استارت‌آپ چیست؟
زمینه‌های ظهور نوآوری
پس از ظهور انقلاب صنعتی در اروپا و توسعه نظام‌های اقتصادی مبتنی بر توسعه فناوری‌های تولید، توسعه ماشین‌آلات صنعتی و ایجاد بنگاه‌های بزرگ اقتصادی، بسیاری از اقتصادهای مبتنی بر فعالیت‌های موروثی و مغازه‌های کوچک، توان رقابت با تولیدات انبوه و صنایع بزرگ را نداشتند. از سوی دیگر، در این دوران، نیازهای فرامادی جوامع نیز ظهور پیدا کرد. ظهور پیشرفت‌های رایانه‌ای و توسعه فناوری‌های ارتباطی در عوامل تولید نیز زمینه جایگزینی انسان با ماشین‌آلات هوشمند را فراهم کرد. در همین زمان، شومپیتر اولین نظریه‌های جدید در تبیین جایگاه انسان در عصر جدید را ارائه کرد که همان اندیشیدن و نوآوری در حوزه کسب و کار است. در این زمان است که برای اولین‌بار موضوع نوآوری و توجه به نظام‌های نوآوری در بازتعریف ساختارهای توسعه اقتصادی جوامع ارائه شد. اما در دهه 70 فیرمن، موضوع اقتصاد نوآوری صنعتی را به‌عنوان مدل جدید اقتصاد صنعتی طرح کرد. پس از او، کلاین و رزنبرگ، رائول، وینتر، پالیسی و تعدادی دیگر از محققان، موضوع نوآوری، مدل‌های آن و نحوه اثرگذاری آن را در سیاست‌گذاری توسعه صنعتی در قالب نظام‌های ملی نوآوری تبیین کردند. در نظام‌های ملی نوآوری، کارکردهای نوآوری و نقش‌های نهادیِ تمامی عوامل تبیین می‌شود، به‌طوری‌که هدف‌گذاری نظام ملی نوآوری، ایجاد سازوکارهای نهادی و کارکردی برای ارتقای توان درون‌زای نوآوری در جامعه برای تحقق اهداف رشد پایدار اقتصادی است (سوزنچی کاشانی، 1397).
در تبیین مفاهیم نوآوری، یکی از مهم‌ترین نقش‌های نهادی، نقش کارآفرینی است. نوآوری از فعالیت‌های کلیدی در فرایند کارآفرینی به شمار می‌رود. نوآوری ابزاری است که توسط آن کارآفرین منابع ثروت را ایجاد می‌کند یا منابع موجود را غنا می‌بخشد تا توان بالقوه آنها برای تولید ثروت فزونی پذیرد. نوآوری فرایندی است که کارآفرینان توسط آن فرصت‌ها را به ایده‌های قابل عرضه به بازار تبدیل می‌کنند. به کمک این ابزار است که آنها به تغییرات شتاب می‌بخشند (بهزاد شوقی و فاطمه شفیقی، 1389).
زمینه ظهور استارت‌آپ‌ها
پس از ظهور عصر اطلاعات و ارتباطات در آمریکا در سال 1971، به دلیل توسعه شبکه اینترنت و افزایش دسترسی آحاد افراد جامعه به یکدیگر، رویکردهای حل مسئله در توسعه اقتصادی کارآفرینانه، راه‌حل‌هایی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات و کسب شناخت دقیق از نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع، موردتوجه قرار گرفت که ماحصل آنها، بروز و ظهور پدیده کسب‌وکارهای نوپا یا استارت‌آپ در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است (سوزنچی کاشانی، 1397).
بنابراین، استارت‌آپ‌ها مجموعه‌های کوچک کارآفرینی هستند که در پی شناخت صحیح نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع، کسب‌وکارهایی را راه‌اندازی می‌کنند که با رشدهای پرشتاب و مقیاس‌پذیر مواجه می‌شوند و به دلیل اثربخشی بالا و عمیقی که در تأمین نیازها دارند، در نگرش‌های سنتی و مرسوم در نظام‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تغییر ایجاد می‌کنند.
