در گذشتهای نهچندان دور، ایرانیها بخش قابل توجهی از درآمدشان را صرف خرید یخ و شربت میکردند. به همین دلیل کارگاههای گلابگیری و عرقگیری که محصولاتشان به تنگهای شربت عطر و مزه میداد، همیشه بازارشان سکه بود. در بعضی شهرهای ایران حتی وقتی خانواده، عروس را راهی خانه بخت میکرد، در جهاز او یک دیگ عرقگیری میگذاشت. در این دوران شهرهای شیراز، کرمان، گناباد، میمند، قزوین و سیرجان از مراکز گلاب و عرقگیری در ایران بودند، اما عرقیجات قمصر و بَرزوک در نزدیکی شهر کاشان همیشه عطر و بویی دیگر داشتهاند. هنوز هم وقتی فصل به بار نشستن گل میرسد، بوی گلاب از گوشه و کنار شهر «قمصر» به مشام میرسد و زیر دیگهای گلاب و عرقگیری دوباره آتش روشن میشود.
اما رمز و راز قمصریها برای گرفتن عرقیجات چیست که صدها سال است گلاب و بسیاری از عرقیجات مرغوب را به اسمورسم آنها میشناسند و هنوز دیگهایشان به راه و بازارشان سکه است؟
اولین راز
اولین راز یک گلاب مرغوب «سحرخیزی» گلچینان است. گلهای محمدی را پیش از آنکه آفتاب ببینند باید چید، زیرا آفتاب و گرما گل را بیرمق و کم عطر میکند. گلچینان پیش از طلوع آفتاب کارشان را شروع میکنند و تا پیشازظهر گلی روی بوتهها باقی نمیگذارند. قمصریها معتقدند گل محمدی از عرق پیشانی چکیده پیامبر اسلام(ص) بر خاک روییده است. به همین خاطر گل محمدی را بسیار دوست دارند و صلوات همیشه ورد زبان گلچینان است.
به مقصد قمصر
پیشازظهر گونیهای گلچینان پر از گل شده و ترک موتور راهی کارگاههای گلابگیری میشود. هر بوته گل محمدی دو تا دو و نیم کیلو گل دارد. گلاب خوب پیش از هر چیز گل فراوان و سرحال میخواهد. کار کارگاههای قمصر چنان پررونق است که گل باغهای قمصر به تنهایی کار گلابگیران را راه نمیاندازد و گلهای دیگر روستاها و شهرهای اطراف هم پس از چیده شدن به قمصر سرازیر میشوند.
عرق گل محمدی
دیگـر رازهـای گـلاب مرغوب قمصر نزد گلابگیران این شهر است. گلهای چیدهشده در کارگاه راهی دیگهای گلابگیری میشوند. به آنها آب اضافه میشود و در دیگهای مسی را پیچ میکنند. حالا باید زیر دیگها روشن شود تا محتویات دیگ به قُلقُل بیفتد. بخار از لولههای باریک بالا برود و در آنسو به تنگهای بزرگ فلزی که در آب خنک قرار دارند وارد شود. با تبدیل بخار به مایع، گلاب ناب قمصر تولید میشود. دیگر رازهای گلاب خوب «اضافهکردن آب کم به دیگ» و «حرارت یکنواخت» است.
گلاب خوب
گـلابـی که قـمصریها به بطـریهای گلاب مـیریزند، یـکی از خـوشعطرترین گلابهای ایران است. قمصریها به شما خواهند گفت که گلاب خوب تلخ است و بوی ترشیدگی یا پختگی نمیدهد. وقتی در بطری گلاب را باز میکنید، بوی چندانی ندارد. اما وقتی به غذا میرسد، بویش تمام خانه را پر میکند. از دیگر محصولات کارگاههای گلابگیری روغن گرانقیمت گل است که روی تنگها جمع میشود و مشتریانش کارخانههای عطرسازی هستند.
هزار خاصیت
جهان بوی گل محمدی را مدیون ایرانیان است. چرا که این گل بومی ایران است و اگر در کشور دیگری هم یافت شود، از ایران به آنجا سفر کرده است. عرق گل محمدی که به آن «گلاب» میگوییم، بهجز خوشعطر کردن غذاهای ایرانی، مصرفهای دارویی هم دارد. گلاب آرامشبخش است و مصرف آن به تقویت معده، قلب، کبد و اعصاب کمک میکند. خوردن گلاب برای رفع سردرد و بوی بد دهان هم مفید است.