چرا آداب مهم هستند؟
همان طور که اشاره کردیم، انجام هر کاری اصول و قواعد خاص خودش را دارد که همه در جهت هر چه بهتر انجام‌شدن کارها و رسیدن به نتیجه مطلوب وضع شده‌اند. غذاخوردن نیز از آن دسته کارهایی است که باید با دقت، توجه و وسواس زیاد انجام شود. در واقع، از آنجا که آماده‌کردن غذاها و خوردن آن‌ها بخش مهمی از زندگی ما را در بر می‌گیرد و در زندگی و سلامت ما نقش دارد، باید به کیفیت غذاها توجه ویژه داشت.
این همان موضوعی است که قرآن مجید نیز به آن توجه داده است: «فَلینظُرِ الانسانُ الَی طَعامِهِ»: آدمی می‌باید در آنچه می‌خورد با دقت بنگرد (سوره عبس، آیه 24). البته اصول و قواعد غذاخوردن به همان اندازه که مهم‌اند، ساده نیز هستند. بنابراین چیزی برای ترسیدن و نگرانی در مورد انجام‌دادن یا رعایت‌کردن آن‌ها وجود ندارد. با چند بار تلاش و تبدیل‌کردن آن‌ها به عادت، به راحتی می‌توان جلوی ابتلا به انواع بیماری‌ها را گرفت و از نتایج آن در طول زندگی بهره برد.
تغذیه سالم
انـسان مـثل هـر موجـود زنده دیگری برای ادامه حیات به تغذیه نیازمند است و بدون تأمین مناسب این نیاز، امکان حیات و سلامتی و کارآمدی وی وجود ندارد. از این رو در طول زندگی باید به تغذیه سالم و کافی اهتمام داشت و از همان ابتدای کودکی و نوجوانی به کسب عادت‌های خوب غذایی پرداخت.
همان‌گونه که گفتیم دراسلام نیز موضوع تغذیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به پاکیزگی، سلامت و حلال و حرام‌بودن آن توجه شده است.
هدف از صرف غذا
شاید بگویید هدف از تغذیه معلوم است و به توضیح نیاز ندارد، اما در مورد ما به عنوان مسلمان قضیه فرق می‌کند. مگر نه اینکه همه کارهای مسلمان باید و بهتر است با نیت خدایی و در چارچوب رضایت خداوندی شکل بگیرد؟ و مگر خوردن از دیگر فعالیت‌های آدمی می‌تواند جدا باشد؟ پس غیر از هدف رفع نیازهای تغذیه‌ای هدف والاتری برای خوردن باید سراغ گرفت. قرآن می‌فرماید: «یا اَیها الرُّسُلُ کلوا مِنَ الطَّیباتِ وَ اعمَلُوا صَالِحاً» (سوره مؤمنون، آیه 51): ای پیامبران از خوردنی‌های پاک بخورید و کار شایسته کنید. از همراهی جمله «کلُوا مِن الطَّیباتِ» با جمله «اعمَلُوا صَالِحاً» می‌توان فهمید که هدف تغذیه باید دستیابی به توان و نیرو برای انجام کارهای شایسته باشد. با این نگاه، تغذیه از شکل حیوانی و معمولی خود فاصله می‌گیرد و چهره‌ای انسانی پیدا می‌کند.
آغاز و پایان با نام خدا
همین است که توصیه شده‌ایم غذا را با نام خدا آغاز کنیم. تا علاوه بر هر چیز دیگر، حواسمان باشد که این نعمت‌ها را از خدا داریم و سعی کنیم نیروی به‌دست‌آمده را جز در جهت هدف‌های خدایی صرف نکنیم.
بهتر است «بسم اله الرحمن الرحیم» را بلند بگوییم تا اگر کسی گفتن آن را فراموش کرده است، به یاد آورد.
پس از صرف غذا بهتر است خدا را به خاطر نعمت‌هایش شکر کنیم و الحمدالله بگوییم.
