تعطیلات با کلاس

شاید کمتر کسی از شیوع ویروس کووید ۱۹ خوشحال شد. این تهدیدی بزرگ برای سلامت هر جامعه‌ای محسوب می‌شود اما همین تهدید، فرصتی را در اختیار قشرهای مختلف جامعه قرار داد تا به ظرفیت‌های بالقوه خود پی ببرند. آموزش‌وپرورش فرصت پیدا کرد تا در کنار برنامه درسی‌ای که صرفاً برای آموزش حضوری طراحی کرده بود، برنامه درسی و زیرساختی را فراهم آورد که از طریق آموزش مجازی و ارائه شکل دیگری از آموزش، اولاً زمان و فرصت ازدست‌رفته را جبران کند و ثانیاً برای ادامه مسیر، طرحی جذاب و با بازدهی بالا آماده سازد.

 

آموزش برخط (آنلاین)
اگر قبل از این دوران کرونا، عبارت آموزش آنلاین را جست‌وجو می‌کردیم، اطلاعات مفید و مختصری در اختیار ما قرار می‌گرفت اما اکنون صرفاً با نوشتن کلمه آموزش، اولین واژه‌هایی که مقابل ما روی صفحه نمایشگر ظاهر می‌شود، آموزش آنلاین و آموزش مجازی است؛ حوزه‌ای که توفیق اجباری نصیبش شد تا قابلیت‌ها و ویژگی‌های خودش را به نمایش بگذارد.

این روزها صنایع و سازمان‌ها برای رفع نیازهای آموزشی خود به‌طور فزاینده‌ای به آموزش برخط روی آورده‌اند؛ یادگیری برنامه‌ریزی‌شده‌ای که در آن معمولاً یادگیری و آموزش در محیط‌های جدا از هم صورت می‌گیرند.

آموزش آنلاین اصطلاحی چندجانبه است که اگر بخواهم چند نمونه از مواردی را که پوشش می‌دهد نام ببرم، باید به حوزه‌های آموزش الکترونیکی و برخی آموزش‌های از راه دور، آموزش مبتنی بر وب، آموزش مجازی و آموزش مبتنی بر رایانه  اشاره‌کنم.

 
آموزش آنلاین به دو نوع هم‌زمان و غیر هم‌زمان تقسیم می‌شود.
آموزش هم‌زمان یعنی تبادل زنده اطلاعات بین افراد. مثال این نوع آموزش، کلاسی زنده با دانش‌آموزانی است که در یک‌زمان پرسش‌های خود را مطرح می‌کنند و مربی هم از طریق پیام‌رسانی فوری به آن‌ها پاسخ می‌دهد.

آموزش غیر هم‌زمان، آموزش آنلاینی است که به شیوه غیر هم‌زمان انجام می‌شود. محتوا در کلاس مجازی بارگذاری می‌گردد و شما می‌توانید هر زمان که خواستید، منابع آموزشی موردنظر خود را بخوانید و تماشا کنید و گوش دهید و تکلیف مشخص‌شده را آماده کنید.

این نوع از آموزش نیز مانند هر روش دیگری مزایا و معایبی دارد، که اگر طراحی آموزشی مناسبی داشته باشیم، می‌توانیم  معایب آن را به حداقل برسانیم.

 

تجربه کلاسی
پس از تعطیلی بدون مقدمه مدارس به خاطر جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، دغدغه آموزش به دنبال چاره برای جبران این خلأ بودند اما قبل از چاره‌اندیشی دست‌اندرکاران آموزش‌وپرورش (که طبیعتاً به زمان نیاز داشت)، معلمان و مدیران مدارس در مناطق و نواحی مختلف آتش به اختیار شروع به فعالیت کردند. در وهله اول، نیاز به محتوای آموزشی استاندارد بود که آموزگاران با توجه به امکانات و شرایط و توانایی خود شروع به تهیه محتواهای آموزشی گوناگون برای دانش‌آموزان کردند. آن‌ها محتوای خود را یا از طریق شبکه‌های مجازی به دست دانش‌آموزان رساندند یا آنان را به‌صورت تلفنی راهنمایی کردند و یا درس‌نامه و محتوا را در قالب سی دی یا دی‌وی‌دی به دست دانش‌آموزانی که از فضای مجازی به دور بودند رساندند.

اسفندماه سال ۱۳۹۸ به همین ترتیب، کاملاً خودجوش و با همکاری معاونت‌های آموزشی ادارات نواحی مختلف، سرگروه‌های آموزشی و خود آموزگاران، همچنین برنامه‌هایی که وزارت آموزش‌وپرورش آماده کرده و از طریق تلویزیون در اختیار عموم مردم قرار داده بود، به پایان رسید.

