استم چیست؟
اصطلاح «آموزش استم» به آموزش و یادگیری در زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات اشاره دارد و معمولاً شامل فعالیت‌های آموزشی در تمام سطوح پایه است؛ از پیش‌دبستانی تا پس از دکترا، در هر دو بخش رسمی (مانند کلاس‌های درس) و غیررسمی (مثلاً برنامه‌های بعد از مدرسه) است. استم مخفف علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات. اسباب‌بازی‌های استم بر علم، فناوری، مهندسی و ریاضی مبتنی هستند که برای کنجکاوی، یادگیری و آموزش طراحی شده‌اند (گونزالس و کنزی، 2012). اسباب‌بازی‌ها و محصولات مرتبط با استم برای کمک به کودکان در ایجاد مهارت‌های مفید در زمینه‌هایی که صنعت شغلی به‌طور مداوم در حال رشد است، مهم هستند.
اسباب‌بازی‌استم چیست؟
اسباب‌بازی‌های استـم بر اسـاس مفاهیـم علم، فنـاوری، مهندسی و ریاضیات طراحـی و تولید می‌شوند. این محصولات می‌توانند از یک ربات برنامه‌نویسی‌شده تا یک بسته علمی میکروسکوپ را شامل شوند. چند مثال دیگر از اسباب‌بازی‌های استم، پازل‌های ریاضی، بسته‌های صنایع دستی، مدل‌های علمی و حتی مکعب روبیک هستند. ایـن اسباب‌بازی‌هـا مهارت‌هـای کودکان و دانش‌آمـوزان دوره‌های ابتدایی و متوسطه را تقویت و موضوعات استم را سرگرم‌کننده و قابل دسترس می‌کنند.
تأثیر اسباب‌بازی‌های استم در دوران رشد
مطالعات نشان مـی‌دهنـد کودکان و نوجـوانان غالباً از موضوعات (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) می‌ترسند. روان‌شناسان از مزایای استفاده از اسباب‌بازی‌های استـم برای کودکان در سنیـن پایین به ایـن نکتـه اشـاره مـی‌کنند که زمانـی که دانش‌آمـوز از کودکـی با بسته‌های آموزشی یا اسباب‌بازی‌های استم‌کار کرده باشد، بعداً در مدرسه و مراحل مختلف زندگی خود از این موضوعات استقبال می‌کند. اسباب‌بازی‌های استم‌کودکان را تشویق می‌کنند توانایی‌های خود را در این زمینه‌های اصلی به شیـوه‌ای لذت‌بخش توسعه و رشد دهند و دیگر از یادگیری و برخورد با این موضوعات وحشت نداشته باشند.
اسباب‌بازی‌های استم و زندگی واقعی
اهمیت و فایده‌های آموزش با روش استم و تأثیر آن در شکل‌دادن به نوآوری و توسعه در گزارش‌ها و مقالات متعدد مشهود است. به‌عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا، گزارش سال 2013 کارگروه (کمیته) آموزش استم تأکید کرد که شغل‌های آینده بر پایه مشاغل استم هستند. همچنین، شایستگی‌های استم نه تنها در داخل، بلکه در خارج از این حوزه نیز مورد نیاز خواهند بود (شورای ملی علوم و فناوری، 2013). بر اساس نتایج ارزیابی‌های مقایسه‌ای بین‌المللی (OECD, 2013)، توسعه شایستگی‌ها در رشته‌های استم به‌عنوان هدف فوری و الزامی بسیاری از نظام‌های آموزشی در نظر گرفته می‌شود که تا حدی از کمبودهای درک‌شده یا واقعی در نیروی کار فعلی و آینده استم ناشی می‌شود (کاپریل و همکاران، 2015؛ چارته، 2013؛ هاپکینز و همکاران ...، 2014؛ مرکز سیاست علمی جامعه سلطنتی، 2014). مربیان، سیاست‌گذاران و سازمان‌های تجاری و صنعتی نیز بر ضرورت بهبود مهارت‌های استم برای رویارویی با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی فعلی و آینده تأکید دارند (کاپریل و همکاران، 2015؛ هانی و همکاران، 2014؛ مارجینسون و همکاران، 2013؛ پرینسلـی و بارانای، 2015؛ مـرکـز سیاست علمـی جامعه سلطنتی، 2014). اما چگونه می‌توان دانش‌آموزان را به گرایش‌های استم علاقه‌مند کرد؟
سرگرم‌کننده و لذت‌بخش‌کردن موضوعات استم یک راه مهم برای کمک به کودکان است تا نگرش مثبتی به این موضوعات پیدا کنند. این یک واقعیت شناخته‌شده است که دانش‌آموزانی که از فعالیت‌های استـم لذت مـی‌برند، غالبـاً در سطح دانشـگاه نیـز به مطالعه آن‌ها می‌پردازند. اسباب‌بازی‌ها و سرگرمی‌های حوزه استم با تأکیدی که بر ترکیب مهندسی، ریاضی، علوم و فناوری دارند، کودکان و نوجوانان را برای نقش‌پذیری و نقش‌آفرینـی در زندگـی واقعی آماده می‌کنند. به‌عنوان مثال، بسته علمی‌ـ آموزشی ساخت بردهـای الکترونیک با رویکرد استم تجربه یادگیـری را در غنـی‌ترین شکل خود در اختیار کودک مـی‌گذارد. تقـویت مهـارت‌های ظـریف و درشت و یادگیری مهارتـی فنـی، نقطه شـروعـی برای توسعه علاقه‌هـا و مهارت‌های کاربردی در زندگی واقعی است.
