادلی لک‌لک، هر گروه ابتدا ضربان قلب خود را در حالت نشسته اندازه می‌گیرند و در برگه یادداشت می‌کنند. پس از آن، هر یک از اعضای گروه حرکات نام‌برده را به مدت دو دقیقه انجام می‌دهند و میزان ضربان قلب خود را در برگه‌ی گروه یادداشت می‌کنند.
پس از ثبت نتایج، در گروه بحث و گفت‌وگو می‌شود. در کدام فعالیت ضربان قلب بیشتر تغییر کرده است؟ با بالا رفتن در هر حرکت چه اتفاقاتی در بدن می‌افتد؟ کدام فعالیت انرژی بیشتری از فرد می‌گیرد؟ تعداد تنفس در کدام فعالیت بیشتر است؟
منابع
1. Brock, A., Jarvis P., and Olusoga, Y. (2013). Perspectives on Play: Learning for life. Second edition. London: Routledge
2.Ebrahim, H.B. (2014). Foregrounding silences in the South African national early learning standards for birth to four years. European Early Childhood Education Ressearch Journal, 22.