البته از کسانی که دست اندر کار تهیه و پختن غذا بوده‌اند نیز بهتر است تشکر کنیم. رسول خدا (ص) فرموده است: «پاداش کسی که می‌خورد و سپاس می‌گذارد، همانند کسی است که برای خدا روزه می‌گیرد» (مفاتیح الحیاه، ص 143).
بدغذایی و لوس بازی ممنوع
همین جا بگویم که باید سعی کنیم لوس و بدغذا نباشیم. می‌دانم که بدغذایی همیشه از سر لوس‌بازی نیست و در بعضی‌ها علل ژنی (ژنتیکی) نیز می‌تواند داشته باشد؛ مثل کسانی که فکر می‌کنند «گشنیز» (یکی از گیاهان خوش‌بو و معطر شبیه جعفری) طعم صابون دارد. آن‌ها احتمالاً قادر به بوییدن آن ترکیباتی نیستند که باعث بوی تازه و گیاهی گشنیز برای دیگران می‌شود. پس می‌توان برخی چیزها را دوست نداشت، اما محدودکردن خود به چند غذای خاص دیگر پذیرفتنی نیست.
درست است که غذاها طعم و مزه یکسانی ندارند و معلوم است که یکی خوش‌مزه‌تر از دیگری است، اما باید بدانیم هر کدام از آن‌ها خصوصیات ویژه خود را دارند. پس باید در پی تنوع غذایی بود و طبق نیازهای بدن پیش رفت و به طور متعادل از غذاهای گوناگون استفاده کرد.
عادت به تازه‌خوری
باید از مواد تازه و سالم در تغذیه استفاده کرد و تا حد امکان مصرف غذاهای آماده، کنسروها، سوسیس و کالباس، و تنقلات شوری چون چیپس و پفک را محدود کرد.
استفاده از سبزی‌ها و میوه‌ها
حتماً شنیده‌ایدکه استفاده از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزی و پرهیز از غذاهای فرآوری شده و فست‌فودها از اجزای مهم یک برنامه غذایی سالم به حساب می آیند. با این همه نمی‌دانم چرا برخی از ما به اندازه کافی از سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده نمی‌کنیم؛ کاری که در توصیه‌های اسلامی نیز بر آن تأکید شده است. امام صادق(ع) فرموده است: «هر چیز را زیوری است و زیور سفره سبزی است» (دانشنامه احادیث پزشکی، جلد دوم: 74-73).
یکی از یاران امام کاظم (ع) نقل می‌کند: «روزی امام از پی من فرستاد و مرا برای غذاخوردن نزد خود نگه داشت. چون سفره را آوردند فرمود: مگر نمی‌دانی که من از سفرهای که در آن سبزی نباشد نمی‌خورم؟ آن غلام رفت و سبزی آورد و بر سفره نهاد. امام دست به سفره گشودند و غذا خوردند (پیشین).
تحقیقات نشان داده‌اند که علاقه به غذای فوری (فست‌فودها) نوعی اعتیاد است و با تمرین‌دادن مغز به سالم‌خوری می‌توان این عادت را به مرور کنار گذاشت. راهش این است که فقط به طعم و مزه توجه نکنیم و قبل از اینکه چیزی بخوریم، بدانیم آن غذا به ما چه می‌خواهد بدهد. سعی کنیم اطلاعات غذایی خود را بالا ببریم تا بتوانیم آگاهانه‌تر انتخاب کنیم. به‌علاوه نباید از ضرر و زیان سس‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار غافل باشیم. باید استفاده از آن‌ها را نیز به حداقل برسانیم. می‌توانیم سالادها را با لیموترش، نارنج، آبغوره، سرکه و چاشنی‌های مفید و سالم دیگر مزه‌دار کنیم.
خوردن با برنامه
در غذاخوردن باید منظم بود. اصل مهم آن است که تا گرسنه نشده‌اید، غـذا نخـورید و قبل از سـیرشـدن کامل نیز دسـت از غذاخـوردن بکشید. این نیز توصیه دیگر دین ماست. امام علی (ع) فرموده است: «هر کسی می‌خواهد هیچ غذایی به او زیان نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معده او از خوراک پیشین پاک شده باشد.»