1. پس از تدریس این درس توسط معلم وظیفه دانشآموز چیست؟
الف: دانشآموز در کلاس درس فلسفه و منطق باید فارغ از اشتغالات روزمره با آمادگی کامل و دقیق به معلم گوش فرا دهد و تلاش کند ابهامات ذهنی خود در رابطه با محتوای درس و مباحث آن را برطرف سازد و هر کجا که مطلبی ابهام داشت آن را از معلم بپرسد و یادداشت کند.
ب: پس از یادگیری کامل درس به دانشآموز توصیه می‌شود که در همان روز و حداکثر سه ساعت پس از کلاس، یک‌بار درس را مطالعه و تلاش کند خلاصه‌ای از آن را با زبان و بیان خود به هر صورت که بهتر تشخیص می‌دهد به صورت خلاصه یادداشت نماید
ج: خلاصه‌نویسی‌ها را یکی دوبار مطالعه کند و در صورتی که در برخی از آنها همچنان ابهام دارد در ابتدای جلسه بعد از معلم بپرسد. از آنجایی که ملاک پاسخ‌گویی به سؤالات در امتحانات نهایی و کنکور سراسری صرفاً کتاب درسی است اگر دانشآموز کتاب را به خوبی یاد بگیرد و خلاصه‌نویسی کند می‌تواند در امتحانات نهایی و کنکور سراسری در این درس موفق باشد.
2. چگونگی تثبیت یادگیری در ذهن:
با توجه به فرّار بودن مباحث منطق و فلسفه دانشآموز باید به‌گونه‌ای مطالعه کند که مطالب در ذهن او باقی بماند و مباحث در ذهن او تثبیت گردد. لذا توصیه می‌شود یکی از راهکارهای زیر را پس از یادگیری در این درس انتخاب کند و به کار بندد.
الف: محتوای هر درس را حداکثر در دو صفحه خلاصه‌نویسی کند، یا جملات و عبارت‌های مهم را لایت نماید یا زیر آنها خط بکشد.
یکی دیگر از روش‌های خلاصه‌نویسی خلاصه صفحه‌ای است. دراین روش دانشآموز هر صفحه از کتاب را حداکثر در پنج خط خلاصه و در دفتر جداگانه‌ای با نظم دقیق یادداشت می‌نماید. روش نمودار درختی هم نوعی خلاصه‌نویسی است. در این روش دانشآموز با توجه به مطالبی که آموخته است آنها را به صورت نمودارهای درختی تنظیم و در یک دفتر منظم و به‌طور دقیق یادداشت می‌کند.
ب: بازگویی نیز روشی مفید برای تثبیت یادگیری در ذهن است، بدین ترتیب که دانشآموز می‌تواند مطالب یادگرفته در کلاس درس یا مطالبی را که خود مطالعه نموده است برای فرد دیگری بازگو کند. بازگویی می‌تواند حتی بدون آنکه فرد دیگری در کار باشد با تمرکز و برای شخص خود بیان شود روش بازگویی موجب می‌شود که مطالب و محتوای آموخته شده برای مدت زیادی در ذهن تثبیت گردد.
ج: تست‌زنی یکی دیگر از روش‌های معمول مورد استفاده دانشآموزان برای تثبیت یادگیری است. تست زدن پس از مطالعه درس و یادگیری مباحث در کلاس درس می‌باشد. در این مورد دانشآموز می‌تواند پس از یادگیری مباحث و یا مطالعه دقیق آنها برای تثبیت یادگیری حداکثر سه ساعت پس از مطالعه و یادگیری در کلاس درس برای مباحث یادشده به‌صورت اتفاقی از 10 تا 20 تست آموزشی کار کند. توجه داشته باشید که در این مرحله لازم نیست دانشآموز تست‌های زمان‌دار یا کنکوری و یا تست‌های پیچیده کار کند بلکه بهتر است تست‌های آموزشی و در سطح متوسط و پایین کار کند تا مباحث در ذهن او تثبیت گردد.
د: یکی از مهم‌ترین شیوه‌های تثبیت یادگیری در ذهن طراحی سؤال است. دانش‌آموزی که بتواند از مباحث مطالعه نموده و یادگرفته در کلاس درس سؤالاتی را به‌صورت تستی یا تشریحی به‌طور دقیق و منظم طراحی کند و سپس خودش به آنها پاسخ بگوید به یکی از بالاترین سطح یادگیری دست یافته است دانش‌آموزانی که به این سطح یادگیری می‌رسند توانایی پاسخ گفتن به انواع سؤالات تشریحی و تستی را دارند و با اعتمادبه‌نفس بیشتری در کنکور سراسری به سؤالات درس فلسفه و منطق پاسخ می‌گویند.