تعریف استارت‌آپ
بنا به تعریف فرهنگ و بستر، استارت‌آپ، کسب و کار جدید است که به‌طورعمومی با محوریت فناوری و فناوری‌های نوین ایجاد می‌شود و به دلیل ارزش‌آفرینی، از ظرفیت رشد اقتصادی بالایی برخوردار است (www.saba.gov). همچنین، مدل کسب و کار در استارت‌آپ، قابل تکرار، مقیاس‌پذیر و پایدار است (steveblank.com) و تأکید می‌شود، استارت‌آپ یک نهاد انسانی برای ارائه محصول یا خدمت جدید است که در شرایط با ابهام بالا به وجود می‌آید. در این شرایط، استارت‌آپ سعی می‌کند در تشخیص نیاز واقعی فرصت‌جو باشد تا بتواند آن را برآورده کند (www.Startuplessonslearned.com).
دسته‌بندی جامعی از انواع استارت‌آپ‌ها وجود ندارد، با وجود این، به‌صورت کلی، انواع استارت‌آپ‌ها عبارت‌اند از:
• استارت‌آپ سبک زندگی: استارت‌آپی که با زندگی روزمره عجین شده است.
• استارت‌آپ کوچک: استارت‌آپی با مالکیت خانوادگی و با هدف تأمین مخارج خانواده.
• استارت‌آپ گسترش‌پذیر: استارت‌آپی با بازدهی بیشتر اقتصادی که به‌صورت خوشه‌های نوآور و خلاق با هم ایده ناب‌تری را تشکیل می‌دهند.
• استارت‌آپ برای فروخته‌شدن: ایده نابی که هدفش فقط فروش استارت‌آپ به بنگاه‌های بزرگ است.
• استارت‌آپ اجتماعی: این استارت‌آپ صرفاً به دنبال کسب درآمد نیست، بلکه به دنبال راه‌حلی برای چالش‌های اجتماعی و تبدیل شرایط دنیا به شرایطی برای زندگی بهتر انسان‌هاست.
• شرکت‌های استارت‌آپی بزرگ: استارت‌آپ‌هایی که درون بنگاه‌های بزرگ به دنبال بقای خود در بازار هستند و از فرصت اثرگذاری بنگاه‌های بزرگ بر راهبری سلیقه مشتریان، توسعه فناوری‌های جدید، و پیشروی در بازار برای رقابت نوین بهره می‌برند (Xconomy.com).
استارت‌آپ آموزشی چیست؟
تعریف استارت‌آپ‌های آموزشی
با پیشرفت فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و توسعه شبکه جهانی اینترنت از سال 1997، موضوع دسترس‌پذیری دانش‌آموزان، معلمان و مربیان و اولیا به محتواها، خدمات آموزشی، ابزارهای آموزشی و طرح درس‌های متنوع افزایش یافته و اولین موضوع کلیدی یعنی «در دسترس بودن آموزش (هرکجایی و هرزمانی آموزش)» بر پیشرفت‌های چشمگیر فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی مبتنی است (واردایا و پرادیپتو، 2017).
از سوی دیگر، مبتنی بر تحولات نظریه‌های یادگیری، عموماً نظریه‌های متنوع یادگیری به سمت توجه عمیق به موضوع یادگیری مشارکتی و ایفای نقش فعال دانش‌آموز به‌عنوان یادگیرنده، و معلم و مربی به‌عنوان تسهیلگر یادگیری حرکت کرده‌اند. همین امر سبب شده‌است نظام نوآوری در ارائه راه‌حل برای دومین موضوع کلیدی یعنی «بهره‌وری و اثربخشی فرایند آموزش و ارتقای یادگیری دانش‌آموزان»، به موارد زیر توجه کند (همان):
• توجه به برآوردن نیاز واقعی دانش‌آموز از یادگیری، از طریق افزایش اثربخشی و ارتقای کارایی فرایند آموزش؛
• تسلط معلم، به‌عنوان تسهیلگر یادگیری، بر برنامه‌‌ریزی طرح‌های آموزشی تعاملی و داشتن نوآوری و خلاقیت در این کار؛
بنابراین، نظام نوآوری آموزشی بر موضوع شخصی‌سازی یادگیری با به‌کارگیری شیوه‌های متنوع یادگیری، همانند یادگیری مشارکتی و یادگیری هیبریدی، تمرکز کرده است.
