نظر به اهمیت افزایش سطح مهارت‌ها و استعدادهای معلمان، به نظر شما، برای توسعه حرفه‌ای ایشان در مدرسه چه اقداماتی باید انجام داد؟
معلمان عنصر مهمی در اثربخشی و بهره‌وری سازمان مدرسه هستند و مهارت‌ها و استعدادهایشان باید پرورش داده شود. در ابتدا باید اهداف بلند‌مدت و کوتاه‌مدت مدرسه را مدنظر قرار دهیم و براساس آن چشم‌انداز آینده را تدوین کنیم. سپس نیاز کارکنان را به آموزش‌های موردنیاز، برای نیل به اهداف ازپیش‌تعیین‌شده، مشخص کنیم. بر این اساس، راهبرد بهبود منابع انسانی باید پی‌ریزی شود و هر سال آموزش‌ها با توجه به تغییر شرایط موجود و نزدیک‌ترشدن به اهداف مورد نظر، پی‌ریزی و اولویت‌بندی شوند. معتقدم در سه محور باید برنامه‌ها را طرح‌ریزی کرد:
- توسعه مهارت‌های فنی‌وحرفه‌ای
این برنامه می‌تواند در قالب کارگاه‌های کارآمد و اثربخش، با موضوعاتی از جمله تولید محتوای آموزشی و فیلم تدریس معلمان، روش به‌کارگیری فناوری آموزشی و به‌روزرسانی دانش فناوری، تدریس معکوس و درس‌پژوهی و اقدام‌پژوهی برنامه‌ریزی و اجرا شود.
- توسعه دانش نظری معلمان
برای این منظور مواردی از جمله آموزش مهارت مشارکت در فرایند برنامه‌ریزی مدرسه، خود‌پژوهشی و روش‌های پژوهش‌های عملی قابل ذکرند.
- توسعه دانش حوزه روان‌شناختی و اختلالات یادگیری
مواردی از جمله شناخت ویژگی‌های دانش‌آموزان در رده‌های سنی متفاوت، برقراری روابط مؤثر و متقابل، دوره‌های آموزش مبتنی بر علوم جدید روان‌شناسی نظیر Act و TA و تئوری انتخاب قابل ذکرند.
البته موضوع مهمی که حتماً در این خصوص باید مد نظر قرار گیرد، نحوه جلب مشارکت فعال کارکنان در آموزش‌های برنامه‌ریزی شده است که از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کارها می‌توان به ایجاد انگیزه درونی از طریق نیاز آفرینی و نیازسنجی، و ایجاد انگیزه درونی با استفاده از ابزارهای انگیزشی نظیر پاداش و تقدیرنامه اشاره کرد. برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های بی‌روح و خشک با موضوعات تکراری، و با به‌کارگیری استادان غیرحرفه‌ای نیز می‌تواند از علل ناکارآمدی دوره‌ها و رغبت نداشتن کارکنان به مشارکت در سایر آموزش‌ها باشد.
شما به‌عنوان مدیر مدرسه عملکرد معلمان را چگونه نظارت می‌کنید و چه اقداماتی در این‌باره انجام می‌دهید؟
ارزیابی عملکرد در مراکزی که عملکرد خوب دارند، جزو تثبیت‌شده و جدانشدنی مدیریت و توسعه کارکنان است. از همین‌رو، ارزیابی باید با هدف باشد. در واقع، بازنگری عملکرد گذشته، توافق درباره عملکرد آینده، و شناسایی موفقیت‌ها، قابلیت‌ها، نیازهای آموزشی و فرصت‌های توسعه شغلی، غالباً هر سه ماه یک بار از طریق فرم‌های طراحی‌شده و به‌صورت بازنگری رسمی از عملکرد افراد صورت می‌پذیرد. لازمه این کار، حضور مدیر و معاون آموزشی در کلاس‌های تدریس و ارزشیابی برای ارزیابی مهارت‌های عمومی و معلمی، و سنجش میزان پویایی کلاس و یادگیری دانش‌آموزان است. همچنین، دعوت از سرگروه‌های آموزشی منطقه و استان برای حضور در کلاس‌های درس به‌منظور ارزیابی تخصصی مهارت‌های معلم در رشته مورد تدریس، پیش‌بینی ابزاری نظیر فرم‌های نظرسنجی از دانش‌آموزان و اولیا برای نظارت غیرمستقیم، طراحی فرم‌های نظرسنجی با شاخص‌های مهارت‌های معلمی، توجیه دانش‌آموزان برای آشنایی با هدف تکمیل این فرم‌ها، تحلیل فرم‌های نظرسنجی از دانش‌آموزان و اولیا، تهیه نمودارهای مقایسه‌ای از عملکرد هر معلم در شرایط مساوی در طول چند سال، و ارائه بازخورد آن به دبیر، همراه با تحلیل، نظارت بالینی و ارائه راهکارهای علمی برای بهبود عملکرد شخص و تقدیر از همکارانی که عملکرد مطلوب دارند و با خودارزیابی زمینه ارتقای کیفیت عملکرد خود را دنبال می‌کنند، قابل ذکرند.
