مادر به او گفته بود زود بخوابد تا مثل ننه‌سرما خواب نماند و بتواند آمدن نوروز را ببیند. هرچه از مادر می‌پرسید ماجرای ننه‌سرما و عمونوروز چیست، مادر اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد و می‌گفت از آموزگارش توضیح بخواهد.
حال، ایراندخت هشت‌ساله، در کلاس درس، از آموزگارش می‌خواست برایش از عمونوروز بگوید؛ شخصیتی که جسته و گریخته درباره‌اش شنیده بود.
آموزگار عمونوروز را پیرمردی با مو و ریش انبوه سفید یا حنابسته و کلاهی نمدی، کمربند آبی، شال سفید، شلوار گشاد و گیوه‌ی تخت نازک تصویر کرد که از میان کوه‌های دور به راه افتاده است، عصا‌به‌دست، به شهرها و روستاها می‌رود و برای کودکان هدیه می‌آورد. ننه‌سرما، در سرمای زمستان، چشم‌به‌راه دیدن عمونوروز است، اما همیشه قبل از رسیدن او به خواب می‌رود. افسانه‌ها می‌گویند، اگر ننه‌سرما بیدار بماند تا عمونوروز را ببیند، دنیا به پایان می‌رسد.
این قصه‌ای زیباست برای بیان پدیده‌ای که هر ساله در طبیعت ایران رخ می‌دهد.
معلم برای ایراندخت و دیگر شاگردان کلاس گفت: «مادرِ نوروز هم یکی از نمادهای نوروز است. مردم جنوب، به‌ویژه بندرعباس، باور دارند که مادر نوروز در شب عید به خانه‌ها می‌آید و به همه‌جا سرکشی می‌کند. مردم برای شادمان‌کردن مادر نوروز در سفره‌ها «پیاز و نمک» می‌گذارند که حداقلِ روزی است. مردم سیستان «نان سال» می‌پزند که جزو اصلی سفره‌ی عیدشان است و معتقدند نان سال نماد برکت و روزی صاحب‌خانه است و بی‌بی‌نوروز به خانه‌ای که نان پخته باشد، برکت بیشتر می‌دهد. در بعضی آیین‌ها نان نوروز به‌طور کامل خورده نمی‌شود و مقداری از آن در صندوق‌ها و سفره‌ها نگهداری می‌شود تا همیشه نانشان به سفره باشد (نوروزگان، ۱۳۱:۱۳۷۷-۱۲۵).
در مدرسه هویت بسازید
هر کشور و هر فرهنگ آداب‌‌ورسوم و سنت‌هایی با قدمتی تاریخی دارد که از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است. این آداب و سنن وجه‌‌مشترک افراد یک مرزوبوم را تشکیل می‌‌دهند. بخشی از این سنت‌ها هویت ملی یک قوم‌اند که بهوسیلهی آن در دنیا شناخته میشوند.
بسیاری از اعیاد ملی و دینی ما با آداب‌‌ورسوم خاصی برگزار میشوند. هر کدام از این مراسم و رفتارهای مرتبط با آن فلسفه‌ی خاصی دارند. برپایی این سنت‌ها با تشریفات، جشن‌ها و آیین‌های مربوط به خود برای کودکان نیز لذت‌بخش و خاطره‌ساز است.
مدرسه‌ها یکی از مهم‌ترین مراکز حفظ و ترویج آداب و سنن ایرانی‌اسلامی‌اند. اگرچه شیوع بیماری کرونا در سال‌های اخیر نحوه‌ی برگزاری آیین‌های متعدد را تحت‌تأثیر خود قرار داد، باز هم مدرسه‌ها تلاش کردند تعلق‌خاطر و ارادت دانش‌آموزان نسبت به آداب و سنن ایرانی‌اسلامی کم‌رنگ نشود. اکنون نیز خانواده‌ها و معلمان گرامیداشت آیین‌های ایرانی‌اسلامی را با جدیت تمام پیگیری می‌کنند تا مبادا رشته‌ی ارتباط کودکان با بخش مهمی از هویتشان از هم گسسته شود.
