چند نفری پشت میز و نیمکت‌های خود در کلاس بنشینید. چشم‌های خودتان را با یک دستمال ببندید و از یک هم‌کلاسی بخواهید چند سؤال ریاضی را به صورت متنوع، مثل جبر، هندسه، معادله و غیره، برایتان بخواند و سپس بدون نگاه‌کردن شروع به حل آن‌ها کنید. احتمالاً با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوید. چرا که ما بیش از هر حسی به بینایی متکی هستیم.
حالا در این شماره می‌خواهیم با دختری هم سن و سال شما گفت‌وگو کنیم که نابیناست. دوره ابتدایی را در مدرسه‌ای گذرانده است که همه نابینا بودند، اما دوره متوسطه را به خواست خودش به مدرسه‌ای آمده است که همه بینا هستند و او تنها دانش‌آموز نابینا در «دبیرستان شاهد نجمه» در شهر ری است. همه دبیران، به‌ویژه دبیر ریاضی‌اش، در امر آموزش خیلی با او همراه هستند. زهرا خلیلی پایه نهم است و آن‌قدر پرتلاش، پیگیر و باحوصله است که در یادگیری شکست برایش بی‌معناست. با او به گفت‌وگو نشستیم تا بدانیم چطور درس‌های ریاضی را یاد می‌گیرد و چگونه از پس امتحان‌ها برمی‌آید. زهرا الگوی خوبی برای همه ماست.
شاید حضور در مدرسه استثنایی که همه بچه‌ها مثل هم هستند، برایت راحت‌تر بود. چرا این انتخاب را داشتی که در مدرسه عادی کنار بچه‌های بینا درس بخوانی؟
بله حق با شماست. ولی راحتی و آسایش هم برای هر کسی باید حدود مشخصی داشته باشد. به نظرم یکی از گام‌های موفقیت برای هر انسان، مقایسه او با هم‌سالانش توسط خود اوست. من بیشتر زندگی‌ام را در کنار افراد عادی بوده‌ام؛ در کلاس‌های قرآن، کلاس‌های زبان و بسیاری از فعالیت‌های دیگر. وقتی خودم را با افراد عادی مقایسه می‌کردم و می‌توانستم توانایی‌هایم را باور کنم، خیلی لذت می‌بردم.
کتاب‌ها و درس‌های مدرسه استثنایی چه تفاوتی با کتاب‌ها و درس‌های بچه‌های معمولی و بینا دارد؟
درس‌ها که تفاوت چندانی با هم ندارند. فقط خواندن و نوشتن افراد نابینا و افراد بینا با هم تفاوت دارد.
فرد نابینا با کتاب‌های بریل راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند. درس‌هایی را که کتاب‌های آن‌ها بریل نیست، چطور مطالعه می‌کنی؟
بیشتر کتاب‌های ما به خط بریل نوشته شده‌اند. فقط کتاب‌های بعضی از درس‌ها به صورت صوتی هستند که من فکر می‌کنم اگر تمام کتاب‌ها به صورت بریل باشند، بهتر است.
اصولاً چطور درس‌ها را مطالعه می‌کنی و تمرین‌ها را انجام می‌دهی؛ از ریاضی گرفته تا سایر درس‌ها.
برای مطالعه درس‌ها بیشتر وقت‌ها برای خودم نقش معلم را بازی می‌کنم. صدای خودم را هنگام توضیح درس‌ها ضبط می‌کنم و با صدای خودم درس می‌خوانم. البته برای مطالعه درس ریاضی تنها این روش را کافی نمی‌دانم و همراه این روش، به کمک معلم مهربانم، سرکار خانم متین‌آرا، دست‌ورزی هم می‌کنم.
در برخی مسئله‌های ریاضی به اندازه‌گیری و استفاده از وسایلی مثل خط‌کش، گونیا و نقاله نیاز است تا بتوان مسئله را حل کرد. در چنین مواردی چه‌کار می‌کنی؟
بله درست است. در میان تجهیزات خط بریل یک مجموعه وسایل داریم که در اندازه‌گیری از آن‌ها استفاده می‌کنیم. مثلاً خط‌کش بریل و گونیا و نقاله بریل که عددها و اندازه‌ها روی آن‌ها نوشته شده‌اند. مهره‌های جبری لوح حساب را هم برای رسم‌کردن بعضی شکل‌ها به کار می‌گیرم.
برای امتحان‌های‌درس ریاضی در طول این چند سال، به‌ویژه در دوره اول متوسطه، چـه‌کار کرده‌ای؟ آیا برای پاسخ‌دادن به سؤال‌ها از کسی کمک می‌گیری؟
در تمام امتحان‌هایم سرکار خانم میرطلایی زحمت خواندن سؤال‌ها را برایم می‌کشند. در امتحان ریاضی، تمام سؤال‌های حسابی را خودم بدون هیچ کمکی حل می‌کنم. در خصوص سؤال‌های هندسه نیز معلم مهربانم، سرکار خانم متین‌آرا تصویر سؤال‌ها را برای من رسم می‌کنند و از من می‌خواهند که داده‌های سؤال را در قسمت‌های معین‌شده، با استفاده از لوح و قلم، بنویسم. بعد از آن با لمس‌کردن شکل، خودم به پاسخ می‌رسم.
