نمودار زمانی جنگ چالدارن

۲۴ صفر ۹۲۰
سلطان سلیم در جلسه‌ای که در صفر ۹۲۰ در دربار اَدِرنه برپا کرد، تصمیم به جنگ با شاه‌اسماعیل گرفت. به این منظور، به‌منظور شرکت در این لشکرکشی، فرمان‌هایی برای نیروهای تحت امر خود صادر کرد. آنگاه پسر خود سلیمان را به حکومت آدرنه منصوب کرد و روز پنجشنبه ۲۴ صفر ۹۲۰ ق، در رأس اردو، از راه دریا به ساحل آسیایی عثمانی در اسکودار آمد.

 

۲۷ صفر ۹۲۰
سلطان سلیم از منزل ازمیت نخستین نامۀ خود دایر بر اعلان جنگ را، به فارسی و انشای قاضی عسکر تاج‌زاده جعفر چلبی، برای شاه اسماعیل فرستاد. وی در این نامه آغاز سفر جنگی خود به قصد انهدام سلطنت شاه‌اسماعیل را اعلام کرد و او را میان توبه و تحویل سرزمینش یا رویارویی در میدان جنگ، مخیر ساخت.

 

۸ جمادی‌الاول ۹۲۰
لشگر سلطان سلیم در این تاریخ به سیواس رسید. پس از سرشماری، شمار افراد اردو ۱۴۰ هزار تن و ۸۰ هزار رأس حیوان برآورد شد. از این تعداد، افراد ناکارآمد جدا و الباقی به سمت ایران گسیل شدند.

 

۱ جمادی الآخر ۹۲۰
لشگر سلطان سلیم در این روز وارد ارزنجان شد که جزو قلمرو صفوی بود. جاسوس‌ها خبر آوردند که شاه اسماعیل فعلاً قصد مقابله با عثمانیان را ندارد. معابر را خراب کرده است و می‌خواهد هنگامی دست به جنگ بزند که برف آمده باشد تا لشگر عثمانی گرفتار سختی شود. سلطان سلیم با ارسال نامۀ تندی به شاه‌اسماعیل تلاش کرد او را برای شروع زودتر جنگ تحریک کند.

 

اواخر جمادی الآخر ۹۲۰
سلطان سلیم نامۀ دیگری با همان لحن اهانت‌آمیز و مقداری هدایای زنانه برای شاه‌اسماعیل فرستاد و نوشت: «آنچه غایت مجرب توست، استعمال کن، باشد که باعث جرئت تو به مقابله شود ... اسم مردی به تو حرام است و لازم می‌آید که در جای مغفر، معجر و در جای زره، چادر اختیار کرده، از سودای سرداری و از هوای سپهسالاری فراغت بنمایی.»

 

۱ رجب ۹۲۰
لشگر سلطان سلیم در اول رجب ۹۲۰ به تپه‌های مشرف بر جانب شمال غربی دشت چالدران رسید. در این زمان، شاه صفوی هم با سپاه خود در جانب شرقی دشت مستقر شده بود. به این ترتیب دو نیرو در برابر هم قرارگرفتند.

 

۲ رجب ۹۲۰
جنگ در روز چهارشنبه، دوم ماه رجب ۹۲۰، درگرفت و از صبح تا عصر یک روز تابستانی، در دشت چالدران، کـه عثمانی‌ها بعـداً آن را صوفـی قیـران (صوفی کش) نامیدند، طول کشید. در واقع سلطان سلیم بی‌درنگ جنگ را آغاز کرد تا مبلغان صفوی فرصت رخنه در سپاه عثمانی را نیابند و نتوانند از شمار نیرو و نقشۀ جنگی عثمانی آگاه شوند. نتیجۀ جنگ، به‌رغم همۀ رشادت‌هایی که شاه‌اسماعیل نشان داد، شکست لشگر صفویه و کشته‌شدن تعداد زیادی از افراد شاه‌اسماعیل بود. تعداد قابل توجهی از سپاهیان عثمانی نیز در این جنگ کشته شدند.

 

ب ۹۲۰
سلطان عثمانی پس از فراغت از امور میدان جنگ، به قصد تبریز به راه افتاد و روز چهارم رجب وارد خوی شد و از خوی به ولایات اطراف فتح‌نامه فرستاد. پس از حرکت از خوی، سلطان سلیم چند تن از امرا را با ۴۰۰ یا ۵۰۰ نفر   ینی چری، پیشاپیش به تبریز فرستاد تا ترتیب تسلیم شهر، اعلام امان سلطان برای مردم و ضبط خزائن و اسباب شاه را بدهند.

 

۱۶ رجب ۹۲۰
سلطان سلیم وارد سرخاب تبریز شد. به دستور سلطان عثمانی، از مناره‌های مساجد تبریز، اذان به شیوۀ اهل سنت گفتند و نماز جمعه در «مسجد جامع حسن پادشاه» برگزار شد. در این زمان شاه‌اسماعیل برای تدارک حمله به لشگر عثمانی به همدان رفته بود.

 

۲۵ رجب ۹۲۰
به دنبال مقاومت مردم تبریز و بیم از حملات شاه‌اسماعیل و همچنین نزدیک شدن سرما، سلطان سلیم تصمیم به خروج از تبریز و بازگشت به قلمرو عثمانی گرفت و در ۱۵ رجب، به همراه لشگر خود از تبریز خارج شد. سلطان در بازگشت راه قرا باغ در شمال ارس را پیش گرفت تا مگر زمستان را در قرا باغ بگذراند. اما اعتراض لشکریان او را واداشت که از طریق نخجوان و ایروان و ارزروم برای به آماسیه در سرزمین عثمانی برود.