سال نو، نگاه نو

... حول حالنا الی احسن الحال


به عنوان دوست و همکار جدید شما، تمایل دارم موضوعات زیاد و متنوعی را با شما درمیان بگذارم ولی عجالتاً در این شماره به چند نکته بسنده می‌کنم:

نکته اول: هم‌اکنون قرن‌هاست که رابطه میان تفکر و زبان، ثابت و تبیین شده است و بسیاری از فیلسوفان و زبانشناسان در این مورد سخن گفته‌اند. اما در قرن بیستم این مباحثات تا به آنجا پیش رفت که برخی از زبانشناسان اعلام کردند^۱، زبان نه تنها بر نوع ادراک ما از جهان تأثیر می‌گذارد، بلکه اساساً جهان را به شکلی درک می‌کنیم که زبان القاء می‌کند. در نتیجه، مطابق با «نسبیت زبانی^۲»، هر زبانی ویژگی‌های متفاوت و منحصر‌به‌فردی دارد، بنابراین کاربرد هر زبانی، تفکر و ادراک ما درباره جهان را به شکل خاصی تغییر می‌دهد. از این‌رو، آموزش هر زبانی نیز باید مطابق با ویژگی‌های خاص آن زبان باشد تا آموزش، درست صورت گیرد. اما همیشه باید مراقب و نگران یک نکته دیگر هم باشیم و آن انتقال فرهنگ از طریق زبان است. بنابراین ضروری است که هنگام آموزش و یادگیری زبان همواره نسبت به نهادینه شدن فرهنگ‌های دیگر، هشیار و آگاه باشیم.

نکته دوم: طبق نظریه فراکتالِ^۳ بنوا مندلبرو^۴، مکانی که در آن ایستاده‌ایم بر چگونگی مشاهده و ادراک ما از چیزها تأثیر می‌گذارد. به بیان دیگر، تغییر مکان و زاویه دید، بر ادراک آدمی اثر مستقیم دارد. مثلاً برخی از تابلوهای نقاشی را باید از دور مشاهده کرد چون از نزدیک، مغشوش و بی‌معنی به نظر می‌رسند و برخی دیگر فقط از زاویه‌ای خاص قابل درک هستند.

همین تغییر زاویه و نوع نگاه می‌تواند به فرایند تدریس نیز تعمیم یابد. برخی معتقدند که با توجه به محتوای ثابت و مصوب کتب درسی زبان، دیگر جایی برای نگاه نو و خلاقیت و نوآوری باقی نمی‌ماند. پاسخ ساده این اظهارنظر می‌تواند چنین باشد که گرچه محتوا، ثابت و غیرقابل تغییر است اما به تعداد معلمانی که این محتوا را تدریس می‌کنند،  روش‌های تدریس متنوع و جدیدی وجود دارد. حتی اگر روش تدریس هم ثابت باشد، تغییری هر چند کوچک، مثل ایجاد تنوع در نوع چینش صندلی‌های کلاس نیز می‌تواند باعث نوآوری شود. اگرخلاقیت را در خود تقویت کنیم، باقی موارد به دنبال آن خواهند آمد.

در حقیقت، خلاقیت سبب می‌شود تا کلاس درس، بخصوص کلاس درس زبان که عمدتاً متکی بر ارتباط و تعامل است، شادابی، نشاط و جذابیت بیشتری پیدا کند و در نتیجه اثربخشی آموزش افزایش یابد. در دهه‌های اخیر، تلاش شده است تا آموزش دروس به ظاهر خشک و دشواری مانند ریاضیات، فلسفه و منطق نیز به شکلی انجام شود تا حتی برای کودکان و نوجوانان هم جذاب و لذت‌بخش گردد.

اما خلاقیت چیست؟ تعاریف مختلفی برای آن ارائه شده است ولی ما ساده‌ترینش را انتخاب می‌کنیم که می‌گوید خلاقیت، فرایندی است که سبب می‌شود چیزی تازه و البته باارزش خلق شود. افراد خلاق معمولاً ویژگی‌هایی دارند که مهم‌ترین‌شان این مواردند:

• می توانند از هوش خدادادی به موقع و به نحو مطلوب استفاده کنند، اما همه افراد باهوش، لزوماً خلاق نیستند.

• به تخیلات و رویاهای خود اهمیت می دهند.

• شیفته تازگی هستند.

• حسگرهای قوی دارند.

• فکر سیال و انعطاف پذیر دارند و قادرند به سرعت به ایده‌های تازه دست پیدا کنند.

• آمادگی بیشتری نسبت به سایرین برای سنت شکنی و قواعد مرسوم دارند.

• قدرت ابتکار دارند.

• اعتماد به نفس دارند.

• اهل خطرکردن هستند.

• پرتلاش و پی گیر هستند.

• نیازمند و علاقه مند به کسب موفقیت هستند.

و اما موانع بروز خلاقیت:

• باور به این که هر مشکل و مسئله ای تنها یک راه حل درست دارد.

• تابع بی چون و چرای قوانین، مقررات، و قواعد بودن

• ترس از ابهام و به دنبال امور واضح و روشن بودن

• اصرار بر عملی بودن افکار و ایده ها

• ترس از شکست

• پرهیز از امور خطرناک و ریسک پذیر

• تک بعدی بودن و تک رشته ای اندیشیدن و عمل کردن

• تمایل نداشتن به بازی و تفریح

• و از همه مهم‌تر، اعتقاد نداشتن به اصلِ خلاقیت

نکته سوم: از آنجا که کلیات مطالب این شماره پیش‌تر توسط دوستان بزرگوار دیگری برنامه‌ریزی و حتی برخی از مقالات آن نیز سفارش داده شده بود، به رسم احترام و به علت کمبود وقت، تغییرات چندانی در محتوای نشریه داده نشد ولی امیدواریم که با شروع سال تحصیلی جدید، ضمن استفاده از نظرات صائب و تجربیات گرانقدر تمامی دوستان و همکاران قبلی، درکنار ایده‌های تازه همکاران جدید، بتوانیم تغییراتی سازنده در ساختار و محتوای نشریه ایجاد کنیم.

و اما نکته آخر، بهار فصل دگرگونی، تحول و تغییر است، لذا ضمن تبریک فررسیدن سال نو و فصل بهار، امیدواریم که در سال جاری تحولات مثبتی در همه ما صورت گیرد و با تغییراتی که با کمک و همراهی خود شما در شماره‌های آینده این نشریه صورت خواهد گرفت، امسال بیش از پیش، لحظات خوش و مفیدی را با مطالعه این نشریه، سپری کنید.

 

پی‌نوشت‌ها
۱. نگاه کنید به فرضیه ساپیر ـ وورف
2. Language Relativism
3. Fractal Theory
4. Benoit Mandelbrot:.