در همین راستا، استارت‌آپ‌های آموزشی قلب تپنده نظام نوآوری در حوزه آموزش‌وپرورش شناخته می‌شوند. به‌صورت طبیعی، استارت‌آپ‌های آموزشی مقتضیات تبیین شده در تعریف استارت‌آپ‌ها را دارند، اما به دلیل حوزه اثرگذاری آنها که موضوع نظام آموزش‌وپرورش است، آنها در واقع کسب و کارهای نوآورانه‌ای در اقتصاد آموزش هستند که پنج مرحله زیر را طی می‌کنند (مورفی و دیگران، 2013):
• فعال‌سازی نوآوری‌های آموزشی با هدف بهبود و ارتقای اهداف آموزشی؛
• منطبق‌سازی محصول یا خدمات نوآورانه با موضوعات و نیازهای آموزشی؛
• تولید محصولات و ارائه خدمات نوآورانه مبتنی بر اصول یادگیری ارائه شده و تضمین‌کننده اثربخشی یادگیری؛
• مقیاس‌پذیری در استفاده از محصولات و خدمات نوآورانه، متناسب با تعداد دانش‌آموزان، کلاس‌های آموزشی، مدرسه‌ها و ناحیه‌های آموزشی؛
• بررسی وجود سازوکارهای رصد و ارزیابی میزان تأثیرگذاری نوآوری آموزشی در مقیاس‌پذیری و کاربردی‌‌بودن آن در حوزه آموزش‌وپرورش.
نوآوری و فناوری در حوزه آموزش‌وپرورش
در نظام اقتصادی آموزش‌وپرورش، موضوع ارائه آموزش و تحقق فرایند یادگیری و توانمندشدن انسان‌ها مورد توجه است که با توجه به دوره طولانی رشد و تربیت کودکان و نوجوانان، اقتصاد آموزش در سرمایه‌گذاری بلندمدت روی انسان‌ها شکل می‌گیرد. در همین راستا، دو موضوع اساسی و کلیدی در حوزه اقتصاد آموزش‌وپرورش مورد توجه قرار گرفته‌است که نظام نوآوری، راه‌حل‌های اثربخش و پایداری برای آن ارائه می‌کند. این موضوعات عبارت‌اند از: اول، در دسترس‌بودن آموزش برای تمامی افراد جامعه، به دلیل آنکه حق آموزش‌وپرورش یکی از حقوق ضروری انسان‌ها شناخته شده است؛ دوم، بهره‌وری و اثربخشی فرایند آموزش و ارتقای یادگیری دانش‌آموزان. بنابراین، پایه‌های نظام نوآوری آموزشی بر حل دو مسئله بنیادین شکل گرفته است (جعفری و همکاران، 1396).
براساس ویژگی‌های نظام اقتصاد آموزش، موضوع نوآوری نیز در این بخش اقتصادی مسئله‌ای حیاتی است؛ به دلیل آنکه در هر کشور میلیون‌ها دانش‌آموز مستعد وجود دارند که به آموزش‌های باکیفیت دسترسی ندارند. از سوی دیگر، مدل‌های قدیمی و سنتی آموزشی، در ارتقای یادگیری دانش‌آموزان موفق نیستند (هوگس، 2019).
در همین راستا، نوآوری در نظام آموزشی سبب می‌شود فناوری‌های آموزشی ارتقا پیدا کنند. همچنین، زمینه لازم را برای ظهور نخبگان و متخصصان آموزشی به وجود می‌آورد و آنها هم فرصت‌های نوآورانه در حوزه تعلیم‌وتربیت را فراهم می‌آورند. بنابراین، بین فناوری و نوآوری در حوزه تعلیم‌وتربیت ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. وجود ابزارهای فناورانه در آموزش، دسترسی دانش‌آموزان را به تنوعی از محتواها و خدمات آموزشی و نیز امکانات یادگیری، فراهم می‌کند. با وجود این، تحقق ارتقای اثربخشی آموزشی، وابستگی شدیدی به نقش علم در طراحی برنامه‌های آموزشی و چگونگی تسهیلگری برای رسیدن دانش‌آموزان به یادگیری مؤثر دارد. در این حالت است که معلم باید توانمندی لازم را داشته باشد تا بتواند آموزش را با ارزیابی توان دانش‌آموزان و میزان پیشرفت یا کندی یادگیری آنها، شخصی‌سازی کند و بین آنها تعادل آموزشی به وجود آورد. بنابراین، ابزارهای فناورانه آموزشی کمک‌کننده یا پیش‌برنده فرایند آموزش هستند، ولی نمی‌توان صرفاً با استفاده از آنها اهداف آموزشی را محقق کرد (مورفی، 2013).