3. تداعی یادگیری
مطالب برای ماندگاری درازمدت در ذهن و در نتیجه استفاده از آنها در پاسخ‌گویی به سؤالات کنکور سراسری باید دائماً تکرار شود. برای این منظور دانشآموزان می‌توانند چندین‌بار در طول یک ماه برای تداعی یادگیری خلاصه‌نویسی‌های خود را مرور کنند و در هر مرتبه 20 تا 30 تست از مباحث یادگرفته‌شده کار شود و جوابهای تشریحی آنها مورد بررسی قرار گیرد. توجه داشته باشیم که بررسی جوابهای تشریحی تست‌ها نکات آموزنده بسیار مهمی برای دانشآموز به بار می‌آورد. بر این اساس حتماً به دانشآموزان عزیز توصیه می‌شود پس از تست زدن پاسخ‌های تشریحی آنها را نگاه کنند. تداعی یادگیری و تست زدن برای درس فلسفه و منطق در طول هفته حداقل دو بار و در طول یک ماه حداقل هفت بار باید انجام پذیرد. در این صورت است که مباحث آموخته شده ماندگاری بسیار زیادی در ذهن دانشآموز خواهد داشت و می‌تواند به راحتی او را در پاسخ گفتن به سؤالات گوناگون کمک کند.
4. استفاده از تست‌های موضوعی و ترکیبی
در سؤالات کنکور سراسری درس فلسفه و منطق برخی از سؤالات به صورت ترکیبی و برخی به‌صورت موضوعی است. دانشآموز برای پاسخ گفتن به سؤالات موضوعی بهتر است آن موضوع را پس از مطالعه کردن به‌صورت خلاصه‌نویسی و سپس تست‌های رندمی کار کند تا در ذهن وی ماندگار شود مثلاً موضوع خدا در فلسفه که در درس‌های 5 و 6 فلسفه دوازدهم آمده از این نوع است. دانشآموز در این زمینه می‌تواند پس از مطالعه این دو درس به‌صورت خلاصه‌نویسی با زبان و بیان خود خدا در فلسفه را خلاصه نموده و سپس تست‌های آن را به‌صورت موضوعی پاسخ دهد و جوابهای تشریحی آن را ببیند.
اما برخی از سؤالات به‌صورت ترکیبی است. مثلاً برخی از سؤالات ممکن است درس سوم منطق و درس هفتم و هشتم منطق را با همدیگر در قالب سؤالاتی آورده باشد. در این مورد توصیه می‌شود که دانشآموز پس از مطالعه کامل یک کتاب سراغ سؤالات ترکیبی برود تا بتواند با ارزیابی کل کتاب و مقایسه درس‌ها با یکدیگر و تناسب میان آنها به سؤالات ترکیبی پاسخ دهد دانشآموز در این زمینه باید توجه داشته باشد که دروسی که با همدیگر تناسب دارند پس از مطالعه آنها را در کنار یکدیگر خلاصه‌نویسی نماید و کتاب را چندین مرتبه مطالعه کند، سپس سؤالات ترکیبی را در پایان مطالعه یک کتاب درسی پاسخ داده و جوابهای تشریحی آنها را کنترل کنند.
پاسخ به این نوع سؤالات نیاز به تحلیل مطالب دارد و دانش‌آموزانی که قدرت تحلیل مطالب را داشته باشند در پاسخ‌گویی به این نوع سؤالات موفق‌ترند.
دانشآموزان باید توجه داشته باشند که در سال‌های اخیر سؤالات کنکور سراسری عمق بیشتری داشته است و سطح سؤالات از سطح دانش به سطح امور واقعی و مفهومی از جمله کاربرد، تجزیه و تحلیل، ارزشیابی و حتی آفریدن رسیده است به این منظور دانشآموزان باید قابلیت‌های بالای سطوح یادگیری و دانش را داشته باشند و صرفاً به حفظ کردن مطالب و سطح پایین یادگیری یعنی دانش و صرفاً مطالب جزئی در کتاب‌های درسی بسنده نکنند و خود را به سطح تحلیل و حتی تجزیه و حتی آفریدن برسانند.