هرگز آموزش تعطیل نماند و هشتک «آموزش تعطیل نیست» بیشتر از پیش در فضای مجازی به چشم می‌خورد.

پس از تعطیلات عید نوروز و رسیدن به فصل شروع مجدد کلاس‌ها، نیاز به ادامه این شیوه آموزش به‌صورت مجازی بود؛ درصورتی‌که بسیاری از آموزگاران برای جبران عقب‌ماندگی تحصیلی دانش‌آموزان در عید نوروز، هم مشغول آموزش و هم مشغول تهیه محتوا برای ادامه این مسیر بودند.

با گذشت حدود دو ماه از این شرایط، وزارت آموزش‌وپرورش شبکه‌ای اجتماعی مخصوص دانش‌آموزان تهیه کرد. این امر  کورسوی امیدی در دل معلمان ایجاد کرد و به آنان این امید را داد که شاید از سردرگمی در فضاهای مجازی گوناگون رهایی یابند.

شبکه اجتماعی دانش‌آموزان(شاد) در ابتدای مسیر، با روند احراز هویت مدیر و معلم و دانش‌آموز و مشکلات متعددی که در این زمینه وجود داشت، خیلی‌ها را از خود ناامید کرد و باعث شد که به ادامه فعالیت در فضای مجازی قبلی خود بپردازند.

اما برای کسانی هم که توانسته بودند این خان را رد کنند، مشکل سرعت کم در دریافت و ارسال فایل و اطلاعات همچنان وجود داشت. تعداد زیادی کاربر وارد شاد شده بودند و به خاطر استفاده هم‌زمان از این نرم‌افزار در یک‌زمان محدود، برنامه تازه شروع به کارکرده را شگفت‌زده کردند؛ طوری که نمی‌توانست پاسخ این‌ همه مشتاق خود را با سرعت زیادی بدهد.  شبکه شاد، شبکه‌ای ملی و اختصاصی آموزش‌وپرورش است که خانواده‌ای بزرگ را گردهم آورده است و  قابلیت‌‌های بسیار بالایی دارد و البته اگر مشکلات متعدد آن برطرف شود، به گفته وزیر آموزش‌وپرورش می‌تواند در ادامه مسیر و حتی در روز‌های آموزش حضوری و در تعطیلات مورداستفاده قرار گیرد.

آموزش از طریق شاد نقدهای بسیاری به دنبال داشته است؛  نقدهایی گاه تند و گاه سازنده به سبب مشکلات متعدد آن. از سرعت دریافت و ارسال اطلاعات گرفته تا مشکلات احراز هویت دانش آموزان، اما قابلیت‌هایی که این نرم‌افزار دارد و می‌توان شاد را به آن‌ها مجهز کرد عبارت‌اند از: امکان راه‌اندازی تالارهای گفت‌وگو، که در آن‌ها چندین نفر می‌توانند به‌طور هم‌زمان با هم صحبت کنند و نظر بدهند، و افزایش سرعت، به علت داخلی بودن سرورهای پشتیبانی و مدیریتی این نرم‌افزار. در حال حاضر بسیاری از آموزگاران نگران ارزشیابی از یادگیری دانش‌آموزان‌اند؛ آموزگاران با طراحی انواع آزمون‌های عملکردی  و مداد کاغذی و ... یادگیری دانش‌آموزانشان را ارزشیابی کرده‌اند، اما همچنان این ابهام وجود دارد که آیا این ارزشیابی واقعی است و یادگیری دانش‌آموزان را به‌درستی سنجیده است؟ برای برطرف کردن این ابهام می‌توان از قابلیت‌های فضای مجازی استفاده کرد و ویژگی را در شبکه شاد ایجاد نمود تا بتوان آزمون‌های برخط استانداردی را برای دانش‌آموزان طراحی کرد و در اختیار آن‌ها قرار داد. این قابلیت را نیز می‌توان به شبکه اجتماعی دانش‌آموزان اضافه کرد، که پوشه کاری مجازی از فعالیت‌های دانش‌آموزان موجود باشد، تا ارزیابی عملکرد آن‌ها در مدت‌زمانی مشخص برای آموزگار آسان‌تر شود.

در پایان باید از تک‌تک آموزگاران تشکر ویژه  نمود که با وجود مشکلات متعدد این نرم‌افزار نوپا، از آن حمایت کرده و دانش‌آموزان را به استفاده از آن ترغیب نموده‌اند. «آموزش تعطیل نیست» صرفاً یک شعار نیست، میلیون‌ها آموزگار با صرف  زمانی شبانه‌روزی برای مدیریت کلاس‌های مجازی خود، باعث شدند که ما اکنون با غرور اعلام کنیم که آموزش هیچ‌گاه تعطیل نمی‌شود.