بروید سراغ حاج آقا روح الله

آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی و امام خمینی(ره) دو چهره مهم و تاثیرگذار دوره معاصر ایران بوده‌اند. این دو، هرچند متعلق به دو نسل متفاوت از علمای شیعه بودند اما به دلیل روحیه انقلابی و اندیشه سیاسی نزدیک به هم روابط خاصی با یکدیگر داشتند. این روابط در زمانه‌ای که تبلیغات مسموم استعمار انگلیس و روشنفکران غرب‌گرا آیت‌الله کاشانی را به انزوا کشانده بود جلوه بیشتری داشت. امام خمینی(ره) بعدها از شرایط سختی که بر آیت‌الله کاشانی گذشته بود با حالتی اندوهناک یاد کرد و گفت: «ما در زمان خودمان آقای کاشانی را دیدیم. آقای کاشانی از جوانی در نجف بودند و یک روحانی مبارز بودند. مبارزه با استعمار، آن وقت البته انگلستان بود مبارزه با او. در ایران هم که آمدند تمام زندگی‌شان صرف همین معنا شد و من از نزدیک ایشان را می‌شناختم. در یک وقت وضع ایشان طوری شد که وقتی که از منزل می خواست حرکت کند فرض کنید بیایند به مسجد شاه، مسجد شاه مطلع می‌شد، در نظر داشتند، اعلام می‌شد، این طور بود وضع ایشان. بعدش دیدند که اگر چنانچه یک روحانی در میدان باشد لابد اسلام را در کار می‌آورد، این حتمی است و همین طور هم بود. از این جهت شروع کردند به جوسازی. آن‌طور جوسازی کردند که یک سگی را عینک به آن زدند و آن‌طور که من شنیدم عینک زدند و از طرف مجلس آوردند این طرف و به اسم آیت‌الله. و من خودم در یک مجلسی بودم که مرحوم آقای کاشانی وارد شد در آن مجلس، مجلس روضه بود، هیچ کس پا نشد، من پا شدم و یکی از علمای تهران که الان هم هستند و من جا دادم به ایشان (جا هم ندادند). این جو را درست کرده بودند برای آقای کاشانی که دیگر از منزلش نمی‌توانست بیرون بیاید، در یک اطاقی محبوس بود در منزلش طوری که نمی توانست بیرون بیاید.»(صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۲۴۸ و ۲۴۹)

درچنین زمانه‌ای امام خمینی(ره) روابطی گرم با آیت‌الله کاشانی داشت و هرگاه به تهران می‌رفت به دیدار ایشان می‌شتافت و پس از درگذشت آیت‌الله کاشانی برای وی مجلس ختم برگزار کرد. آیت‌الله کاشانی هم نگاه ویژه‌ای به امام خمینی(ره) داشت. نقل است در زمانی که «آیت‌الله کاشانی در بستر بیماری افتاده بود، امام خمینی به عیادت ایشان رفت. بعد از آنکه امام در کنار تخت آیت‌الله کاشانی نشست، پس از احوال‌پرسی، دست ایشان را در دست گرفت و برای شفایشان دعا کرد. در این هنگام، آیت‌الله کاشانی در حضور جمعی که به عیادتش رفته بودند، امام خمینی(ره) را مخاطب قرار داد و گفت: همه می‌دانید که من اهل تملق نیستم. به جدم قسم شما خیرالموجودین و امید ملت هستید. شما را در بین مراجع، از همه بهتر می‌دانم و این اعتقاد من است.»(محلاتی، ۱۳۷۶: ص ۲۸ و ۲۹) و یا این‌که گفته می‌شود آیت‌الله کاشانی پس از رحلت آیت‌الله بروجردی، خطاب به جمعی از مردم که از وی درباره مرجع بعد از آیت‌الله بروجردی پرسیده بودند، چنین پاسخ داده بود: «بروید سراغ حاج‌آقا روح‌الله!»(سید حسن طاهری خرم‌آبادی، ۱۳۷۸: ص ۸۵ و ۸۶)

یکی از اشتراکات ذهنی و فکری امام خمینی(ره) و آیت‌الله کاشانی ضرورت دخالت علمای اسلام در امر سیاست بود. امام خمینی(ره) که خود پرچم‌دار این اندیشه در میان علمای معاصر است در بیان خاطره‌ای به نقل از حاج‌آقا روح‌اللَّه خرم آبادى درباره آیت‌الله کاشانی چنین گفته است: «مرحوم آقاى کاشانى را که تبعید کرده بودند به خرم‌آباد و محبوس کرده بودند و در قلعه فلک‌الافلاک یا کجا، آقاى حاج‌آقا روح‌اللَّه مى‏فرمودند که من از آن کسى که رئیس ارتش آنجا، و آقاى کاشانى هم تحت نظر او بود و محبوس بود - من حالا وقتى مى‏گویم محبوس در زمان رضاخان، شما خیال مى‏کنید مثل حبس‌هاى عادى زمان‌هاى دیگر بود، البته پسرش هم مثل پدر بود لکن آن کسى که گرفتار مى‏شد اگر از اشخاصى عادى بود همچو مرعوب مى‏شد که در حبس یک کلمه‏اى که برخلاف مثلًا دولت یا آن کسى که در آنجا هست بزنند، امکان نداشت برایشان- مرحوم حاج آقا روح اللَّه گفتند که من از این رئیس ارتش که در آنجا بود خواهش کردم که من را ببرد خدمت مرحوم آقاى کاشانى، قبول کرد و ما را بردند پیش ایشان. آن رئیس، آنجا بود و من هم بودم و آقاى کاشانى. آن شخص شروع کرد صحبت کردن، و رو کرد به آقاى کاشانى که آقا شما چرا خودتان را - قریب به این معانى- به زحمت انداختید؟ آخر شما چرا در سیاست دخالت مى‏کنید؟ سیاست، شأن شما نیست، چرا شما دخالت مى‏کنید؟ از این حرف‌ها شروع کرد گفتن. آقاى کاشانى فرمودند: خیلى خرى! که این کلمه درآن وقت مساوی با قتل بود. ایشان گفتند: تو خیلی خری، اگرمن دخالت درسیاست نکنم، کی دخالت کند؟»(صحیفه امام، ج‏۱۳، ۴۲۹ تا ۴۳۱)

 
 

منابع
• امام خمینی(ره). صحیفه امام. جلد سیزدهم. تهران: ‏‏مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره)، ۱۳۸۹.
• امام خمینی(ره). صحیفه امام. جلد هجدهم. تهران: ‏‏مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره)، ۱۳۸۹.
• طاهری خرم آبادی، سیدحسن. خاطرات آیت الله طاهری خرم آبادی. جلد اول. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸.
• محلاتی، فضل‌الله. خاطرات و مبارزات شهید محلاتی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶.