بازنمایی
وقتی به شما گفته می‌شود
یک حیوان مکار را نام ببرید، چه حیوانی به ذهنتان می‌رسد؟
احتمالاً اولین حیوانی که به ذهن می‌رسد
روباه است؛ چرا؟ مگر ما روباه را چقدر می‌شناسیم؟
آیا با او هم‌زیستی داشته‌ایم؟
کمی فکر کنید. در اغلب پویانمایی‌ها (انیمیشن‌ها)
و برنامه‌های تلویزیونی که از
کودکی دیده‌اید، عموماً روباه حیوانی
مکار معرفی شده است. آنچه که سبب می‌شود
روباه را حیوانی مکار بدانیم، «بازنمایی» رسانه‌ای
است.
بازنمـایی یعـنی نشان‌دادن
واقـعیت به شکلی خـاص. بـر ایـن اساس، رسانـه‌ها
بـا استفاده از بازنمایی تلاش مـی‌کنند
واقعیت را آن‌طور که می‌خواهند
(متأثر از عوامل درون و برون‌سازمانی
خود) نشان دهند و تفسیر و تحلیل خود را از واقعیت مورد نظر، به‌طور
آشکار و پنهان به ذهن مخاطبان خود القا کنند.
اگر به شما گفته شود یک خانواده را نقاشی کنید، خانواده
شما شامل چند نفر است؟ آیا در این ترکیب مادربزرگ و پدربزرگ نیز جای دارند؟ اگر
بنا باشد یک برنامه تلویزیونی از خانواده تهیه کنید، تعداد و ترکیب اعضای خانواده
به چه شکل خواهد بود؟ در تبلیغ‌ها،
فیلم‌ها و سریال‌هایی
که می‌بینید، چه بازنمایی از
خانواده مشاهده می‌کنید؟ معمولاً
خانواده در آن‌ها چند‌نفره
است؟ اصلاً شخصیت‌های پویانمایی و ...
خانواده دارند یا خیر؟ از این پس سعی کنید به بازنمایی رسانه‌ها
از موضوع‌های قومیت‌ها،
نژادها، کشورها، جنسیت‌ها،
شغل‌ها، شخصیت‌ها
و ... توجه کنید. مثلاًَ بازنمایی جامعه از معلمان به چه شکل است؟
رسانه‌ها
همچنین سعی می‌کنند در محتواها و
برنامه‌های تولیدی خود، سبک زندگی
خاصی را با نشان‌دادن نوع پوشش، طرز
آرایش و پیرایش ظاهر، نوع و چگونگی غذا خوردن، نوع و میزان خریدکردن، تفریح و
سرگرمی، منزل و اسباب و اثاثیه، خودروی سواری و ... بازنمایی کنند.
کلیشه بدن
در پویانمایی‌هایی
که توسط شرکت‌های معـروف بین‌الـمللی
تولـید مـی‌شوند، عموماً چه تصویر
و چـهره‌ای ارائه می‌شود؟
مثلاً از دو تصویر سمت چپ و راست، بیشتـر کـدام‌یک
یا موارد مشابه را ممکن است در ایـن پویـانمایی‌هـا
ببینید؟ اغـلب شخصیت‌های
مورد اشاره از چـه پوشش، ظاهـر و انـدامی برخوردارند؟ این‌گـونه
رسانه‌ها می‌کـوشند
چه تصویر و تعریفی از زیبایی ارائه کنند؟ تلاش این رسانه‌ها
برای ارائه الگوها و معیارهای خاص از یک زن یا مرد زیبا، چه تأثیراتی بر جامعه و
افراد ایجاد می‌کند؟
واقعیت این است که سود بسیاری از صنایعی همچون پوشاکی،
ورزشی، آرایشی و... از مسیر الگودهی و تأثیراتی حاصل می‌شود
که آن‌ها به یاری رسانه‌ها
صورت می‌دهند. این صنـایع به
یاری رسانه‌ها می‌کوشند
چهره و اندام ایده‌آلی را در ذهن
مخاطبان به شکلـی تـرسیم کـنند تا مـصرف کالای تولیدی‌شان
بیشتر و بیشتر شود. بـر همین اساس، از کودکی توجه به داشتن چهره، اندام و ظاهـری زیبا،
به دغـدغه‌ای جدی تبدیل می‌شود
و ایـن نگـاه تربیتی رسانـه‌ای
در طـول سال‌هـای زندگـی تداوم می‌یابد.
برجسته‌سازی
رسانه‌ها
به روش‌های متفاوتی می‌کوشند
به مخاطبان و کاربران بگویند که به چه چیزی فکر کنند. برای این کار سعی می‌کنند
با روش‌هایی برخی موضوع‌ها
و اخبار را در اولویت ذهنی مخاطب قرار دهند و به‌نوعی
آن را برجسته کنند. این کار در مطبوعات با استفاده از صفحه‌بندی،
اندازه قلم یا قلم عنوان، موقعیت قرارگیری آن در صفحه، استفاده از عکس (و اندازه
عکس و تصویر مربوطه) و ... انجام می‌شود
و در رادیو و تلویزیون با ترتیب و مدت‌زمان
پخش و ... صورت می‌گیرد.
گواهی‌دادن
ستاره‌ها،
نخبگان و مردم عادی
در این روش رسانه‌ها
سعی می‌کنند از ستاره‌ها،
نخبگان و مردم عادی برای رد یا تأیید یک محصول، فکر، عقیده، قانون، رفتار و ...
استفاده کنند. مثلاً برای تبلیغ یک کالا یا محصول در رسانه، ممکن است از شخصیتی
معروف و یا برای تبلیغ محصولی مانند خمیردندان از دندان‌پزشک
و یا برای تبلیغ ماده‌ای
غذایی، مانند روغن مایع، از فردی عادی استفاده شود. بهره‌گیری
از این‌گونه افراد و تأکید آن‌ها
بر کیفیت محصول یا اشاره به مزایای آن، به‌نوعی
گواهی و تأیید و گونه‌ای
دعوت از دیگران برای بهره‌گیری
از محصول یا خدمت موردنظر است. اگر به شیوه‌های
فرهنگ‌سازی در امر واکسیناسیون
توجه کرده باشید، متوجه می‌شوید
که یکی از شیوه‌های مورد استفاده
رسانه‌ها همین روش بود تا همه
مشمولان، به‌خصوص نوجوانان را،
در آستانه بازگشایی مدرسه‌ها،
به تزریق واکسن ترغیب و تشویق کنند.
تکرار
تکرار یکی از شیوه‌هایی
است که رسانه‌ها از آن بهره می‌گیرند.
واقعیت این است که پیام‌های
رسانه‌ای هر قدر بیشتر تکرار
شوند، بیشتر در ذهن ما تثبیت می‌شوند.
همین امر موجب اعتماد بیشتر به آن‌ها
می‌شود. تکرار یک خبر یا تصویر
جعلی و یا شایعه نیز به همین شکل است. یعنی تکرار از منابع و افراد مختلف سبب می‌شود
کم‌کم ذهن آن را بپذیرد. نمونه
این نوع تکرارها را در رسانه‌های
اجتماعی می‌توانیم شاهد باشیم.
تمرین
رسانه‌هـا
در راستای هـدف‌های خود از روش‌ها
و شیوه‌های متنوعی همچون تداعی
معانـی، ترس، طـنز، مقایسه، اغراق، تکرار، انتخاب افراد زیبا و ... استفاده می‌کنند.
شما از میان این روش‌ها
با کدام یک مواجه شده‌اید؟
به این نمونه‌ها توجه کنید و حدس
بزنید که در هر یک از آن‌ها
از چه فنون و روش‌هایی استفاده شده
است.
شما چه فکر می‌کنید؟
شما نیز روش‌ها و فنون مورد
استفاده توسط رسانه‌ها
را برای اثرگذاری بر مخاطبان و کاربران بررسی کنید.
شما چه فکرمی‌کنید؟
شما هم می‌توانید
در خصوص دیگر روش ها و فنون مورد استفاده توسط رسانه‌ها
برای اثرگذاری بر مخاطبان و کاربران بررسی کنید.