«زمان» یـکی از اسـرارآمـیزترین پدیده‌هـای دنیاست؛ پدیده‌ای که مثل ساعت دائم در حرکـت است و هیچ‌وقت هم نمی‌ایستد. یعنی تا حالا کسـی ندیده که زمان بایستد! مثل همین تقویم هـجـری شمـسـی که 1401 سـال است دارد در طول زمان حرکت مـی‌کند و هـر سـال یـک سـال بزرگ‌تر مـی‌شود و حالا رسیده است به قرن پانزدهـم؛ درست در فروردین سـال 1401.
زمان به واسطه حرکت به وجود آمده و تا جهان در حرکت است، زمان هم هست. حالا جایی را تصور کنید که پر از این زمان‌های عجیب است. زمان‌های خیلی قدیمی، زمان‌های باکیفیت، زمان‌های بی‌کیفیت، زمان‌هایی که زود گذشته‌اند و زمان‌هایی که خیلی کند بوده‌اند. زمان‌هایی که هنوز هم هستند و آن‌هایی که به‌نظر می‌رسد زمانشان تمام شده است! قرار است با هم سری بزنیم به موزه زمان در تهران؛ جایی که انواع ساعت‌ها و داستان‌های مرتبط با زمان در یک‌جا جمع شده‌اند؛ جایی که «تماشاگه زمان» است. این موزه به‌عنوان نخستین موزه ساعت در ایران، در یکی از خانه‌های قدیمی تهران با معماری و تزئینات بسیار جالب قرار دارد.
در موزه زمان چه چیزهایی می‌بینیم؟
ساعت‌های اهدایی مردم، ساعت‌های آدم‌های مشهور، ساعت‌هـای تـجملی و دکوری قدیمی، ساعت‌های مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی، همه و همه اینـجا جمع شده‌اند تا به ما بگویند دنیا محل گذر است. شاید بین همه این ساعت‌ها، ساعت دکتر محمـود حسـابـی و سـاعـت آفتابـی ناصرالدین‌شاه برایتان از بقیه جالب‌تر باشد. اینجا مـی‌توانید سراغ ساعت مچی چهره‌های سرشناس را هم بگیرید؛ از جمشید مشایخی، محمدعلـی کشاورز، داوود رشیـدی، مصطفـی رحماندوست، دکتر حسابی، شهید آوینی، شهید مهدی باکری و ... کـه توسط خانواده‌هایشان به موزه اهدا شده است.
بیشتر کـه قدم بزنید، در طبقه اول موزه مـی‌توانید بـه ساعت‌های قدیمی اروپایی از قرن هفدهـم تـا بیستم نگاهـی بیندازید. در این بخش از سـاعت‌های مکانیکی و کوکی تا ساعت‌های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده در معـرض نـمایش قـرار دارند. در طبقه دوم هـم مـی‌توانید آثـار هنری‌ای را ببینید کـه از قطعـه‌های ساعت‌های بدون استفاده قدیمـی درست شده‌اند! سـاعت‌های مچی، جیبی و سفارشی هم بخش دیگری از ویترین‌های طبقه دوم مـوزه را پـر کـرده‌اند؛ مثل ساعـت ثبت زمـان کـه بـه کـارکنان راه‌آهن تعلق داشته است.
با اسطرلاب به زمان گذشته سفر کنید!
اسناد و ابزار مربوط به «گاه‌شماری جلالی» و پیشینه آن در ایران هم در موزه زمان وجود دارد. از جمله اسطرلاب که از ابزارهای قدیمی نجوم است و کره سماوی یا کره آسمان. کره آسمان کره‌ای فرضی و هم‌مرکز با زمین است که برای سنجش زمان به کار می‌رفته است.
اینجا یکی از آثار ملی است
راستی! این عمارت قدیمی 80 ساله و زیبا به خاطر گچ‌بری‌های نقش‌های اسلیمی، آجرکاری، مقرنس‌کاری و معرق‌کاری‌های روی دیوارها، گره‌چینی پنجره‌ها و درها و... اثری هنری و فاخر محسوب می‌شود و در سال 1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت شده است.
موزه زمان کجاست
موزه زمان در خیابان «سرلشکر فلاحی» قرار دارد. بـرای رسیدن به آن کافی است از میدان راه‌آهن تهران که ایستـگاه راه‌آهن در آن قرار دارد، با اتوبوس به طرف میدان تجریش بروید و در ایستگاه خیابان سرلشگر فلاحی (زعفرانیه سابق) پیاده شوید. بعد از آن، پنج دقیقـه پیاده‌روی دارید تا به موزه زمان برسید.
آشنایی با ساعت‌ها
ساعت آبی: ساعت آبی که در گذشته به کار می‌رفت، از یک ظرف درجه‌بندی تشکیل شده بود که پر از آب می‌شد. وقتی آب به‌صورت قطره‌ای از سوراخ ته ظرف جریان می‌یافت، مردم از مقدار آب باقی‌مانده متوجه زمان می‌شدند.
ساعت آفتابی: ساعت آفتابی را می‌توانید در محوطه موزه ببینید؛ ابزار جالبی که حدود 5500 سـال پیش اختـراع شد. شـاخصـی چوبـی در این نوع سـاعت‌ها وجود دارد کـه در اثر تابش آفتاب، سـایـه آن روی سطح افقـی مـی‌افتد و به این ترتیب زمان مشخص می‌شود. این نوع ساعت تا قرن 18 میلادی در اروپا مورد استفاده بود و هنوز در برخی کلیساها و خانه‌های قدیمی به چشم مـی‌خورد.
ساعت آبی مکانیکی: این ساعت پس از سـاعت‌های آبی روی کار آمد. دو مخزن داشت که آب از مخزن بالایی آن به مخزن پایینی می‌ریخت. چوب دندانه‌داری بـا چوب‌پنبه‌ای در انتهایش، در مـخزن پایینـی قـرار داشت. بـا بالا آمـدن سـطـح آب در ایـن مخزن، چوب دندانه‌دار نیز بالا مـی‌آمد و با اتصال به چرخ‌دنده سبب حـرکت عقـربـه و نمـایش زمـان مـی‌شد.
ساعت روغنی: ساعت روغنی به مخزن مدرجی مجهز بود که در آن روغن خاصی می‌ریختند و با روشن‌شدن فیتیله ساعت و استفاده از روغن موجود در مـخزن، زمان از روی درجه‌های روی مـخزن مشخص می‌شـد. جالب اینکه ابزار مذکور علاوه بر نمایش زمان، در طول شب محیط را روشن می‌کرد.
ساعت طنابی: ساعت طنابی با سوخـت کار می‌کـرد و از تعدادی طناب تشکیل شده بود که گره‌هایی با فاصله‌های مساوی داشت. سوختن طناب و متعاقباً کاهش گره‌ها باعث می‌شـد از روی گره‌هـای باقی‌مـانده بتوان زمان را سنجید.
ساعت شمعی: سـاعت شمعـی دارای یـک سلسلـه درجه‌بندی روی بدنه‌اش است کـه بـا روشن‌شدن شمـع و ذوب آن، از طـریق درجـه‌های باقـی‌مانده می‌توان متوجه زمان شد.
ساعت شنی: ساعت شنـی از دو مخزن تشکیل شده است که شن مخزن بـالایی از طریق سوراخی به مخزن پایینی می‌ریزد و میزان شـن مخـزن‌هـا زمان را نشان مـی‌دهد.