در شماره قبل به موضوع مدرسه تلویزیونی ایران و آموزش نوآموزان پیشدبستانی در این برنامه تلویزیونی پرداخته و ابعادی از آن بررسی شد. در این شماره نیز بعد دیگری از برنامهریزی آموزشها در این مدرسه مجازی نقد و بررسی میشود.
در برنامهریزیهای درسی و بهویژه اجرای آنها، توجه به ارکان برنامه از جمله هدفهای آموزشی، روشها و محتواهای درسی، شیوههای ارزشیابی و فضای یادگیری ضروری است. بدون در نظر گرفتن آنها ممکن است اجرای برنامه آموزشی به نتیجه مطلوبی نینجامد.
همچنین و با توجه به اینکه برنامه آموزشی دوره پیشدبستانی محتوایی غیرمتمرکز دارد، در طراحی و اجرای برنامههای مدرسه تلویزیونی، تکیه بر محتوایی که بتواند در سراسر کشور مورداستفاده قرار گیرد، محل تردید است. برای حل این مسئله ناچار باید به سایر ارکان و ابعاد برنامه درسی تکیه کرد تا برنامهای کاربردی و قابلاستفاده برای کل کشور تولید شود؛ چرا که همسویی و حمایت برنامه آموزشی در سطح ملی، با محتوا و روشهای آموزشی مدرسههای شهرها و روستاهای دور و نزدیک و ارائه الگو و مدل عملیاتی برای آنها ضرورت دارد.
بنابراین، برنامهریزان آموزشی مدرسه تلویزیونی ایران، هدفهای آموزشی و حدود انتظارات و استانداردهای عملکردی ذیل اهداف را که نقطه مشترک برنامه آموزشی و پرورشی رسمی این دوره تحصیلی است، بهعنوان مبنایی مناسب برای طراحی روشها و فعالیتهای محتوایی قرار دادهاند و بر اساس آن برای برطرف کردن نیازهای آموزشی نوآموزان میکوشند.
هدفهای پیشدبستانی که در یازده حوزه تدوین و در سالهای گذشته ابلاغ شدهاند، نگاهی به نسبت جامع به فرایند رشد کودک دارند و در طراحی الگوی آموزشی رایج در کشور، بر اساس آنها، به رشد ابعاد شخصیتی کودک و رفع نیازهای او و همچنین رشد مهارتهای گوناگونی در حوزههای جسمی، حرکتی، عاطفی، ذهنی، دینی و اجتماعی توجه شده است.
از آنجا که فرض برنامهریزان تعلیمی و تربیتی در سطح ملی بر این است که محتوای آموزشی غیرمتمرکز استانها، بر اساس همین اهداف شکل میگیرد بر این اهداف میتوان بهعنوان نقطه مشترک برنامههای آموزش مدرسهها تکیه کرد و با ارائه مدلی جدید از تولید محتوا، گامهایی در توسعه فرایندهای یادگیری برداشت. کاری که مدرسه تلویزیونی ایران در اجرای آن به نسبت موفق بوده و توانسته است در میان خانوادهها و مربیان و حتی نوآموزان جایگاه مناسبی برای خود باز کند و الگویی عملی برای دوران آموزشهای مجازی و حتی آموزشهای پساکرونایی ارائه دهد.
در این شیوه اجرایی، بر خلاف روشهای مرسوم، در طراحی محتوا از تم و زمینه واحدی استفاده نشده و تدوین محتوا و فعالیتهای آموزشی با آزادی عمل بیشتری صورت میگیرد. در نتیجه، رهایی از محدودیتهای روشهای مرسوم زمینهمحور، راه را برای بروز خلاقیتها و تولید فعالیتهای متنوع و پویا باز میکند.
مربیان و پشتیبانان برنامههای آموزشی پیشدبستانی مدرسه تلویزیونی ایران برای تدوین طرح آموزشی خود، اهداف را به مفاهیم و موضوعات ریزتری تقسیم کردهاند و با برقراری شبکهای منسجم از مفاهیم، ارزشها و تواناییها، فعالیتهای مرتبط و متناسب با نیازهای آموزشی نوآموزان را تولید میکنند. شاکله طرح آموزشی هر برنامه تلویزیونی بدین ترتیب شکل میگیرد. در این فرایند، خلاقیت و نوآوری نقشی پررنگ دارد و کلید موفقیت برنامه محسوب میشود.
ارائه برنامهای کاربردی و پویا همراه با توالی و تداوم آن، کاری بسیار پیچیده و فنی است و دقت نظر بسیاری میطلبد، چرا که محتوای هر موضوع در هر برنامه تلویزیونی، مستقل از برنامههای دیگر شکل میگیرد و تولید محتوا نیز روزانه انجام میشود. لذا توجه به تدوین و شکلگیری محتوا بر اساس الگوهای عملی استاندارد، موضوعی است که نمیتوان نادیده گرفت.
از محاسن دیگر برنامه آموزشی مدرسه تلویزیونی، گفتوگوی مربیان با اولیای نوآموزان و توجیه و آموزش آنها نسبت به اهداف برنامه و فعالیتهاست که از روالهای ثابت هر برنامه بهشمار میرود. چرا که به زعم بسیاری از صاحبان خرد و اندیشه، کودک پیشدبستانی در ایام آموزشهای مجازی کنونی و بهویژه در ماههای اول آن، قادر به استفاده مستقل از برنامهها نیست و حضور والدین و پشتیبانی آنها از کودک و ایجاد انگیزه در او ضرورتی انکارناپذیر است.
ازاینرو، برنامههای مدرسه تلویزیونی ایران، با ارائه برنامههای متنوع و پویا و استفاده از فعالیتهای جذابی چون قصه، بازی، نمایش خلاق، کاردستی و ارائه تکالیف مهارت محور تکمیلی برای انجام در منزل، و ایجاد امید و نشاط در نوآموزان و خانوادهها، نظر مسئولان نظام آموزشی را به خود جلب کرده و حتی واکنش مثبت نمایندگان مجلس را هم در پی داشته است.
البته گفتنی است، هیچ برنامه زنده تلویزیونی، با زمان محدود و هر چند موفق، قادر نخواهد بود خلأ ناشی از تشکیل نشدن کلاسهای حضوری را جبران کند. بنابراین، باید ضمن حفظ و تقویت مدرسه تلویزیونی، به جریانی اندیشید که در تکمیل برنامههای آموزشی تلویزیون، فاصله بین کیفیت مدرسه حضوری و مجازی را کاهش دهد و حداقلهای موردنیاز را فراهم آورد. شاید در این میان طرح ملی پوشش سراسری و رایگان نوآموزان پیشدبستانی و ارائه آموزشهای مکمل در شبکه شاد بتواند ضمن تکمیل آموزههای ارائهشده در تلویزیون و همراستایی با آن، از اثربخشی لازم برخوردار باشد.