5. پاسخ به سؤالات تشریحی
برخی از دانشآموزان بر این باورند که برای مطالعه کنکوری درس فلسفه و منطق نیازی به پاسخ‌گویی به سؤالات تشریحی نیست و بر این اساس از همان ابتدا تلاش می‌کنند که هنگام پاسخ گفتن به سؤالات صرفاً از سؤالات تستی و چندگزینه‌ای استفاده کنند. اما یکی از راهکارهای بسیار مهم و ارزشمندی که می‌تواند مطالب درسی را در ذهن دانشآموز ماندگار نماید و توانایی پاسخ‌گویی دانشآموز به سؤالات را زیاد کند پاسخ گفتن به سؤالات تشریحی است. دانشآموزان بهتر است در پایان هر درس از کتاب‌های منطق و فلسفه حتماً یک یا دو نمونه سؤالات تشریحی را کار کنند و سپس به سراغ سؤالات تستی بروند. این شیوه، به دانشآموز فرصت می‌دهد که سؤالات تستی و پاسخ‌های آنها را در درون سؤالات تشریحی یاد گرفته و هنگام ورود به سؤالات تستی مشکلی در پاسخ‌گویی نداشته باشد توصیه می‌شود که دانشآموزان علاوه بر پاسخ دادن به سؤالات تشریحی درس، چند نمونه سؤالات تشریحی نیم‌سال و پایان سال درس‌های منطق و فلسفه را پاسخ دهند و به پاسخ‌های خوب توجه نموده و نکات کلیدی و دقیق را از درون آنها استخراج نمایند.
6. استفاده از کتاب‌های کمک‌آموزشی
از آنجایی که کتاب‌های درسی برای پاسخ دادن به سؤالات امتحان نهایی و کنکور سراسری مبنای اصلی است به دانشآموزان توصیه می‌کنیم که حتماً مطالعه خود را از کتاب‌های درسی آغاز کنند و حتماً قبل از رفتن به سراغ انواع سؤالات و تست‌ها یک یا دوبار کتاب‌های درسی را با دقت کامل مطالعه و خلاصه‌نویسی کنند و سپس در صورت نیاز سراغ کتاب‌های کمک‌آموزشی و تستی رفته و به تست‌های درسی موضوعی ترکیبی و کلی پاسخ دهند. متأسفانه برخی از دانشآموزان از همان ابتدا به جای مطالعه کتاب‌های درسی به‌طور مستقیم سراغ کتاب‌های کمک‌آموزشی می‌روند و حتی درسنامه و محتوای درس‌ها را از کتاب‌های کمک‌آموزشی مطالعه می‌نمایند که این شیوه درستی نیست.
باید دانست که در برخی از کتاب‌های کمک‌آموزشی مطالب به‌گونه‌ای آموزش داده شده است که از اهداف آموزشی کتاب درسی خارج شده و نتوانسته است محتوای اصلی را به خوبی به دانشآموز آموزش دهد.
7. نشاندار کردن تست‌ها
به دانشآموزان توصیه می‌شود تست‌هایی را که در پاسخ دادن به آنها دچار مشکل می‌شوند یا پاسخ آنها را نمی‌دانند در کنار آنها علامتی مشخص قرار دهند و اصطلاحاً آنها را نشاندار نمایند، سپس پاسخ تشریحی آنها را بررسی کرده و در مراحل تست‌زنی بعدی تست زدن حتماً تست‌های نشاندار را چندین‌بار مجدداً پاسخ‌داده و پاسخ‌های تشریحی آنها را نگاه کنند. این کار به آنها فرصت می‌دهد تست‌هایی را که مشکل دارد به خوبی شناسایی نموده و نوع مطالعه خود را متناسب با آنها هدف‌دار کنند و اصطلاحاً همان موضوعی که تست آن را نمی‌دانند دوباره مطالعه کرده و سپس تست‌ها را کار کنند و به تدریج تمام مباحث و موضوعاتی را که تست‌های آنها برایشان مشکل است مطالعه کنند و این کار به او فرصت می‌دهد تا در هنگام پاسخ گفتن به تست‌ها مطالب درسی و محتواهای متفاوت کتاب برای دانشآموز فرقی نداشته باشد.