به نظر شما، معلمان به‌منظور انجام نقش خود با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
از جمله چالش‌های معلمان، به‌ویژه در سال‌های اخیر، چند مورد قابل ذکرند:
- نبود انگیزه، به‌دلیل کاهش منزلت معلمان در جامعه؛
- دریافت حقوق و دستمزد ناکافی با توجه به شرایط سخت کاری و کاهش درآمد اقتصادی؛
- کمبود دانش کافی در حوزه‌های گوناگون برای تدریس در فضای غیرحضوری؛
- نپذیرفتن هنجارهای کلاسی توسط دانش‌آموزان؛
- تزلزل ارزش‌های اجتماعی و بحران هویت در دانش‌آموزان؛
- تنزّل امید به آینده و مسئولیت نپذیرفتن ایشان؛
- افزایش اطلاعات علمی، فناوری و اجتماعی دانش‌آموزان در حد بالاتر از معلم؛
- بالارفتن سن معلمان و وارد نشدن نیروهای جوان و بانشاط به محیط مدرسه؛
- تک‌بعدی و کنکور محور‌شدن مدرسه‌ها؛
- مشارکت نداشتن معلمان در تصمیم‌گیری‌های کلان مدرسه، ناآگاهی از مأموریت‌ها و نقش‌های جدید تعریف‌شده در سند تحول بنیادین؛
- فضای رقابتی ناکافی برای انجام پژوهش‌ها و دریافت نکردن بازخوردهای خوب و مثبت و کارآمد برای معلمان پژوهنده؛
- اجرا نشدن نظام رتبه‌بندی معلمان؛
- اجرا نشدن نظام‌مند و مؤثر انتخاب معلمان نمونه منطقه‌ای، استانی و کشوری؛
- فاصله اجتماعی بین دانش‌آموزان و معلمان؛
-کم‌رنگ شدن روحیه همدلی و هماهنگی بین معلمان در مدرسه؛
شما به‌عنوان مدیر مدرسه برای افزایش کیفیت کار معلمان و برنامه‌های درسی چه پیشنهادی دارید؟ لطفاً به تفکیک توضیح دهید.
- ایجاد انگیزه معنوی در قالب دیده شدن فعالیت‌های اثربخش ایشان، با انعکاس موفقیت ایشان در جمع اولیا، دانش‌آموزان و مسئولان آموزش‌وپرورش؛
- ایجاد انگیزه‌های مادی با در نظر گرفتن پاداش در بازه‌های زمانی متفاوت؛
- ایجاد وفاق سازمانی و حس همدلی و یکرنگی بین معلمان، با مدیریت روابط انسانی و کارکنان؛
- ترتیب دادن برنامه‌های سیاحتی و زیارتی؛
- تحکیم روابط سالم سازمانی بین کارکنان مجموعه؛
- رعایت احترام در عین اقتدار، بین کارکنان آموزشی و اجرایی؛
- تخصیص ساعات فوق برنامه و برنامه‌های مکمل و فعالیت‌هایی که به تربیت تمام‌ساحتی دانش‌آموزان و افزایش کیفیت برنامه درسی منجر شوند؛
- استفاده از نیروهای آموزش‌دیده تخصصی برای درس کارآفرینی، به‌منظور شناسایی و بارورسازی استعدادهای دانش‌آموزان مختلف، به‌منظور ورود به بازار کار مفید و کارآمد؛
- نصب پوستر و پارچه‌نوشته‌های تبلیغاتی در محله، در راستای اشاعه فرهنگ «مدرسه کانون محله» و آشنایی اهالی محله با برنامه‌های ویژه مدرسه و نتایج درخشان مدرسه؛
- دعوت از خبرنگاران صدا و سیما برای انعکاس فعالیت خاص مدرسه از طریق اخبار جوانه‌ها، برنامه در شهر و برنامه نماد؛
- دعوت از مدیران و دانش‌آموزان مدرسه‌های دخترانه منطقه برای بازدید از نمایشگاه، سمینار و مسابقات استانی مدرسه‌ها و فرستادن بروشور برای مدیران مدرسه؛
- دعوت از مسئولان استانی و محلی برای بازدید از فعالیت‌های خاص دانش‌آموزان دبیرستان؛
چالش‌ها و موانع پیش روی مدیران برای اجرای مفاد سند تحول بنیادین برای نیل به تربیت تمام‌ساحتی دانش‌آموزان چیست؟
- کمبود شدید نیروی انسانی برای تدریس در کلاس‌های درس؛
- کمبود شدید نیروهای تخصصی فناوری در کنار معلمان، باتوجه به پیشرفت سریع و نیاز شدید معلمان برای به‌کارگیری رسانه‌ها و بستر‌های آموزشی؛
- استفاده از نیروهای حق‌التدریس آموزش‌ندیده در کلاس‌های درس؛
- استفاده از نیروهای بازنشسته‌ای که دیگر توان و رمق تدریس ندارند و در برقراری ارتباط با نسل جوان دچار مشکل هستند.
