مقدمه
«توفوو3 پنیر نیست.» سخنی است که من به گروهی از معلمان یک مدرسه ابتدایی4 گفتم؛ مدرسه‌ای در هنگ‌کنگ که مصمم بود بحران کوویدـ 19 را به فرصتی برای بازنگری در آموزش تبدیل کند. گفتم: «توفوو پنیر نیست، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که بو و مزه‌ای شبیه پنیر داشته باشد.» همچنین گفتم: «نباید وانمود کنیم که پنیر است یا تلاش کنیم بگوییم که طعم و بویی شبیه پنیر دارد.»
مطلبی که سعی در بیان آن داشتم این بود که به آن‌ها تفهیم کنم باید این واقعیت را بپذیریم که مدارس بسته شده‌اند؛ و نباید تظاهر کنیم که می‌توانیم آموزش آنلاین را کاملاً شبیه آموزش حضوری بدانیم؛ ما تنها می‌توانیم بهترین شرایط را از موقعیت به وجود آمده فراهم کنیم. در آخرین مطلب وبلاگم6 نیز این ایده را توضیح داده‌ام:
«نمی‌توان تمام عملکردهایی را که مدارس در جامعه دارند با آموزش آنلاین جایگزین کرد، اما از آموزش آنلاین می‌توان خیلی بیشتر از فقط یک نسخه فشرده و کوچک از آموزش حضوری انتظار داشت.»
در طی چند هفته گذشته، در بسیاری از کشورهای دنیا، وقتی من با معلمان و متولیان سیاست‌گذاری در آموزش‌وپرورش گفت‌وگو کردم عمیقاً تحت‌تأثیر تعهد و فداکاری جهانی در فراهم کردن بهترین تجربه آموزشی برای دانش‌آموزان به‌خاطر همه‌گیری کوویدـ 19 قرار گرفتم. افزون بر این، بسیاری از اقدامات افراد و سازمان‌ها، الهام‌بخش و مشوق من شدند تا درباره چگونگی تعلیم‌وتربیت در آینده تجدیدنظر کنم؛ از جمله اینکه به نظر می‌رسد وجه مشترک تمام روش‌های نوآورانه «عدم بازگشت به همان روش‌های آموزشی پیشین، پس از بازگشت به همان مدرسه» است7. هر چند متأسفانه، تمایل بیشتر افراد، به جز گروهی کوچک از معلمان نوآور، بازگشت به همان مدرسه و همان روش آموزشی است! در حال حاضر بیشتر دولت‌ها و مسئولان آموزش‌وپرورش آن‌ها به جای استفاده از فرصت‌های به وجود آمده ناشی از این بحران، فقط در حال مدیریت بحران هستند. از این رو، من تصمیم دارم درباره فرصت‌های به‌وجود آمده، به تدریج مجموعه مطالبی را در وبلاگم بنویسم و برای استفاده از این فرصت‌ها پیشنهادهایی را ارائه دهم.
موضوع را با تجدیدنظر در برنامه درسی و اینکه «آموزش چیست؟» شروع می‌کنم.
دست نگه دارید و دوباره فکر کنید: چه چیزی ارزش آموزش و یادگیری دارد؟
کوویدـ 19 این فرصت نادر را به ما داده است که آنچه را همیشه آموزش می‌داده‌ایم (یا تلاش برای آموزش آن داشته‌ایم) به دلایل زیر بررسی کنیم.
اول: کوویدـ 19 سبب شده است تا بسیاری از آزمون‌ها، که دانش‌آموزان را در معرض استرس و فشار عصبی قرار می‌داد لغو شوند و دست‌کم فشار «آموزش برای ارزش‌یابی»، هر چند به‌طور موقت، از بین برود.
دوم: برای پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها باید به مدارک دیگری غیر از نمرات آزمون استناد شود. اکنون بسیاری از دانشگاه‌ها اعلام کرده‌اند که تصمیم دارند در آینده از نمرات آزمون‌های استاندارد برای پذیرش دانشجو استفاده نکنند. این تصمیم ممکن است برای برخی موقتی و برای برخی نیز دائمی باشد؛ زیرا به دلیل وجود کوویدـ 19 تعداد دانشگاه‌هایی که درصدد کاهش الزام نمرات آزمون هستند افزایش یافته است.
