ریاضی‌دان شک نمی‌کند؛ یقین دارد!

بهار طبیعت، بهار قرآن و عید سعید فطر و روز معلم مبارک.

در هفت شماره قبلی به نقش ریاضی در علوم، به‌خصوص علوم مهندسی پرداختیم. و حالا امروز می‌خواهیم کمی درباره علم و توسعه علم و ریاضیات و نقش و ارتباط آن با دانش بشری صحبت کنیم. اکنون، در ماه اردیبهشت، به دنیای اطرافم نگاه می‌کنم. علم و فناوری همه دنیا را فراگرفته و انسان‌ها غرق در آن هستند. انسان‌ها در این عصر انسان‌های پیشرفته‌ای هستند؛ اکثراً به علوم و فنون و استفاده از فناوری‌های جدید واقف‌اند. در حد عالی می‌نویسند و مطالعات پیچیده می‌کنند. به علم و اطلاعات دسترسی سریع و آسان دارند و به راحتی می‌توانند اطلاعات و معلومات را به دیگران انتقال دهند. در عصری زندگی می‌کنیم که تحولات بزرگی در علوم، صنعت، پزشکی، تجارت، اقتصاد، کشاورزی و ریاضی اتفاق افتاده، هر علم به شاخه‌های متفاوتی تقسیم شده و همه چیز در دست تحول است؛ و البته که تعقل و تفکر مبدأ همه این تحولات است. انسان تنها موجودی است که به تکلم، تفکر، استدلال و آوردن منطق قادر است و حس جست‌وجوگری دارد. این سرآغاز همه چیز است. تکامل علم و توسعه بشری نیز همه از مشاهده، کنجکاوی، پرسشگری، فرضیه‌سازی و رد و قبول فرضیه‌ها توسط دانشمندان به‌دست آمده است. کشفیات جدید با به‌کارگیری روش‌های منسجم، و قانونمند و منطقی برای یافتن کارکرد جهان هستی و شناخت قوانین و دانش حاکم بر آن کشفیات حاصل شده‌اند و در نتیجه آن، جهان در مسیر توسعه، شتاب بیشتری گرفته است. آموختن، تجربه‌کردن، آگاهی‌یافتن از پدیده‌ها، همه و همه با هم جمع شده‌اند تا اینکه اکنون دنیایی از علوم ما را در محاصره خود گرفته‌ است. حتی خود علوم هم توسعه یافته‌اند و به شاخه‌های گوناگونی تقسیم شده‌اند. علوم ریاضی یکی از آن‌هاست. علم ریاضی با شمردن، محاسبه و اندازه‌گیری، مطالعه شکل‌ها و حرکت‌های فیزیکی اشیا و اعداد، حساب، جبر و هندسه شروع شد و با پذیرفتن اصول منطقی و بدیهی و استفاده از انتزاع، استقرا، استنتاج، منطق و نتیجه‌گیری از قضایای دیگر توسط ریاضی‌دانان گسترش یافت. ریاضی‌دانان با حدس‌های جدید و تشخیص درستی و نادرستی آن‌ها با اثبات‌های ریاضی، الگوها و فرمول‌های جدیدی ساختند. آن‌ها با ساختارهای ریاضی، مدل‌های خوبی از پدیده‌های جهان واقعی تشکیل دادند و با استدلال‌های ریاضی، پیش‌بینی‌هایی برای طبیعت ارائه کردند و به این شکل ریاضیات را تا کاربرد توسعه دادند. البته ریاضیات کاربردی از زمانی که انسان نوشتن را آموخت، به‌عنوان فعالیتی بشری وجود داشته ‌است. در عصر حاضر ریاضیات به شاخه‌های متفاوتی تقسیم ‌شده که مهم‌ترین آن‌ها «ریاضیات محض وکاربردی» است. کار ریاضیات محض مطالعه و بررسی اصول حاکم بر ریاضیات، با توجه ‌به ارزش ذاتی آن‌هاست؛ بدون اندیشیدن درباره کاربرد و فایده آن‌ها. و کار ریاضیات کاربردی مطالعه کاربردهای ریاضیات در حوزه‌های متفاوت است.  سؤال این است که چرا بعضی از علوم، مانند ریاضی، نقش مهمی در پیشرفت علم دارند؟ پاسخ این سؤال را به نظرات دانشمندان بزرگ معاصر و گذشته ریاضی می‌سپاریم که می‌خوانیم:‌

در سال 1962، 75 ریاضی‌دان بزرگ در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که:

«دانستن ریاضیات برای همه لازم است و هدف آن آمادگی شهروندان برای زندگی بهتر در دنیای صنعت و فناوری است؛ مسلم است، کسی که ریاضیات می‌داند طبیعت و علوم کاربردی را بهتر می‌شناسد، بر اقتصاد مسلط است، اهل استدلال و منطق است، توانایی الگوسازی و حل مسئله دارد و حتی با اخلاق و مهارت‌های اجتماعی بیگانه نیست و ...» و اعتقاد دانشمندان و ریاضی‌دانان پیشین چنین است؛

گاوس: ریاضیات مادر علوم و حساب مادر ریاضیات است.

خیام: جبرها حقایق هندسی هستند که اثبات می‌شوند.

اینشتین: ما در فیزیک، تا زمانی که اثبات‌های ریاضی هستند، چیزی را آزمایش نخواهیم کرد.

گالیله: قوانین طبیعت به زبان ریاضیات نوشته شده‌اند.

لئوناردو داوینچی: هیچ دانشی را نمی‌توان واقعی دانست، مگر اینکه به صورت ریاضی نوشته شود.

لاپلاس: تمام آثار طبیعت نتایج ریاضی چند قانون تفسیر ناپذیرند.

گالیله: در ریاضیات آنچه اهمیت دارد، فکر کردن است! ریاضیات الفبایی است که خداوند، جهان را بر مبنای آن خلق کرد.

افلاطون: ریاضیات روح را صفا می‌بخشد و ذهن را برای درک حقیقت آماده می‌کند. غفلت از ریاضیات به تمام علوم و دانش‌ها لطمه می‌زند.

پیروز و موفق باشید.