برنامه درسی اوان کودکی در نیوزیلند
کشور نیوزیلند با حدود پنج میلیون نفر جمعیت در قاره اقیانوسیه واقع شده است و از نظر سطح رفاه و شاخص‌های توسعه انسانی در سطح جهان جایگاه مناسبی دارد. در این کشور به آموزش اوان کودکی اهمیت زیادی داده می‌شود. برنامه درسی اوان کودکی نیوزیلند با نام «تهواریکی»1 که در بافت محلی به معنی «حصیر بافته‌شده»2 است، به کودکان این کشور عرضه می‌شود. تهواریکی در بسیاری از زمینه‌ها کودک و خانواده را مشارکت می‌دهد. در تهواریکی چهار اصل توانمندسازی (برنامه درسی کودک را توانمند می‌سازد)، تحول کل‌گرا (کل‌نگری برای رشد و یادگیری کودک را انعکاس می‌دهد)، خانواده و جامعه (خانواده و جامعه بخشی از برنامه درسی است)، برقراری ارتباط (کودکان از طریق تعامل دوجانبه، پاسخگومدارانه و مسئولانه با افراد، مکان‌ها و اشیا یاد می‌گیرند) مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این برنامه درسی پنج سطح شامل: خوشبختی، احساس تعلق، اشتراک مساعی و همکاری، گفت‌وگو و ارتباط و کاوش فعال تعریف شده و متناسب با هر سطح هدفی مشخص شده است. در این نوشتار به تبیین دو سطح زیر می‌پردازیم.
سطح ارتباط و گفت‌وگو. هدف از این سطح آن است که کودکان محیطی را تجربه کنند که در آن مهارت‌های غیرکلامی و کلامی با مقاصد گوناگون و به دلایل مختلف پرورده می‌شوند.
سطح کاوش فعال. هدف از این سطح آن است که کودکان محیطی را تجربه کنند که در آن بازی یک یادگیری معنی‌دار دارای ارزش است، و اهمیت بازی‌های طبیعی شناخته می‌شود (مفیدی، 1396).
در نسخه جدید، تغییرات اجتماعی در 20 سال گذشته و همین‌طور تحولات پژوهش درباره برنامه درسی، سنجش، آموزش (پداگوژی) و فعالیت‌ها تشخیص داده شده است. برای مثال، به هویت‌ها، فرهنگ‌های متفاوت و نیازهای کودکان توجه شده و منابع واضح بیشتری برای کودکانی که به حمایت‌های یادگیری بیشتر نیاز دارند، در نظر گرفته شده است (وزارت آموزش‌وپرورش نیوزیلند، 2019).
در نسخه اصلاح‌شده سال 2017 اصول (توانمندسازی، تحول کل‌گرا، خانواده و جامعه، برقراری ارتباط)، و سطوح (سطح خوشبختی، احساس تعلق، اشتراک مساعی و همکاری، ارتباط و گفتگو، کاوش فعال) گذشته کاملاً دست‌نخورده باقی مانده‌اند، ولی پیامدهای یادگیری مورد بازنگری جدی قرار گرفته‌اند. در تهواریکی جدید، تجربه‌های یادگیری معطوف به پیامدهای یادگیری هر سطح و هدف براساس سه مرحله رشد کودکان «نوزاد (تا قبل از دوازده‌ماهگی)، طفل و کودک» طبقه‌بندی می‌شود. تعداد پیامدهای یادگیری از 118 به 20 مورد کاهش می‌یابد و شامل دانش، مهارت‌ها، نگرش‌ها و تمایلات است که در جدول‌های 1 تا 5 ذکر شده‌اند. وقتی دانش، مهارت و نگرش ترکیب می‌شوند، تمایلات به وجود می‌آیند. تمایلات سبب می‌شوند که فرد در یک موقعیت به شیوه منحصر به فردی پاسخ دهد (وزات آموزش‌وپرورش نیوزیلند، 2017). تهواریکی تمایلات یادگیری را با عنوان «الگوهای یادگیری یا عادات ذهن» تعریف می‌کند که با نظریه‌های کاری ارتباط نزدیکی دارند (وزارت آموزش‌وپرورش نیوزیلند، 2019).