سوم: در جریان بحران کوویدـ 19 دولت‌ها و نهادهای رسمی دیگر نمی‌توانند انتظار داشته باشند که مدارس از برنامه درسی تجویزی پیروی کنند.
چهارم: آموزش آنلاین برای آموزش‌های با کیفیت بالا، در خصوص برخی از دروس که به‌طور سنتی مهم و باارزش‌اند، مناسب نیست.
پنجم: ملزم نمودن دانش‌آموزان به یادگیری مطالب مشابه، با سرعت و میزان یکسان، و همچنین ارزش‌یابی از آموخته‌های آن‌ها با آزمونی مشابه، غیراخلاقی و ناعادلانه است؛ چرا؟ زیرا محیط‌های یادگیری آن‌ها به دلیل وضعیت خانوادگی‌شان به همین اندازه نابرابر و ناعادلانه است.
ششم: در طول این بحران، عموم مردم، و به‌ویژه والدین، قبل از هر چیز نگران سلامت جسمی و نیز سلامت اجتماعی و عاطفی فرزندانشان هستند تا محتوای علمی و آموزشی. بنابراین سیاست‌گذاران آموزشی و معلمان باید به این موضوع نیز توجه داشته باشند.
به این ترتیب ضرورت دارد سیاست‌گذاران آموزشی، مدیران مدارس، معلمان و والدین به‌طور جدی در کار خود تجدیدنظر کنند و به این سؤال جواب دهند که: آیا لازم است، در آموزش آنلاین، مدرسه را شبیه‌سازی کنیم و هر آنچه را که قرار بود در مدرسه آموزش دهیم اینجا هم آموزش دهیم؟ آیا این منطقی و خردمندانه است که از هر دانش‌آموزی بخواهیم با وجود شرایط خاص فردی خود مطالب مشابه را در زمان یکسان و مانند قبل یاد بگیرد؟ آیا این به نفع دانش‌آموزان و معلمان است که آن‌ها را ملزم به پیروی از همان برنامه درسی تجویزی کنیم، چنان که گویی هنوز در مدرسه هستند؟
پاسخ من به هر سه سؤال «منفی» است!
امکانات جدید: شایستگی‌های جهانی و دیجیتال
با این توصیف، اکنون یک فرصت عالی به دست ما آمده است برای آموزش «مطالب متفاوتی» که آرزو داشتیم آموزش دهیم اما فضا و زمان کافی را برای اجرای آن ـ در برنامه آموزشی مدرسه‌ـ نداشتیم. شایستگی‌های جهانی و دیجیتال دو نمونه از آن مطالب متفاوت هستند.
٭٭٭٭
از مدت‌ها قبل، از «شایستگی‌های جهانی» و «دیجیتال» به‌عنوان دو توانایی از توانایی‌های مهم قرن بیست‌ویکم نام برده شده است. در سال 2009 در کتابم با عنوان درگیر راه یا رهبری راه: آموزش‌وپرورش آمریکایی در عصر جهانی شدن8 افزون بر دنیاهای محلی و جغرافیایی، موضوع ظهور دو دنیای جدیدی را به میان آوردم که انسان‌ها به‌زودی در آن‌ها زندگی خواهند کرد؛ دهکده جهانی و دنیای مجازی (دیجیتال)9. باور دارم که این دو دنیا در زمینه فعالیت‌های اقتصادی، تأثیرات سیاسی، زندگی اجتماعی و دوستی، و همچنین آموزش، به واقعیت تبدیل شده‌اند. امروزه توانایی موفق زیستن در این دو دنیا مهم‌تر از همیشه است، به‌خصوص با توجه به تغییراتی که کوویدـ 19 در جهان به وجود آورده است. با وجود این، سیاست‌گذاران آموزشی و مدارس، علی‌رغم استقبال گسترده از اهمیت این دو دنیا در مقام نظر، به ندرت تلاشی جدی و عملی برای کسب این شایستگی‌ها به عمل آورده‌اند.
