نردبان کرونا

اوضاع و احوالی که در شرایط کرونا، این بیماری همه‌گیر جهانی، در عرصه آموزش‌وپرورش شاهد آن هستیم، به ویژگی و ذات این بیماری مربوط است و بیشتر به آزمایشی الهی برای همه بشریت شباهت دارد. جوامع و اشخاصی که آمادگی بیشتری داشتند و از قبل خویشتن و استعدادهای آشکار و پنهان جامعه خود را برای انواع بحران‌ها آماده کرده و صاحب برنامه، نگاه راهبردی و اندیشه و فرهنگ قانون‌مداری و مشارکت‌پذیری بالایی بودند، راحت‌تر و بهتر توانستند با شرایط ابهام و عدم قطعیت مواجه شوند و آن را به‌خوبی مدیریت کنند. حال بودند و هستند جماعت‌ها و اجتماعاتی که بنا به دلایل گوناگون، از جمله قانون‌گریزی، همراهی‌نکـردن جمعـی و کاهلــی در خودمراقبتی و دیگرمراقبتی، مدیریت ضعیف و نظام سلامت نه‌چندان قوی، امکانات پزشکی کم و نیز زیرساخت‌های الکترونیکی ناکارامد و بهتر است گفته شود بسیار ناکارا، نتوانستند آن‌گونه که باید با بحران‌ها و ناملایمات مواجه شوند و آن‌ها را مدیریت کنند.

آموزش‌وپرورش، مدرسه و کلاس درس نیز از جمله مقوله‌ها و عرصه‌هایی است که به دلایل گوناگون، از جمله آماده نبودن زیرساخت‌ها و ناتوانی در مدیریت و کمبود امکانات، نتوانست به‌موقع و به‌جا قد برافرازد و با مشکلات و معضلات مقابله کند. و صدالبته که این ضعف، از آماده‌نبودن چندین ساله نظام آموزش‌وپرورش برای چنین بحران‌ها و بیماری‌های نوظهوری حکایت دارد. تقریباً در دو دهه اخیر، برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد زیرساخت‌های الکترونیکی و آموزش بر بستر دیجیتال، جز در چند مورد اندک و جزئی که بیشتر شامل نظام اداری و کارکنان، پرداخت‌ها و راه‌اندازی چند سایت بوده است، گامی برداشته نشده است!

این در حالی است که در بسیاری از کشورها، از سال 2005 تا 2013، در راستای آموزش آنلاین و الکترونیکی دانش‌‌آموزان برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شده و در سال 2014، تقریباً 90درصد دانش‌آموزان آن‌ها موفق شدند به روش آنلاین آموزش ببینند. این فرصت و این امکانات موجب شده است معلمان، مدیران و والدین نیز آموزش‌های لازم را ببینند، به‌طوری‌که امروز شاهد موفقیت‌های چشمگیر آنان در عرصه مقابله با ویروس کرونا در امر آموزش هستیم.

ناگفته پیداست، علت ضعف‌هایی را که امروز در آموزش‌های مجازی و غیرحضوری در آموزش‌وپرورش شاهد آن هستیم، نباید تنها در این دولت و در وزارت فعلی آموزش‌وپرورش و تشکیلات آن بجوییم. بپذیریم که این ضعف‌ها و کمبودها، در گذشته و نبود نگاه راهبردی و آینده‌نگرانه دولت‌مردان و مدیران ارشد آموزش‌وپرورش، از گذشته تاکنون، ریشه دارد؛ کسانی که دانسته و ندانسته از زیر بار توسعه فناوری در مدرسه‌ها شانه خالی کردند یا برنامه‌ای برای آن و اعتقادی به آن نداشتند. با این وصف، امروز شاهد آنیم که بیش از 3/500/000 دانش‌آموز از دسترسی به آموزش‌های مجازی محروم‌اند‌ و بقیه‌ای که از آن بهره می‌برند، کیفیت آموزشی بالایی را تجربه نمی‌کنند. هم شبکه‌های ذی‌ربط ضعیف‌اند، هم معلمان، مدیران و کارشناسان آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و هم محتوای درسی متناسب با این شرایط بازطراحی نشده است.

بنابراین، همگی باید همتمان را صرف مشارکت، همدلی و همکاری کنیم، ضعف‌ها را به کمک یکدیگر جبران کنیم و این فرصتی را که ویروس کرونا در باور به توسعه سازه‌های نرم و سخت فناوری و بسترهای الکترونیک و آموزش‌های آنلاین به‌وجود آورده‌است، قدر بشناسیم. به‌جای مقصریابی، با همدیگر همسو و هم‌جهت شویم و یاریگر هم در رسیدن به آموزش‌های بهتر و برتر، و جبران مافات. البته این به معنی ندیدن کاستی‌ها و بی‌مبالاتی‌ها و کم‌کاری‌های برخی از بخش‌ها، افراد و دست‌اندرکاران داخل و خارج از آموزش‌وپرورش نیست!

سخن پایانی اینکه، نگاه و تفکر راهبردی پیشه کنیم تا بیشتر، دورتر و زودتر از دیگران ببینیم. فراموش نکنیم که آینده به‌طرف ما می‌آید، با خود تحولات بسیاری می‌آورد و آثاری در پی دارد. مهم است درک کنیم آینده چه چیزهایی را با خود می‌آورد تا در این اندیشه برنامه‌ریزی کنیم که خود و سازمان خویش را چگونه و با چه راهبردهایی، با مسائلی که پیش می‌آید، سازگار کنیم.