مدرسه فضای اجتماعی خاصی را می‌طلبد؛ زیرا رشد شخصیت کودکان که جامعه‌ساز فردا هستند، در پناه روش‌های صحیح و مناسب آموزشی و همچنین محیط فیزیکی مطلوب و محیط روانی مناسب پایه‌گذاری می‌شود. مدرسه باید به‌گونه‌ای باشد تا از هر لحاظ به نیازهای جسمانی، روانی و اجتماعی دانش‌آموزان پاسخ دهد. در آموزش‌وپرورش فضای فیزیکی عاملی زنده و پویا در انجام فعالیت‌های آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان است. چنانچه در مدرسه آب سالم، سرویس‌های بهداشتی مناسب، فضای کافی، سامانه‌ی جمع‌آوری مواد زائد، و تجهیزات و وسایل استاندارد وجود نداشته باشند و در مجموع آسایش محیط فراهم نشود، قطعاً تلاش‌های آموزش‌وپرورش، معلمان و مربیان بازدهی مطلوب نخواهد داشت. هر دانش‌آموز مقدار زیادی از وقت خود را در مدرسه می‌گذراند. هدف از این حضور طولانی، پیش از
هر چیز، یادگیری توانایی و رفتارهای فردی و اجتماعی است. اگر محیط مدرسه به نیازهای روانی و فیزیکی دانش‌آموزان پاسخ مثبت دهد، میزان تمرکز کاربران بر یادگیری بیشتر می‌شود و در نتیجه به عملکرد مطلوب‌تری دست می‌یابند.
در سال‌های اخیر، با توجه به وسعت تغییرات شیوه‌های آموزشی، سازگارکردن بستر یادگیری اجتماعی با تمامی جوانب نیازهای یادگیرنده در کانون توجه متخصصان آموزشی بوده است و شاخص‌های طراحی در محیط‌های یادگیری، بیش از پیش، به ویژگی‌های رفتاری کاربران مانند یادگیری، هوش، خلاقیت و رضایت‌مندی توجه کرده‌اند. اهمیت این موضوع زمانی آشکار می‌شود که نمونه‌های کالبدی مدرسه‌ها توانستند در راستای بهبود ویژگی‌های رفتاری کاربران نتایجی مثبت به دست آورند. در محیط‌های یادگیری توجه به شاخص‌های طراحی نه‌تنها در راستای ارتقای کیفی محیط بلکه به‌عنوان ابزاری برای بالابردن تأثیر محیط بر ویژگی‌های رفتاری است. عوامل فیزیکی محیط برای انسان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. محیط فیزیکی بر احساسات و چگونگی ارتباط با دیگران تأثیر دارد. مدرسه‌ی نامناسب نیز شوق و اشتیاق در دانش‌آموزان را به حداقل می‌رساند و امکان پویایی و بالندگی را کاهش می‌دهد.
امسال سال اولی بود که من به‌عنوان مدیر و آموزگار در یک مدرسه‌ی ابتدایی چندپایه به این منطقه منتقل شده بودم. وقتی به مدرسه وارد شدم، دیدم کیفیت فضای فیزیکی مدرسه تناسبی با فضای یک مدرسه‌ی ایدئال ندارد. در مدرسه سرویس‌های بهداشتی مناسب به چشم نمی‌خورد و به‌دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی منطقه، فضای کلاس نیز از شادی و سرزندگی خالی بود. بعد از روی روال‌افتادن درس‌ها، پرسشی که از بچه‌ها داشتم و بررسی کارنامه‌های سال قبل متوجه شدم دانش‌آموزان از لحاظ آموزشی نیز با مشکل مواجهند. این مشکل به دلایل مختلفی از جمله نبود امکانات مناسب آموزشی، اشتغال به کارهایی دیگر در کنار درس‌خواندن و نبود نظم مشخص برای انجام تکالیف و بی‌میلی در پاسخ‌دادن به سؤالات بود. بنابراین ایجاد تغییراتی در مسائل آموزشی و عمرانی مدرسه از دغدغه‌های من و جزو مسائل ضروری قرار گرفت.
ابزار گردآوری داده‌ها
برای جمع‌آوری اطلاعات و انتظارات دانش‌آموزان از یک مدرسه‌ی مطلوب (وضعیت سرویس‌های بهداشتی مدرسه، شکل ظاهری دیوارهای کلاس، وجود وسایل و امکانات کمک آموزشی، فضای سبز مدرسه، نمای ساختمان مدرسه، وضعیت تغذیه‌ی دانش‌آموزان) از روش‌های متفاوتی مثل نقاشی، انشا، بازبینه (چک‌لیست) و مصاحبه با والدین استفاده شد.
مصاحبه با والدین
- میزان درس‌خواندن فرزندانتان در منزل چقدر است؟
- از وضعیت فیزیکی مدرسه‌ای که فرزندتان در آن تحصیل می‌کند چقدر رضایت دارید؟
- آیا وضعیت اقتصادی شما تغذیه‌ی دانش‌آموزتان را تحت‌تأثیر قرار داده است؟
تجزیه و تحلیل اطلاعات
اطلاعات ثبت‌شده در بازبینه نشان می‌داد این مدرسه نیاز به فضای سبز مناسب، رنگ‌آمیزی خوب، تعمیر سرویس‌های بهداشتی و بازسازی نمای ساختمان دارد. علاوه بر آن تغذیه‌ی دانش‌آموزان نیز در سطح مناسبی نیست.
بر طبق اطلاعات به‌دست‌آمده از مصاحبه با والدین باید گفت که خانواده‌ها با توجه به وضعیت اقتصادی که دارند، برای تأمین نیازهای غذایی فرزندشان و وضعیت فیزیکی و درس‌خواندن آن‌ها در حد مطلوبی نیستند.
نتایج ثبت‌شده از توزیع پرسش‌نامه‌ها نیز نشان می‌داد دانش‌آموزان این دبستان نسبت به سطح عملکرد دانش‌آموزان دیگر، نظم در انجام تکالیف، گوش‌دادن به درس‌ها و شرکت فعال در درس‌ها در سطح مطلوبی قرار ندارند؛ بنابراین برای بهبود این امور باید به‌دنبال راهکاری بود تا دانش‌آموزان این مدرسه را از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب نزدیک کرد. در شمارة بعد اقداماتی که برای حل این معضل انجام شد بیان می‌شود.
ادامه دارد..