تعریف من از شایستگی‌های جهانی
وقتی به نوشته‌هایم درباره شایستگی‌های جهانی مراجعه کردم، شگفت‌زده شدم که عبارت زیر را در سال 2009 در مقاله‌ای آورده‌ام که در مجله راهبری آموزشی10 منتشر شده است:
در حالی که این کلمات را می‌نویسم، جهان با یک بحران بی‌سابقه اقتصادی و یک ویروس کشنده (H1N1) روبه‌روست. هر دو بحران شوک‌های بزرگی هستند که نشان می‌دهد نسل بشر وارد عصر جدیدی شده است که در آن مرزهای جغرافیایی و سیاسی، دیگر برای جداسازی شش میلیارد عضو آن در سراسر جهان کارآیی ندارند.
درباره شایستگی‌های جهانی تعریف‌های متفاوتی وجود دارد. تعریف من به ماهیت انسجام و وابستگی متقابل بشریت در دنیای جهانی11 و به تعبیر دیگر دهکده جهانی متمرکز است. در این تعریف، من بر توانایی و دانش مورد نیاز برای درک وابستگی متقابل جهانی، درک اقتصاد جهانی و چالش‌ها و تعارض‌های جهانی، و افزون بر این‌ها به لزوم اشتیاق و توانایی در انجام اقداماتی برای ایجاد تغییرات مثبت در جهان تأکید می‌کنم تا همه انسان‌ها بتوانند در صلح و سعادت زندگی کنند.
افزایش اهمیت شایستگی‌های جهانی
اکنون شایستگی‌های جهانی، در میان همه‌گیری کوویدـ 19، ضرورت بیشتری یافته است. در سال‌های اخیر ما شاهد ظهور جریان‌های بیگانه‌هراسی، نژادپرستی، ملی‌گرایی و انزواگرایی12 در جهان بوده‌ایم و اکنون همه‌گیری بیماری کوویدـ 19 اوضاع را تشدید کرده است. لذا جامعه به‌هم‌پیوسته و وابسته انسانی با خطر افزایش درگیری و خشونت، بی‌ثباتی اجتماعی، احتمال رکود اقتصادی، سلب اعتماد، آسیب دیدن منافع مشترک مانند محیطزیست و نابرابری و بی‌عدالتی، روبه‌رو شده است. این وضع را می‌توان ناشی از حماقت، جهل، کژاندیشی، حرص و طمع برخی سیاستمداران و شرکت‌های بزرگ دانست که آینده بشر را نیز تهدید می‌کند. به نظر من تنها با آموزش است که می‌توان به تغییرات مثبتی امیدوار بود. می‌توان امید داشت که از طریق آموزش‌وپرورش، دانش‌آموزان امروز که رهبران سیاسی و تجاری و فعالان اجتماعی و شهروندان آینده هستند، درک بهتری از انسجام و وابستگی متقابل انسان‌ها پیدا کنند و به قدر کافی زیرک باشند تا بتوانند از اقدامات کوته‌بینانه‌ای که منجر به فاجعه‌های بلند‌مدت می‌شوند، اجتناب کنند.
فرصتی نادر برای آموزش شایستگی‌های جهانی
متأسفانه، به دلیل گسترش سیاست‌های جهانی ملی‌گرایانه و محافظه‌کارانه در چند سال اخیر، اشتیاق و علاقه به شایستگی‌های جهانی در آموزش‌وپرورش کاهش یافته است. اما با بحران کوویدـ 19، زمان آن فرا رسیده است که توسعه شایستگی‌های جهانی به برنامه محوری آموزش‌وپرورش تبدیل شود. نه‌تنها به دلیل اینکه این امر ضروری‌تر و مهم‌تر شده است؛ بلکه به این دلیل که همه‌گیری کوویدـ 19 زمینه‌ای مناسب را برای اجرای این کار فراهم کرده است. اولاً، همه‌گیری کوویدـ 19 زمینه‌ای گران‌بها برای توجه به شایستگی‌های جهانی، و نگاهی دوباره به انسجام و وابستگی متقابل انسان‌ها فراهم کرده است. ثانیاً چون دانش‌آموزان در خانه تنها شده‌اند (و خواهان ارتباطات اجتماعی هستند) بیش از پیش نیاز به یادگیری آنلاین دارند که این سبب می‌شود برنامه‌های آموزشی در خصوص شایستگی‌های جهانی برایشان جذاب‌تر و امکان‌پذیرتر باشند. ثالثاً، شکل و قالب آموزش آنلاین نسبت به آموزش حضوری، بستر مؤثرتری برای تجربه آموزش مشارکتی دانش‌آموزان در سراسر جهان فراهم کرده است.