مزایای اسباب‌بازی‌های استم
اسباب‌بازی‌های استم یک راه‌حل عالی برای آشناکردن کودکان در هر سنی با موضوعات استم است. برای تمام موضوعات، از هندسه گرفتـه تا زیست‌شناسی، اسباب‌بازی‌ای وجود دارد که مـی‌تواند هـر موضـوع در دایره استم را قابل دسترس کند. از آنجا که اسباب‌بازی‌ها سرگرم‌کننده و لذت‌بخش هستند، کودکان به‌جای احساس ترس، به این موضوعات تمایل بیشتری دارند.
1. بهبود مهارت‌های شناختی
اسباب‌بازی‌های استم با سطوح دشواری متفاوتی عرضه می‌شوند؛ از آسان تا سخت. این سرگرمی‌ها ابزارهایی عالی برای بهبود مهارت‌های شناختی هستند. آن‌ها به تقویت مهارت‌های حل مسئله، تصمیم‌گیری، تقویت حافظه و حتی بهبود حس و ادراک کمک می‌کنند.
2. تقویت تفکر خلاق و تخیل
اکثر اسباب‌بازی‌های استـم برای حل‌کردن به‌نوعی تفکر خلاق نیاز دارند. آن‌ها ذهـن‌های جوان را تشویق می‌کنند که خلاقانه فکر کنند و در حین لذت‌بردن از فرایند، به راه‌حل دست پیدا کنند. تقویت خلاقیت یک عملکرد مهم در اوایل، اواسط و اواخر کودکی است و اسباب‌بازی‌های استم دقیقاً این کار را انجام می‌دهند.
3. تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت
تعدادی اسباب‌بازی استم وجود دارد که به هماهنگی چشم با دست نیاز دارند. آن‌ها ممکن است به ساخت‌وساز، مدل‌سازی و حتی یادگیری نحوه تعادل نیاز داشته باشند. به‌طور خلاصه، اسباب‌بازی‌های استم به ایجاد مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف کمک می‌کنند که همه برای رشد سالم کودک ضروری هستند.
4. تقویت مهارت‌های بین فردی
اسباب‌بازی‌ها یک تجربه اجتماعی هستند. روان‌شناسان مدت‌هاست از بازی‌درمانی برای درک بهتر کودکان و کمک به آن‌ها برای حل مسائل اساسی استفـاده مـی‌کنند. اسباب‌بازی‌های استم به کودکان کمک می‌کنند در فضایی شبیه به بازی به هم‌سالان و دوستان خود نزدیک شوند. این شرایط به ایجاد مهارت‌های بین فردی آن‌ها نیز کمک می‌کند.
5. بهبود و تقویت رابطه والدین با کودکان
گاهی اوقات والدین فراموش می‌کنند در رشد فرزندانشان چه نقش مهمی دارند. مطالعات نشان می‌دهد، والدینی که به‌طور منظم درگیر فرایند آمـوزش فـرزندان خود هستند، فرزندان آن‌ها عملکرد تحصیلی بالاتری دارند. اسباب‌بازی‌ها یا بسته‌های استم علاوه بر اینکه راهی عالی برای تعاملی‌کردن یادگیری است، روشی مفید برای برقراری ارتباط سرگرم‌کننده والدین و فرزند نیز هستند.