در دوران ابتدایی کدام درس‌ها را بیشتر دوست داشتی و حدود معدلت چقدر بود؟
در دوره ابتدایی در هیچ درسی مشکلی نداشتم. علاقه‌ام هم به درس ریاضی خیلی زیاد بود. همیشه معدلم عالی بود.
در حال حاضر در دوره متوسطه به کدام درس‌ها بیشتر علاقه داری و درس ریاضی را چطور مطالعه می‌کنی؟
درس‌های ریاضی، فیزیک، شیمی و قرآن را خیلی دوست دارم. برای مطالعه درس ریاضی سعی می‌کنم بیشتر مباحث را برای خودم توضیح بدهم.
ریاضی به تمرین و تکرار نیاز دارد. برخی درس‌ها هم حفظ‌کردنی هستند. با درس‌هایی مثل ریاضی که باید آن را یاد گرفت، چطور برخورد می‌کنی و اگر به مطالعات بیشتر درباره موضوع‌های ریاضی نیاز باشد چه‌کار می‌کنی؟
بله، من هم فکر می‌کنم که ریاضی درسی است که در زندگی کاربرد بسیاری دارد و به همین دلیل باید آن را خوب یاد گرفت. سعی می‌کنم ریاضی را طوری که برایم لذت بیشتری دارد یاد بگیرم. گاهی وقت‌ها با کشیدن نقاشی روی کاغذ بریل ریاضی را برای خودم خلاصه می‌کنم. گاهی هم فرمول‌های ریاضی را روی کاغذ بریل می‌نویسم و از روی نوشته خودم بلندبلند می‌خوانم. برای کسب اطلاعات بیشتر هم معمولاً از کتاب استفاده می‌کنم، یا از معلمانم کمک می‌گیرم.
غیر از کتاب‌های درسی آیا مطالعات دیگر هم داری؟ اگر بله، چطور و چگونه؟ مثلاً به کتاب‌های صـوتی هم گوش می‌دهی؟
بله مطالعه غیردرسی هم دارم؛ بیشتر در زمینه‌های علمی و تخیلی. اگر برایم مقدور باشد، مستقیماً از طریق خواندن کتاب‌های بریل مطالعه می‌کنم. در غیر این صورت به کتاب‌های صوتی گوش می‌دهم.
شنیدیم حافظ کل قرآن هستی. از چه زمانی حفظ قرآن را شروع کردی و چه زمانی این حفظ کامل شد و تاکنون چه موفقیت‌هایی در این زمینه داشته‌ای؟
بله، به لطف خدا من حفظ قرآن را از هفت‌سالگی شروع کردم و به مدت سه سال حافظ کل قرآن شدم. پدر و مادر عزیزم همراهان همیشگی من بودند و هستند. خدا را شکر می‌کنم که توانسته‌ام توفیقات زیادی کسب کنم. از جمله اینکه توانستم به ترجمه آیات قرآن هم مسلط شوم. از مهم‌ترین مسابقه‌هایی که در آن‌ها شرکت کرده‌ام، مسابقه‌های بین‌المللی کشور امارات است که من در سال 1397 به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در آن دوره از مسابقه‌ها شرکت کردم. آن دوره از مسابقه‌ها بین 63 کشور برگزار شد که بنده رتبه چهارم را به دست آوردم. دارای مدرک معادل لیسانس رشته «علوم قرآن و حدیث» هم هستم. در مسابقه‌های کشوری هم بارها رتبه‌های اول را کسب کرده‌ام.
خانم متین‌آرا معلمت هستند. ایشان چقدر در موفقیت‌هایت در دبیرستان مؤثر هستند؟
در این 9 سال که به مدرسه رفته‌ام، سرکار خانم متین‌آرا یکی از بهترین معلم‌های من بوده‌اند. قبل از ورودم به دبیرستان شاهد نجمه، من بیشتر نگران بخش هندسه بودم. ولی با زحمات بسیار ایشان مشکلات من در این بخش حل شد. ایشان تنها دبیر ریاضی بنده نیستند، بلکه من در طول این چند سال که در محضرشان بوده‌ام، از اخلاق ایشان بسیار چیزها آموخته‌ام. صبوری، مهربانی و خوش‌سخنی ویژگی‌هایی هستند که به من هم انتقال داده‌اند.
شنیده‌ام گلدوزی هم می‌کنی. اوقات فراغت خودت را چطور می‌گذرانی؟ اهل نقاشی و سایر هنرها هم هستی؟
قبل از کرونا به کلاس‌های شنا می‌رفتم. البته به ورزش گلبال در تیم ملی هم دعوت شدم، ولی به دلایل خطراتی که فکر می‌کنم دارد نرفتم. گل‌سازی، نقاشی و کارهای هنری دوخت و دوز و درست‌کردن جامدادی هم از سرگرمی‌هایم هستند. معمولاً قرآن می‌خوانم، با خواهرم بازی می‌کنم، کتاب داستان می‌خوانم و گاهی هم می‌نویسم.
هر کسی ممکن است موفقیت را به‌گونه‌ای تعریف کند. به عنوان آخرین سؤال چه تعریفی از موفقیت داری؟
از نظر من موفق‌بودن یعنی دنبال‌کردن هدف‌ها با وجود همه مشکلاتی که ممکن است برای انسان دام گسترده باشند. اگر انسان بخواهد به قله‌های موفقیت برسد، نباید چیزهایی مانند شرایط جسمانی او را از رسیدن به هدفش باز دارد.
موفقیت‌های روزافزون برایت آرزو داریم.