شایستگی‌های دیجیتال: آموزش زندگی، یادگیری و کار در دنیای مجازی
شایستگی‌های دیجیتال چیزی است فراتر از توانایی استفاده از فناوری اطلاعات، که کودکان اغلب می‌توانند به تنهایی یاد بگیرند. این شایستگی‌ها، مجموعه کاملی از دانش‌ها، مهارت‌ها، توانایی‌های اجتماعی‌ـ عاطفی و دانش لازم برای زندگی، یادگیری و کار در دنیای مجازی است. دلیل این امر آن است که، همان طور که بیش از ده سال پیش در کتابم، با عنوان درگیر راه یا رهبری راه: آموزش‌وپرورش آمریکایی در عصر جهانی شدن، نوشتم:
... دنیای مجازی به همان اندازه دنیای فیزیکی، از نظر روان‌شناختی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی واقعی است. آنچه در دنیای مجازی اتفاق می‌افتد، تأثیر به‌سزایی در دنیای فیزیکی دارد. این سخن که بسیاری از ما اکنون در هر دو دنیای فیزیکی و مجازی زندگی می‌کنیم اغراق نیست. اشتباه است این‌گونه فکر کنیم که دنیای مجازی غیرواقعی یا خیالی است (ص 128).
من دنیای مجازی را با یک فرهنگ بیگانه مقایسه کردم. اگر کسی بخواهد با موفقیت در یک فرهنگ بیگانه زندگی کند، باید توانایی‌های مربوط به آن را هم داشته باشد. اگرچه مدارس وظیفه آماده کردن فرزندان برای شایستگی‌های دیجیتالی را بر عهده دارند، اما به دلیل تقاضا و فشار بیشتر روی برنامه آموزشی سنتی (که بیشتر روی مطالب درسی تأکید دارد) قادر به آماده کردن فرزندان برای زندگی، یادگیری، کار و معاشرت در دنیای مجازی نیستند. مدارس درس‌های سواد دیجیتال یا فناوری را ارائه می‌دهند، اما در بیشتر موارد، زمان اختصاص‌داده‌شده به این درس‌ها محدود است. به جای آموزش زندگی سالم در دنیای مجازی به دانش‌آموزان، بیشتر مدارس و والدین، به دلیل نگرانی گسترده‌شان، مبنی بر عدم ایمنی و مسئولیت کودکان در استفاده از وسایل دیجیتال، استفاده از این وسایل را ممنوع می‌کنند. اما این ممنوعیت فقط نتیجه عکس دارد؛ بگذریم از اینکه آموزش آنلاین اصولاً ممنوعیت این وسایل را غیرممکن می‌سازد.
پس این فرصتی عالی است که به کودکان کمک کنیم تا با صلاحیت و دانش وارد دنیای مجازی شوند. هنگامی که مدارس مجبور به ارائه آموزش آنلاین می‌شوند، دانش‌آموزان باید از فناوری استفاده کنند. آن‌ها مجبورند در دنیای مجازی آموزش ببینند و یاد بگیرند. برای کمک به دانش‌آموزان در تبدیل شدن آن‌ها به دانش‌آموزان پربار و شهروندان مسئول در دنیای مجازی، مدارس باید از این فرصت مناسب برای آموزش شایستگی‌های دیجیتال استفاده کنند.
پی‌نوشت‌ها
1. Tofu is not Cheese: Reimagine Educa on Without Schools During Covid 19
2. یونگ ژائو رئیس بخش آموزش جهانی دانشکده آموزش در دانشگاه اورگان است. آثار وی عمدتاً به پیامدهای جهانی شدن و فناوری در آموزش‌وپرورش متمرکز است.
3. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
4. تُوفوو ماده‌ای غذایی شبیه پنیر است که از شیر سویا درست می‌شود ولی نه طعم و مزه و نه بوی پنیر را دارد.
5. ESF Quarry Bay Primary School (QBS)
6. http://zhaolearning.com/category/blog/
7. Not to return to the same education after we return to the same school
8. Catching Up or Leading the Way: American Education in the Age of Globalization
9. global world and the virtual (digital)world
10. ASCD’s Educational Leadership
11. global world
12. isolationism
منبع
مرجع این ترجمه، از آدرس زیر قابل دسترسی است.
https://nepc.colorado.edu/blog/tofu-not-cheese