- نبود آموزش مهارت‌های یادگیری از قبیل چگونگی بالا بردن تمرکز در یادگیری درس‌ها، نحوه مطالعه درس‌هایی از جمله حفظی یا مهارتی، تندخوانی، مهارت آزمون دادن، مهارت تحلیل نمرات خود و خودارزیابی توسط دانش‌آموزان؛
- کمبود شدید نیروی مشاور کارآمد برای مشاوره تحصیلی و بالینی، با توجه به مشکلات و مسائل نوپدید و مبتلابه نوجوانان و جوانان؛
- نبود نظارت دقیق مسئولان و کارشناسان آموزشی مبنی بر ارائه صحیح سبد برنامه درسی و حذف درس‌های ضروری و مورد نیاز دانش‌آموزان عصر حاضر، نظیر سواد رسانه‌ای، کارآفرینی، محیط زیست، مدیریت خانواده و سلامت بهداشت و ...
- معرفی نشدن صحیح رشته‌های تحصیلی در دوره متوسطه دوم و به تبع آن رشته‌های دانشگاهی، برای هدف‌گذاری صحیح دانش‌آموزان به‌منظور تعیین آینده شغلی خویش؛
- تربیت نشدن نیروهای تخصصی در حوزه سواد رسانه، سواد مالی و کارآفرینی؛
- تعدد مدرسه‌ها از لحاظ انواع شاهد، سمپاد، نمونه‌دولتی، هیئت امنایی، عادی دولتی و طبقه‌بندی دانش‌آموزان.
به‌عنوان سؤال آخر، درخصوص فعالیت‌هایی که در مدرسه تحت مدیریت شما به‌منظور دستیابی به اهداف تعلیم‌وتربیت و ساحت‌های شش‌گانه تربیتی در این دبیرستان انجام شده است، توضیح دهید؟
از جمله می‌توانم به اجرای جشنواره جلوه‌های بالندگی اشاره کنم که شامل آموزش پژوهش و مقاله‌نویسی، انتخاب موضوع، تألیف مقاله، ایده‌پردازی، خلق دست‌سازه‌های گوناگون و برپایی نمایشگاه بازدید دانش‌آموزان مدرسه‌های دیگر و اولیای محترم و برپایی جلسه دفاعیه از یافته‌های پژوهشی است و تقریباً تمامی ساحت‌ها را در بر می‌گیرد. همچنین، برگزاری کرسی آزاد‌اندیشی در ساحت اجتماعی و سیاسی و سه‌شنبه‌های مهدوی با هدف بصیرت‌افزایی دینی و مجالس انس با قرآن در ساحت اعتقادی و اخلاقی و کارگاه‌های استارتاپ، کارآفرینی و بازارچه‌های خیریه در ساحت اقتصادی و حرفه‌ای، شب شعر، نقد کتاب و نقد شعر، برپایی جشنواره‌های ادبی در ساحت علمی و فناورانه، برگزاری کلاس‌های هنری، آشپزی و مسابقات خلق ایده هنری در ساحت زیبایی‌شناسی و هنری، مسابقات ورزشی، اردوهای مجازی و برپایی اردوهای یاریگران طبیعت در ساحت زیستی و بدنی اشاره کرد. همچنین، برای تحقق شعار «مدرسه، کانون محله»، کلاس‌های آموزش خانواده و مسابقات تفریحی برای بانوان محله برگزار می‌شوند و در شرایط آموزش حضوری، اهالی محل در جشن‌ها به مدرسه دعوت می‌شوند.