نتیجه‌گیری
مبتنی بر مطالب ارائه شده، بین استارت‌آپ‌ها و فناوری‌های آموزشی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. از سوی دیگر، پیشرفت‌های چشمگیر در عرصه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعات سبب شده است بین استارت‌آپ‌های آموزشی با فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات وابستگی زیادی به وجود آید. مفاهیم آنلاین بودن و تحلیل داده، از عناصر مؤثر در استارت‌آپ‌های آموزشی هستند که در عمل موضوع عدالت آموزشی و دسترس‌پذیری آموزش برای همه دانش‌آموزان را مطرح می‌کنند. از طرف دیگر، موضوع اثربخش بودن محصولات و خدمات استارت‌آپ‌های آموزشی در فرایند آموزش و لزوم توسعه استارت‌آپ‌ها بر اساس اصول یادگیری، مهم‌ترین مشخصه ویژه استارت‌آپ‌های آموزشی است. در مقالات بعدی، چیستی فناوری‌های آموزشی و تأثیر فناوری‌های نوین در استارت‌آپ‌های آموزشی بررسی می‌شود.
منابع
۱. ابراهیم سوزنچی کاشانی. مرور تاریخچه مطالعات علم، فناوری و نوآوری و ضرورت ایفای نقش دولت، ویژه‌نامه جامع سیاست علم، فناوری و نوآوری. سال یازدهم. شماره۲. تابستان ۱۳۹۸.
۲. بهزاد شوقی و فاطمه شفیقی. نقش خلاقیت و نوآوری در کارآفرینی. اولین کنفرانس مدیریت و نوآوری. ۱۳۸۹.
3. The Dictionary of
Merriam-Webster: www.merriam-webster.com/dictionary/start-up
4. US Small Business
Administration (USSBA), What’s A Startup? , www.saba.gov, 2010.
5. Steve Blank, What’s A Startup? First Principles. , steveblank.com, 2010.
6. Eric Ries, What’s A Startup? , www.startuplessonslearned.com,
2010.
7. Steve Blank, Why Governments Don’t Get Startups–Or, Why
There’s Only One Silicon Valley,
xconomy.com, 2011.
8. A. Wardaya and Y. D.
Pradipto; Factors for improving quality education startup: a review of the
literature; 2017 International Conference on Applied Computer and Communication
Technologies, Jakarta, Indonesia.
9. G. Trautenberger;
Breaking out of the COVID-19 Crisis Restarting the Cultural Creative Industries
is at the center of an open and sustainable Europe; WHITE PAPER, ECBNetwork,
2020.
10. Hughes, J. E. Learning
across boundaries: Educator and startup involvement in the educational
technology innovation ecosystem, Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 2019.
۱۱. اقتصاد آموزش و پرورش. سند کارگروه اقتصاد آموزش‌وپرورش و معیشت فرهنگیان. سی‌ودومین اجلاس مدیران و رؤسای آموزش و پرورش. صندوق ذخیره فرهنگیان. ۱۳۹۴.
۱۲. اسماعیل جعفری، کوروش فتحی، محبوبه عارفی و مرتضی رضایی‌زاده. آینده برنامه درسی آموزش عالی با توجه به تحولات در حوزه مووک. انتشارات علم استادان. ۱۳۹۶.
13. J. Weeby, K. Robson,
and G. Mu; The US Education Innovation Index; Prototype and Report; BellWether
Education Partners, 2016.
14. M. Murphy, S.
Redding, and J. T yman, Handbook on Innovatons in Learning, Center on
Innovations in Learning, 2013.
15. H. AL-Sayegh,
Teaching Literature Using Digital Pedagogy: A Case Study, American University
of Beirut, 2020.
۱۶. حیدر تورانی، امیر آقایی و اعظم ملایی‌نژاد. موانع حمایت از نوآوری‌ها و ارائه مدل مناسب به‌منظور استقرار نظام نوآوری در آموزش‌وپرورش. نشریه علمی- پژوهشی فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. شماره۶۳. ۱۳۹۶.
17. R. D. Shulman, EdTech
Investments Rise to A Historical $9.5 Billion: What Your Startup Needs To Know,
www.forbes.com, 2018.
۱۸. آزیتا دریای لعل و ندا ابراهیمی مقدم. سیر تحول نظریات و سبک‌های یادگیری در فرایند آموزش. کنفرانس ملی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی. کاربردها و توانمندسازی. ۱۳۹۸.
19. M. Wildgrube, N.
Schaupensteiner, and J. Wehinger; Volkswagen Education Lab: Accelerating the
Digital Transformation of Corporate Learning; Springer, Digitalization Cases; How
Organizations Rethink Their Business for the Digital Age, pp 379-392