گوهر ارزشمند هویت را معرفی کنید
هویت تمام ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی همسانی است که افراد جامعه را به هم وصل می‌کند. از علامت‌ها و پیش‌نیازهای زندگی اجتماعی، اعم از هویت‌های دینی، نژادی، خاکی، قومی، گروهی و فرهنگی که با انواع خرده‌فرهنگ‌ها، زبان، دین، مهارت، حرف و... مشخص میشوند، برخورداری از هویت ملی است. حفظ هویت ملی ایرانی در سال‌های اخیر اهمیت بسزایی دارد. از طرفی با توجه به تغییر و تحولات جهانی، هویت اسلامی نیز دستخوش تغییراتی شده است. برای حفظ و ارتقای هویت ایرانی‌اسلامی باید از سنین کودکی تلاش بسیار کرد. از منظر مربیان دوره‌ی ابتدایی، تأثیرگذارترین عوامل بر هویت ایرانی‌اسلامی کودکان جامعه، دین، والدین، مدرسه و عوامل اقتصادی‌اند (دومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی، ۱۳۹۸).
اما چگونه می‌توان بچه‌ها را با این مفهوم مهم آشنا کرد؟ بیایید از خانواده شروع کنیم. پیوندهای خویشاوندی سرآغاز پیدایی نقاط اشتراک بین افراد هستند. افراد خانواده بر رفتار هم نظارت دارند، از هم الگو می‌گیرند، با هم خاطرات مشترک فراوانی دارند و گرامیداشت برخی از رویدادها (تولد، سالگرد ازدواج، جشن فارغ‌التحصیلی و برگزاری جشن‌های مناسبتی در خانواده) برای تک‌تک اعضا مهم است. همان‌طورکه می‌بینید، خانواده مهم‌ترین بخش هویت انسان را شکل می‌دهد و نمونه‌ی کوچکی است از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم. با کمک مفهوم خانواده می‌توانیم اول کودکان را با هویت فردی‌شان آشنا کنیم و بعد، از همین مسیر چشم آن‌ها را به روی دنیای بزرگ‌تری باز کنیم که به آن هم تعلق دارند و بخش دیگری از هویتشان با آن شناخته می‌شود.
آیین نوروز را با مشارکت بچه‌ها برگزار کنید
مراسم نوروز از بخش‌های گوناگونی تشکیل شده است. بچه‌ها را با آن‌ها آشنا کنید و برای برگزاری آداب نوروز از آن‌ها کمک بگیرید. مثلاْ از بچه‌ها بخواهید سبزه درست کنند یا بهوسیلهی اشیای دورریختنی سفره‌ی هفت‌سینی آماده کنند. درباره‌ی معنای هر یک از نمادهای هفت‌سین به کودکان توضیح بدهید. آن‌ها را تشویق کنید یک کاردستی یا نقاشی با مضمون عید تهیه کنند. با کمک بچه‌ها عروسک عمونوروز درست کنید و با طراحی و اجرای نمایشی عروسکی قصه‌ی نوروز را به تصویر بکشید. از کودکان بخواهید در این نمایش شما را همراهی کنند. به سؤال‌های بچه‌ها درخصوص آیین‌ها و سنت‌های ایرانی‌اسلامی با ذکر نمونه، قصه‌گویی و شعرخوانی پاسخ دهید و اجازه بدهید کودکان از رهگذر احساس و خیال مختص خودشان با این آداب آشنا و مأنوس شوند.
کلام آخر
آداب و سنت‌های ایرانی‌اسلامی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویتی ماست و بی‌شک گرامیداشت این سنت‌ها راهی است برای حفظ و اعتلای هویت ملی. با توجه به اینکه تمام افکار، رفتار و گفتار انسان از کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگ‌سالی تکامل می‌یابد، پس لازم است معلمان و والدین در آشناکردن کودکان با آداب و آیین ایرانی‌اسلامی بکوشند و از هم‌اکنون بذر علاقه و اشتیاق به این رسم‌ها را در وجودشان پرورش بدهند. انجام هرگونه فعالیتی که در بچه‌ها انگیزه ایجاد می‌کند و آن‌ها را به وجد می‌آورد، شیوه‌ی خوبی است برای اینکه کودکان با آداب و سنن ایرانی‌اسلامی بیشتر آشنا شوند و به آن‌ها احترام بگذارند.
منابع
۱. «عوامل مؤثر در شکل‌گیری هویت کودکان ایرانی اسلامی در دوره‌ی دبستان»، دومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی. مشاوره و علوم تربیتی. ۱۳۹۸.
۲. مرتضی هنری(۱۳۷۷). نوروزگان. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. تهران.
۳. محمود مشرف‌آزاد‌تهرانی؛ فریده فرجام؛ فرشید مثقالی (۱۳۹۵). عمونوروز. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. تهران.