عراق در ابتدا بخشی از امپراتوری ایران بود و بخش‌هایی از آن در دوره‌هایی پایتخت ایران بود، بعدها عراق بخشی از امپراتوری عثمانی شد و در قرن نهم و دهم هجری که صفویان در ایران حکومت می‌کردند، ایرانیان با عثمانی درگیر شدند.
در جنگ جهانی اول، امپراتوری عثمانی به نفع آلمان وارد جنگ شد. کشورهای پیروز با استفاده از آشوب‌های داخلی، حکومت عثمانی را تجزیه کردند و در نتیجه عربستان، عراق، سوریه و ترکیه کشورهایی مستقل زیر نظر انگلستان شدند. تا زمان جنگ جهانی دوم که این کشورها استقلال کامل پیدا کردند.
عراق جدید و کوچک، بیشتر مرزش با ایران بود و بزرگترین مشکلش عدم دسترسی به دریا بود. با خلیج فارس مرز محدودی داشت که نمی‌شد در آن بندر بزرگ تجاری یا نظامی بنا کرد و تنها بندر مهم آن در ساحل اروندرود بود. اروند، رودی ایرانی بود که نامش حتی در شاهنامه فردوسی هم آمده است.
انگلیسی‌ها هم دوست نداشتند اروند فقط در اختیار ایران باشد. در نتیجه عراقی‌ها، به پشتیبانی انگلیس چند بار به ایران لشکرکشی کردند و سرزمین‌هایی را هم گرفتند و در اشغال نگه داشتند. اما هر بار ایران با انگلستان توافق می‌کرد و قراردادی امضا می‌شد و عراق از سرزمین‌های اشغالی خارج می‌شد.
سال 1936 در عراق کودتا شد و دولت جدید، خواسته‌های ایران را پذیرفت. در جولای 1937 عراق و ایران، در تهران معاهده‌ای امضا کردند که در آن اروند در اطراف آبادان و خرمشهر در اختیار ایران بود و باقی مسیر، منطقه آزاد کشتیرانی بود و عراق می‌توانست از کشتی‌ها عوارض بگیرد.
بعدها هر دو کشور اعلام کردند که با فشار انگلستان معاهده را امضا کرده‌اند. در سال 1957 دو کشور معاهده دیگری امضا کردند و در آن توافق کردند که اروند را مشترک اداره کنند. مرز را هم یک هیئت داوری سوئدی مشخص می‌کرد. 1958 دوباره در عراق کودتا شد و دولت جدید درگیری‌های لفظی را با ایران آغاز کرد.
سال1347 دوباره در عراق کودتا شد و این بار حزب بعث به حکومت رسید و اختلافات ایران و عراق بیشتر شد. آن‌ها ادعا می‌کردند حاکم خوزستان هستند و اروند برای آن‌هاست و همچنین جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی.
سال‌های 1350 تا 1352 درگیری‌های خونینی بین دو کشور پیش آمد که ایران برتر بود. در نهایت شورای امنیت وارد و قرار شد دو کشور اختلافاتشان را با گفت‌وگو حل کنند. در اسفند 1353 سران اوپک در الجزایر جمع بودند، محمدرضا پهلوی و صدام حسین بعد از جلسه‌ای اعلام کردند به توافق رسیده‌اند.
سال 1354 قیمت نفت بیشتر شد و دو کشور دوست نداشتند درگیری‌های مرزی، فرصت استفاده از درآمد هنگفت نفت را از آن‌ها بگیرد. به‌ویژه عراق که از نظر اقتصادی در این قرارداد، بیش از ایران بهره‌مند شده بود. زیرا ایران 517 کیلومتر مربع از مناطقی را که سرشار از نفت بودند به عراق واگذار کرده بود.
شاه، امام خمینی(ره) را به نجف تبعید کرده بود. بعد از قرارداد الجزایر و بهبود روابط، توافق کردند او را از عراق هم اخراج کنند. در بهار 1357، ایران و عراق میله‌گذاری‌های مرزی را با نظارت ناظران بین‌المللی آغاز کردند. وقتی نوبت به میله‌گذاری میمک (در شهرستان ایلام) رسید، عراقی‌ها ناگهان کار را نیمه‌تمام رها کردند.
عراق دنبال دلیلی بود که بعدها آن را علیه حکومت متزلزل شاه یا حکومت انقلابی بعدی بهانه کنند. در 17 خرداد ماه ایران تلاش کرد عراق را دوباره پای میز مذاکره بکشاند اما تلاش ایران به نتیجه نرسید.
13 فروردین 58، یک روز بعد از برگزاری رفراندوم و اعلام جمهوری اسلامی در ایران، بالگردهای عراقی و نیروهای مرزی به پاسگاه مرزی بهرام‌آباد در شهر مهران در استان ایلام تیراندازی کردند. سپس دولت بعث 50 هزار ایرانی‌الاصل مقیم عراق را از آن کشور اخراج کرد.
همچنین به گروه‌های ضدانقلاب در ایران کمک کرد و کنسولگری ایران در بصره را اشغال کرده و دیپلمات‌های ایرانی را بازداشت کرد. حکومت بعثی همچنین اقدام به پخش فیلم‌های تبلیغی و مجلات ضدایرانی کرد. سفیر ایران در بغداد را احضار و برخی از دیپلمات‌های ایرانی را اخراج کرد
عراق حتی شهرهای مرزی قصر شیرین، سومار، مهران و خرمشهر را بمباران و گلوله‌باران کرد. 4 اردیبهشت 59: حادثه طبس و هلاکت سربازان آمریکایی در طوفان شن رخ داد.
در تابستان 59 گزارش‌ها از تحرکات مرزی عراق خبر می‌داد ولی کسی باور نمی‌کرد این‌ها نشانه جنگ باشد. بنی‌صدر گزارش‌ها را جدی نمی‌گرفت و می‌گفت آن‌ها تانک واقعی نیستند، ماکتِ تانک هستند. صدام تردیدی نداشت که در صورت حمله به ایران، آمریکا از او حمایت می‌کند.
45 روز مانده به آغاز جنگ، کودتای نقاب کشف شد. کودتائیان می‌خواستند از پایگاه شکاری ارتش در همدان به نام پایگاه شهید نوژه، با سی هواپیما، شصت خلبان و پانصد نظامی، اقامتگاه امام، رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و چند جای مهم دیگر را بمباران کنند و بختیار اسقرار دولت خود را اعلام کند.
اسناد روشنی از دست داشتن رژیم بعث عراق و آمریکایی‌ها در این کودتا کشف شد زیرا در صورت موفقیت کودتا آمریکا و عراق دیگر نیازی به حمله عراق نداشتند.
در نهایت هنوز 5 سال از امضای قرارداد الجزایر میان شاه ایران و صدام نگذشته بود که صدام قرارداد را باطل و جنگ را آغاز کرد.
در شماره‌های بعدی چگونگی آغاز و رویدادهای دوران دفاع مقدس را مرور و عوامل هر کدام از این رخدادها را بررسی خواهیم کرد.