چند نمونه از اسباب‌بازی‌ها با رویکرد استم
1. قطعات سازه و جورچین
بلوک‌ها و سازه‌ها به کودک اجازه می‌دهند شکل‌ها و فرم‌های گوناگون را با کمک خلاقیـت خـود آزادانه بسازند. مهم‌ترین ویژگی بلوک‌های سازه و جورچین، نبود محدودیت در اجراست. کودک هر سازه‌ای را که در ذهـن خود تصـور کند، می‌تواند با کمک بلوک‌های سازه جورچین به واقعیت تبدیل کند.
2. کیت‌های علمی‌ـ آموزشی
بسته‌هـای آمـوزشی و مهارتی ترکیبی از مهارت‌های ساخت‌وساز، الکترونیک و گاهی در زمینه‌های شیمـی و فیـزیک هستند. این بسته‌هـای آمـوزشی و مهارتـی برای کودکان و نوجوانان بسیار جذاب هستند، زیرا مهارت‌های آن‌ها را به چالش می‌کشند و آموزش‌های کاربردی در زمینه‌های علمی و مهندسی را به‌صورت پایه به آن‌ها آموزش می‌دهند.
3. سازه‌های فلزی و مکانیکی
ساختنی‌های فلـزی، علاوه بر تقـویت خلاقیت و ساخت شکل‌ها و سازه‌های گوناگون در کودکان، مهارت‌های ظریف و به نسبت درشت کودکان را نیز تقویت می‌کنند. کودک برای سرهم‌کردن قطعات باید از ابزارهای مشابه نمونه‌های صنعتی و حرفـه‌ای استفاده کنـد. این کار خـود تمرینـی بـرای تقـویت مهـارت‌های گوناگون است.
4. بسته‌های رباتیک
بسته‌های رباتیک با هدف آموزش مباحث الکترونیک و ساخت مدار و آموزش ساخت ربات در دسته‌هـای گونـاگون طراحی و تولید شده‌اند. ساختن یک ربات یا سازه متحـرک الکترونیکـی، ترکیبـی از مهـارت‌های استـم اسـت که با توجـه به میـزان پیچیـدگی، با استفـاده از دفتـرچـه راهنمـا یا در نمونه‌هـای پیچیـده، با کمک کـلاس‌هـای آمـوزشـی قـابـل ساخت هستند.
جمع‌بندی
اسباب‌بازی‌های استم سرگرمی‌هایی مبتنی بر علم، فناوری، مهندسی و ریاضی هستند که مخاطب را به کشف و آزمایش در یادگیری دعوت می‌کنند. این سرگرمی‌ها کودکان و نوجوانان را برای نقش‌پذیری و نقش‌آفرینی در زندگی واقعی آماده می‌کنند. همچنین، توسعه مشاغل مرتبط با استم در جهان نیز می‌تواند عاملی باشد تا بیشتر به این گروه از سرگرمـی‌ها توجه شود. باید به یادداشت، یکـی از اهداف ذاتـی بازی و اسباب‌بازی، تمرین زندگی یا شبیه‌سـازی آن است. در نتیجه، اسباب‌بازی‌هـای استـم یکـی از گـروه‌ها هسـتند که مـی‌توانند این شبیه‌سازی را در زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی به‌خوبی انجام دهند.
پی‌نوشت
1. STEM
منابع
1. Marginson, S., Tytler, R., Freeman, B., & Roberts, K. (2013). STEM: country comparisons. Melbourne: Australian Council of Learned Academies.
2. Caprile, M., Palmen, R., Sanz, & Dente, G. (2015). Encouraging STEM studies for the labour market (Directorate-General for Internal Policies: European Parliament).
3. The Royal Society Science Policy Centre. (2014). Vision for science and mathematics education. London: The Royal Society.
4. STEM Task Force Report. (2014). Innovate: a blueprint for science, technology, engineering, and mathematics in California public education. Dublin, California: Californians Dedicated to Education Foundation.
5. Johnson, C. C., Peters-Burton, E. E., & Moore, T. J. (2015). STEM roadmap: a framework for integration. London: Taylor & Francis.
6. Gonzalez, H. B., &Kuenzi, J. J. (2012, August). Science, technology, engineering, and mathematics (STEM) education: A primer. Washington, DC: Congressional Research Service, Library of Congress.