مشاهده‌ی استرس والدین
جالب است بدانید که در برخی خانواده‌ها، والدین بیشتر از بچه‌ها مضطرب‌اند و این حسِ بد را به فرزندانشان نیز منتقل می‌کنند. انتقال این اضطراب، چه در طول امتحانات و چه بعد از آن، با پرسش مداوم درباره کیفیت امتحانات، منفی‌بافی‌کردن درباره نتیجه و شمارش روزها تا اعلام نتایج و رفتارهایی از این قبیل، باعث می‌شوند کودک پریشان و مضطرب شود و حتی از دریافت کارنامه بترسد.
داشتن توقعات غیرمنطقی
هرکس به فراخور اوضاع فیزیکی، روحی و خانوادگی توانایی‌های مختص به خود را دارد، اما بیشترِ ما بدون درنظرگرفتن این توانایی‌ها و امکانات فردی از خودمان توقعات زیاد و غیرمنطقی داریم. توجه به برقراری هماهنگی بین توانایی‌ها و خواسته‌ها تا حد زیادی می‌تواند اضطراب دانش‌آموز را کنترل کند. مثلاْ دانش‌آموزی که اضافه‌وزن دارد، نباید انتظار داشته باشد در امتحان پرش (درس تربیت‌بدنی) رکورد بالایی را ثبت کند.
از طرفی گاهی این والدین هستند که از دانش‌آموزشان توقعات غیرمنطقی دارند. آن‌ها مدام فرزندانشان را به‌سمتی سوق می‌دهند که خودشان می‌پسندند و بعد انتظار دارند که بچه‌هایشان در این مسیر به موفقیت برسند، اما نمی‌دانند که این کار ممکن است چه ضربه مهلکی را به آن‌ها وارد کند.
به هرحال وقتی پای انتظارات و توقعات غیرمعقول به زندگی افراد باز شود، ممکن است اتفاقات ناگواری، هم برای جسم و هم روح آن افراد، پیش بیاید.
نداشتن خودباوری
یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود دانش‌آموز، چه در طول امتحان و چه پس از آن، همچنان پریشان‌خاطر باشد، نداشتن خودباوری است. این فرد به توانایی‌ها، مقدار تلاش و همچنین درک و دریافت خود در طول سال تحصیلی اطمینان ندارد و گمان می‌کند مطالب کتاب را یاد نگرفته یا خوب یاد نگرفته است. در طول امتحان هم، به‌دلیل این تفکر که سؤالات برایش درک‌نشدنی و نامفهوم‌اند، نمی‌تواند پاسخ درستی بدهد، در نتیجه در آن امتحان موفق نمی‌شود. بعضی اوقات نیز دانش‌آموز امتحان را با موفقیت پشت سر می‌گذارد، اما وسواس فکری او باعث می‌شود گمان کند در امتحانات خود موفق نبوده است. این وسواس فکری تا حدودی از همان نبود خودباوری نشئت می‌گیرد.
مقایسه‌ی خود با دیگران
یکی از مهم‌ترین آفت‌هایی که می‌تواند خرمن زندگی را به آتش بکشد، مقایسه‌کردن خود با دیگران است. دانش‌آموزی که خودش را با دیگران مقایسه می‌کند، اعتمادبهنفس خویش را از بین می‌برد و آتش حسادت را شعله‌ور می‌کند. خشم، افسردگی و اضطراب از دیگر پیامدهای مقایسه‌کردن هستند. فرقی نمی‌کند خود دانش‌آموز دست به مقایسه بزند یا والدینش. به هر حال میزان خسارات وارده به روح و جسم فرد در این مواقع بسیار بالاست. دانش‌آموزانی که پس از امتحان، کیفیت عملکرد خود را با بقیه مقایسه می‌کنند، استرس خود را افزایش و اعتمادبهنفس خود را کاهش می‌دهند. همچنین والدینی که همواره فرزندشان را با دیگران مقایسه می‌کنند، در واقع روح و روان او را تحقیر و تخریب می‌کنند.
چه باید کرد؟
- اعتمادبهنفس را پرورش دهید: تقویت اعتمادبهنفس و خودباوری کودک در طول سال تحصیلی و در ایام امتحانات موضوع مهمی است که می‌تواند برای رشد و پیشرفت او مفید باشد. والدین و معلمان همواره باید نقاط قوت دانش‌آموز را به او گوشزد کنند و در برطرف‌کردن نقاط ضعف او همراهش باشند. فعالیت‌هایی را به او محول کنند که به افزایش اعتمادبهنفس او منتهی می‌شود.
- انعطاف‌پذیری را یاد بدهید: اینکه فرزند یا دانش‌آموز شما آمادگی پذیرش هر اتفاقی را داشته باشد و در برابر سختی‌ها و شکست‌های احتمالی از خودش ضعف نشان ندهد، یعنی شخصیت منعطفی دارد و می‌تواند با شرایط متفاوت کنار بیاید. برای اینکه فرزند منعطفی داشته باشید، در اطراف او جو مثبتی ایجاد کنید. به ناراحتی‌های او بها بدهید و او را با احساسات منفی درونش تنها نگذارید. هدف‌های مهم زندگی او را به یادش بیاورید. فرزندتان را به‌سمت انجام فعالیت‌های پرنشاط سوق بدهید. با او شوخی کنید و به او کمک کنید تا همه‌چیز را همان‌گونه که هست بپذیرد.
- تشویق کنید: تشویق آری، تحقیر نه! هرگز بچه‌ها را به‌خاطر ناکامی‌شان در امور گوناگون تحقیر نکنید و توانایی‌هایشان را نادیده نگیرید. این کار به اعتمادبهنفس فرزندتان ضربه می‌زند و احساس خشم و ناکارآمدی را در او پرورش می‌دهد. همواره سعی کنید حس حمایت را در آن‌ها برانگیزید و بگذارید باور کنند شما همیشه و در هر وضعیتی همدل و همراهشان هستید. به آن‌ها کمک کنید دلایل شکست خود را بیابند و با تکیه بر توانایی‌هایشان برای رسیدن به موفقیت بیشتر تلاش کنند.
- گفت‌وگو کنید: به یاد داشته باشید هرگز نباید پس از امتحان درباره‌ی کیفیت عملکرد فرزندتان از او سؤال کنید. بگذارید از حال‌و‌هوای امتحان دور شود. او را به گردش ببرید و درباره‌ی مسائل مهیج و نشاط‌آور با هم صحبت کنید. این کار باعث می‌شود اضطراب از او و خودتان دور بماند.
کلام آخر
تمام اضطراب‌های پیدا و پنهان درون والدین و فرزندانشان عاملی است که می‌تواند زندگی عادی آن‌ها را مختل کند. اضطرابی که در روزهای امتحان تا حدودی عادی است، در برخی افراد به اوج خود می‌رسد و آن‌ها را فلج می‌کند. پس باید به فکر بود و دلایل این اضطراب‌ها را شناسایی و آن‌ها را برطرف کرد. عواملی چون مقایسه‌کردن، نداشتن خودباوری و داشتن توقعات غیرمنطقی باعث می‌شوند استرس کودکان و والدین آن‌ها در طول امتحانات افزایش پیدا کند و عملکردشان را تحت‌تأثیر خود قرار دهد. با انجام فعالیت‌ها و ترفندهای گوناگون می‌توان عوامل استرس‌زا را شناسایی و برطرف کرد. گاهی هم لازم است با کمک مشاور این چالش را پشت سر گذاشت. لطفاْ محافظت از سلامت روح و روان خود و فرزندانتان را جدی بگیرید!