نوزاد پروانه مونارک هدف دیگری دارد

مدتی پیش، تعدادی از کتاب‌های کمک‌آموزشی انتشارات مختلف را ورق می‌زدم. به موارد جدیدی در مورد نوزاد پروانه مونارک برخورد کردم. نوشته بود: «دقت کنید! نوزاد پروانه مونارک سفید‌رنگ است و نوارهای سطح بدنش زرد و مشکی هستند و ضخامت این نوارها یکسان نیست! توجه کنید که نوزاد پروانه مونارک دارای شش شاخک است که طول شاخک‌ها متفاوت است! نوزاد پروانه مونارک از گیاهی دولپه‌ای تغذیه می‌کند و ...».

نمی‌دانم هدف این کتاب‌ها از مطرح‌کردن این موضوعات چیست و این مطالب چه ارتباطی با اهداف آموزشی فصل اول از کتاب زیست‌شناسی ۱ دارد؛ اما بعید می‌دانم هدف مؤلف از گذاشتن این تصویر هیچ‌کدام از موارد فوق باشد.

در کتاب‌های مرجع و شناخته‌شده زیست‌شناسی، همچون بیولوژی سولومون و بیولوژی کمپبل، در ابتدای هر فصل، موضوعی جذاب و مرتبط با فصل، برای برقراری رابطه صحیح خواننده با موضوع فصل گنجانده شده‌است. تصویر نوزاد پروانه مونارک در صفحه اول کتاب زیست‌شناسی پایه دهم، اولین تصویر از اولین کتاب زیست‌شناسی متوسطه دوم و دریچه ورود دانش‌آموزان به دنیای زیست‌شناسی است. هدف اصلی این صفحه از کتاب، اشاره به رفتار مهاجرت به‌عنوان یکی از شگفتی‌های دنیای زنده است. همچنین، به مواردی مرتبط با زیست‌شناسی، مانند خوردن، پروازکردن، یاخته‌های عصبی و ... اشاره کلی دارد. در سایر فصل‌ها هم قبل از شروع گفتار اول، مطلبی مرتبط با فصل، برای ایجاد انگیزه و اشتیاق برای دانش‌آموزان نوشته شده‌است؛ مانند قلب مصنوعی در ابتدای فصل چهارم زیست‌شناسی پایه دهم یا نوار مغزی در ابتدای فصل اول زیست‌شناسی پایه یازدهم و موارد مشابه دیگر.

توجه به جزئیات در زیست‌شناسی لازم است اما هنگامی‌که اصل و شیرازه مطلب آموخته‌شده باشد. در غیر این‌صورت کمکی به یادگیری نخواهد کرد. بمباران اطلاعاتی دانش‌آموزان باعث انبار انبوهی از اطلاعات در ذهن آن‌ها خواهدشد. انبوه اطلاعات، بدون قرارگرفتن در چارچوبی کلی و معنادار، هرگز مفید نخواهد بود و کارایی نخواهد داشت. اصل را فدای فرع نکنیم و با اهمیت‌دادن زیاد به موضوعات جانبی باعث فاصله‌گرفتن دانش‌آموزان از اهداف آموزشی کتاب درسی نشویم و سعی کنیم تسهیل‌گر فرایند یادگیری باشیم.