8. مباحث حفظ کردنی
از میان 25 سؤال درس منطق و فلسفه نزدیک به 5 سؤال دقیقاً از عبارت‌ها و مطالب کتاب درسی طرح می‌شود. لذا دانشآموز برای پاسخ‌گویی مطالب بهتر است آنها را در حافظه خویش بسپارد. توصیه می‌شود مطالب حفظی را هر هفته چندین بار مرور نمایند تا در ذهن آنها باقی بماند.
9. تست‌های مفهومی
از میان 25 سؤال درس منطق و فلسفه نزدیک به 15 سؤال کاملاً مفهومی است، به این معنا که دانشآموز باید به حد تسلط کامل بر محتوای درسی برسد تا بتواند به آنها پاسخ بدهد. بر این اساس دانشآموز باید چندین مرتبه کتاب‌های درسی را مطالعه نموده و مطالب را در ذهن خود تحلیل نماید.
پس بهتر است مطالب آموخته شده را حتماً خلاصه‌نویسی کرده و یا با ادبیات و زبان خودش آنها را در قالب‌های دیگری یادداشت کند و سپس به سراغ تست‌های مفهومی برود.
10. بررسی سؤالات کنکورهای سراسری سال‌های گذشته
به دانشآموزان توصیه اکید داریم که پس از مطالعه کامل محتوای کتاب‌های درسی منطق و فلسفه پایه یازدهم و فلسفه پایه دوازدهم سراغ تست‌های کنکور سال‌های گذشته بروند و تست‌های کنکور سال‌های گذشته به خصوص سؤالات کنکور سال 98 و 99 و 400 آنها را پاسخ داده و جوابهای تشریحی آنها را کنترل نموده سپس سؤالات کنکور را در کتاب درس و در محتوای آموزشی کتاب درسی پیدا نموده و جوابهای آنها را نیز در کتاب درسی بررسی کنند توجه داشته باشید که از آنجایی که سؤالات درس منطق و فلسفه ممکن است به دلیل مفهومی بودن کمی با محتوای اصلی کتاب درسی تفاوت داشته باشد بر این اساس بررسی سؤالات کنکور سراسری سه نتیجه مفید دارد:
اول اینکه دانشآموز متوجه نوع سؤالات به کار رفته در کنکور سراسری می‌شود و تلاش می‌کند که نحوه مطالعه و پاسخ دادن به تست آن را متناسب با سؤالات کنکور سال‌های گذشته تنظیم نماید.
دوم اینکه دانشآموز متوجه تیپ سؤالات و کم و کیف آنها می‌شود و می‌داند که کدام بخش از کتاب‌های درسی برای کنکور سراسری از اهمیت بیشتری برخوردار است.
سوم اینکه دانشآموز متوجه دقت در مطالعه خویش یا انحراف در مسیر مطالعه خویش می‌شود و در صورت انحراف در مسیر مطالعه در فرصت باقی‌مانده مطالعه‌اش را متناسب با سؤالات کنکور سراسری تنظیم می‌نماید.
11. مرور و جمع‌بندی
مرور و جمع‌بندی مطالب می‌تواند به سه شکل باشد:
الف: مرور موضوعی: در پایان هر بخش از کتاب درسی دانشآموز می‌تواند مطالب آن بخش را مرور نموده و در صورت امکان خلاصه آن را یادداشت کند و سپس 30 تا 100 تست از آن بخش را پاسخ داده و جوابهای تشریحی آنها را کنترل کند.
ب: مرور کتابی: دانشآموز در پایان مطالعه هر کتاب می‌تواند آن را به‌صورت کلی مرور نموده و یک جمع‌بندی کامل از کتابی درسی را به‌صورت خلاصه‌نویسی یادداشت نموده و 100 تا 200 تست از آن کتاب را کار کرده و جوابهای تشریحی آنها را کنترل نماید.
ج: مرور تورقی: دانشآموز نزدیک به 10 روز قبل از کنکور سراسری می‌تواند با ورق زدن کتاب‌های درسی آنها را با چشم و ذهن خود مطابقت داده و در صورتی که مطالبی از کتاب هنوز برای او جای ابهام دارد این موضوع را صرفاً به صورت خاص مورد مطالعه هدف‌دار قرار داده و برای یادگیری بهتر آن برای آن موضوع 10 تا 20 تست کار کرده و جواب تشریحی آنها را کنترل نماید.