تمایلات برای یادگیری مادام‌العمر باارزش شناخته شده‌اند. در یادگیری مادام‌العمر، شخص به دلیل شخصی و حرفه‌ای به دنبال مسائلی است که با آن‌ها روبه‌رو می‌شود. تمایلات یادگیری مورد نظر تهواریکی شامل شجاعت، کنجکاوی، اعتماد، بازیگری3، پشتکار، اعتمادبه‌نفس، مسئولیت‌پذیری، عمل متقابل، خلاقیت، تخیل و تاب‌آوری است. باورهای فرهنگی در تعیین اینکه تمایلات یادگیری باارزش کدام‌ها هستند، بسیار اثرگذار است. تمایلات یادگیری عناصر «آمادگي، اراده و خواستن، و توانایی» را با هم تلفیق می‌کنند. در برنامه درسی تهواریکی آمده است، آماده بودن به معنی میل داشتن، خواستن به معنی حساسیت به زمان و مکان، و قادر بودن به معنی داشتن دانش و مهارت ضروری است (وزارت آموزش‌وپرورش نیوزیلند، 2017). «نظریه‌های کاری»4 شامل ایده‌ها و ادراکات است و هنگامی در کودک به وجود می‌آید که از دانش گذشته برای ساختن معنی از تجربه جدید استفاده شود (وزارت آموزش‌وپرورش نیوزیلند، 2017).
در سطح ارتباط و گفت‌وگو، تعامل بین کودک با همسال، مربی، مواد آموزشی و فضای موجود در محیط مورد توجه قرار می‌گیرد. (جدول 1)
در سطح کاوش فعال «بازی» نقش مهمی بازی می‌کند. راهبردهای آموزشی در این سطح بر دستکاری تأکید دارند و فرایند فهمیدن را تسهیل می‌کنند. در چنین فضایی، تمایلات یادگیری و نظریه‌های یادگیری هر کودکی به‌طور مداوم در حال ساخته شدن هستند. (جدول 2)
سنجش از کودکان
در نسخه به‌روز شده تهواریکی پیشنهاد شده است که سنجش از یادگیری
و رشد کودکان شامل مشاهده هوشمندانه بزرگ‌سالان باتجربه و دانشمند، با هدف
بهبود برنامه، باشد. سنجش در لحظه‌لحظه حضور کودکان صورت می‌گیرد؛ وقتی
بزرگ‌سالان گوش می‌دهند، مشاهده می‌کنند، و با کودک یا گروهی از کودکان
تعامل دارند، این مشاهده پیوسته مبنای اطلاعاتی برای سنجش عمیق را فراهم
می‌کند که در تصمیم‌گیری درباره اینکه چگونه نیازهای کودک را برطرف کنیم،
بسیار مهم است. سنجش عمیق نیازمند آن است که بزرگ‌سالان تغییر در رفتار و
یادگیری کودکان را مشاهده و آن را به اهداف یادگیری وصل کنند. سنجش به
اصلاح و توسعه برنامه کمک می‌کند (مک لاچلان5، 2018).
نتیجه‌گیری
هدف از این مطالعه، ارائه توصیفی از چارچوب تهواریکی بوده است.
تهواریکی تلفیقی از تجربه‌های بومی و جهانی است؛ هم به بافت ارزش‌های محلی
نیوزیلند توجه دارد و هم خود را از دستاوردهای علمی در سطح جهان بی‌نیاز
نمی‌بیند. نسخه سال 2017 تهواریکی با وجود حفظ ساختار گذشته پیامدهای
یادگیری، در عین حفظ ایده‌هایی که به رشد همه جانبه کودک کمک می‌کنند،
بسیار خلاصه شده است تا امکان ارزشیابی بهتر از پیامدهای مهم برای کودکان
نیوزیلندی به راحتی امکان‌پذیر باشد. برنامه درسی پیش‌دبستان در ایران که
در قالب «راهنمای برنامه و فعالیت‌های آموزشی و پرورشی دوره پیش‌دبستانی»
تنظیم و مصوب شده است، در قیاس با تهواریکی جدید پرحجم به نظر می‌رسد و
تهواریکی شاید بتواند الگوی مناسبی برای تخلیص آن باشد.
پی‌نوشت‌ها
1. Te Whāriki
2. woven mat
3. Playfulness
4. working theories
5. McLachlan, C.
منابع
۱. مفیدی، فرخنده (۱۳۹۶). تهواریکی چیست؟ رشد آموزش پیش‌دبستانی، ۹ (۲)، ۶- ۴.
2. Ministry of Education.
(2017). Te Whāriki, Early childhood curriculum. Retrived from:
https://education.govt.nz/assets/Documents/Early-Childhood/ELS-Te-Whariki-Early-Childhood-Curriculum-ENG-Web.pdf