ویژگی‌هاى برنامه و فعالیت‌هاى پیش دبستان

اشاره
یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین دوران زندگی آدمی، دوران کودکی است؛ دورانی که در آن شخصیت فرد پایه‌ریزی می‌شود و شکل می‌گیرد. کودکان  علاوه بر مراقبت جسمانی، نیازمند توجه  به همه ابعاد وجودی شامل رشد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و  اخلاقی و ذهنی و هوشی  و ...  هستند. این ابعاد عوامل تعیین‌کننده و اساسی شخصیت انسان‌اند و از دوران کودکی شکل می‌گیرند.

کودک در هر سنی عضوی از جامعه است و به همه جهان تعلق دارد.کودک یک بزرگ‌سال کوچک نیست امّا همچون بزرگسال  شخصیتی منحصربه‌فرد است. او ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ آفریننده فرداست، عاشق زندگی شاد و پرنشاط است؛کنجکاو و جویای تازگی‌ها و عاشق کشف کردن و  دانستن است،  خوش‌بین و امیدوار است و در بیان افکار و احساس، صادق و راستگو است. به اعمال بزرگ‌ترها بیشتر از گفته‌های آن‌ها توجه می‌کند و بزرگ‌سالان  آینه‌ای هستند که او خودش را در آن می‌نگرد. نقش الگویی والدین و مربیان در این امر حائز اهمیت است. آموزش پیش‌دبستانی زیربنای اصلی شکل‌گیری شخصیت، هویت، خودپنداره  شخصی - تحصیلی و موفقیت‌های بعدی و بخش جدایی‌ناپذیر آموزش دائمی(مادام‌العمر) محسوب می‌شود. آموزش‌وپرورش از دوره پیش‌دبستانی به‌عنوان پل پیونددهنده خانه و دبستان، همه کودکان این گروه سنی را حمایت می‌نماید. آموزش‌وپرورش دوره پیش‌دبستانی  سرمایه‌گذاری برای تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی است.  فرهنگ‌پذیری و انتقال باورها و ارزش‌های فرهنگی از اوان کودکی آغاز می‌شود.لذا تنظیم برنامه محتوای آموزشی و تربیتی ویژه کودکان بیش‌ازپیش نیازمند دقت و حساسیت است.

یک برنامه درسی دوره پیش‌دبستان که با توجه به سطح رشد، سن و موقعیت کودکان، طراحی و اجرا می‌شود، باید بتواند  به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• چه مطالبی باید در کلاس آموزش داده شود؟

• مهم‌ترین و مؤثرترین راهبردهای آموزش کدام‌اند؟

• چگونه باید رفتار کودک را هدایت کرد؟

• چگونه می‌توان با والدین کودک ارتباطی اثر‌بخش برقرار کرد؟

 

برنامه جامع و کامل  برای کودکان:
• برنامه‌ای است که در طراحی و اجرای آن به همه ابعاد وجودی کودک به‌صورت متناسب و ازنظر حسی، ذهنی، عاطفی اجتماعی و خلاقیت و زیبایی‌شناختی توجه شده و متناسب با سطح توانایی‌های کودک باشد.

• اساساً به‌جای تأکید بر محتوا، فعالیت‌محور است؛ یعنی در آن، قصه، شعر، کاردستی، نقاشی، مشاهده، بحث و گفت‌وگو، گردش علمی، اجرای آزمایش و نمایش خلاق فعالیت‌های آموزشی را تشکیل می‌دهد.

• درهم‌تنیده است؛ یعنی به‌جای آموزش مستقیم و موضوع محور، رشته‌های علمی مانند ریاضی، علوم، زبان‌آموزی و ...  در آن جدا از یکدیگرند، اساس کاربر فعالیت فراگیرندگان متمرکز است و آن‌ها از این طریق، اطلاعات موردنیاز رشته‌های مختلف را کسب می‌نمایند.

• به کودک در حال رشد، فرصت  می‌دهد تا سیر طبیعی رشد خود را طی کند. براساس پختگی کودک، فرصت‌های یادگیری ایجاد می‌کند و آموزش‌های لازم را ارائه می‌نماید  و مانع تسریع آموزش و یادگیری می‌شود.

• پرورش را بر آموزش مقدم می‌داند.

• با توجه به سطح رشد، سن و موقعیت کودکان، طراحی و اجرا می‌شود.

• زمینه‌هایی برای مهارت خواندن، نوشتن و حساب کردن ایجاد می‌کند(پیش‌نیازهای خواندن و نوشتن).

• بر تدارک تجارب دست ‌اول برای کودکان تأکید دارد.

• بر طراحی از قبل و جدول‌بندی و نظم در برنامه‌ها تکیه دارد و نسبت به نیازهای کودکان با توجه به موقعیت‌های مکانی (اقلیمی و بومی) انعطاف‌پذیر است.

• در کودکان نسبت به خود و ارتباط با دیگران، یادگیری و محیط یادگیری نگرش مثبت ایجاد می‌کند تا آن‌ها به خود مدیریتی و خودکارآمدی برسند.

- به  فرهنگ بومی ـ  محلی توجه  ویژه دارد و از فرصت‌های موجود در محیط بهره می‌برد.

- به نقش والدین در آموزش و تربیت کودکان توجه دارد و بین خانه و کلاس پیش‌دبستانی در جهت دستیابی به اهداف ارتباط برقرار می‌نماید.

- به افزایش مهارت‌های ارتباطی، توانش زبانی و آموزش زبان فارسی (زبان معیار) در کنار زبان مادری، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویت توجه دارد.

- به رویکرد تربیتی و انس محور در برنامه و فعالیت‌های قرآنی و دینی به‌جای آموزش مستقیم یا تأکید بر محفوظات توجه دارد.

• استفاده از کتاب و فعالیت‌های قلم و کاغذی را به حداقل می‌رساند، بر روش‌های فعال یاددهی ـ یادگیری تأکید می‌نماید و از به کارگیری روش‌های آموزش انتزاعی و حافظه‌مدار خودداری می‌کند. فعالیت‌های قلم و کاغذی را یکی از ابزارهای یادگیری می‌داند.

• بر اصل شادی، بازی و لذت‌بخش بودن  فعالیت‌ها در دوره پیش‌دبستانی  تأکید دارد.

• از اتفاقات ساده و فرصت‌هایی که در کلاس  و زندگی واقعی ایجاد می‌شود  به‌عنوان موقعیت یادگیری بهره‌گیری می‌کند.

• بر آموزش خواندن و نوشتن و انباشتن اطلاعات در دوره پیش‌دبستانی بدون توجه به شرایط سنی و توان کودک، که تعجیل در آموزش  محسوب می‌شود، اصرار ندارد و مانع رغبت کودک به ادامه آموزش‌ها در پیش‌دبستانی و دبستان نمی‌شود.

• به کودکان محروم  و نیازمند برای دستیابی به عدالت آموزشی کمک می‌کند.

• محیط  مناسب را به‌عنوان محرک برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی، عاطفی و جسمی کودک فراهم می‌آورد و به  فضا و تجهیزات مناسب برای بازی، بروز خلاقیت، کاوشگری و تحرک و نشاط کودکان با تأکید بر استفاده از امکانات موجود، ساده و در دسترس در محیط زندگی کودک و طبیعت پیرامون توجه دارد.

 

منبع
۱. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی،‌ دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی(۱۳۹۵). راهنمای برنامه آموزش‌وپرورش پیش‌دبستان. تهران: انتشارات برهان