کمی فکر کنیم
محل زندگی شما کجاست؟ روستا؟ شهرستانی کوچک؟ یا کلان شهری مثل تهران، مشهد، اصفهان یا...؟ آیا هنگامی که در مسیری مثل پیاده‌روی خیابان یا جاده‌های بین‌شهری و روستایی قدم می‌زنید، به نظافت مسیرها توجه کرده‌اید؟ چقدر محل زندگی شما تمیز است؟ چقدر آشغال از انواع متفاوت روی زمین ریخته است؟ چقدر شهرداری یا سایر نهادهای مسئول در محل زندگی شما به این موضوع به خوبی رسیدگی می‌کنند؟ چقدر پاکبان‌ها و محیط‌بان‌ها برای تمیزکردن مسیرها و راه‌ها تلاش می‌کنند؟ آیا تا به حال به این موضوع‌ها فکر کرده‌اید؟
من که هر وقت در پیاده‌روهای شهر تهران قدم می‌زنم، از دیدن این همه آشغال و زباله روی زمین و در باغچه‌ها و لابه‌لای گیاهان و شمشادها حالم بد می‌شود. همیشه به فکر فرو می‌روم که چرا ما این قدر نسبت به موضوع تمیزی مسیرها بی‌تفاوت هستیم؟! چرا این قدر آشغال تولید می‌کنیم و بی‌توجه و بی‌محابا روی زمین می‌ریزیم؟ نمی‌خواهم شهرداری را مقصر بدانم. آن‌ها زحمت می‌کشند و رفتگران عزیز مرتب در حال نظافت و جمع‌آوری هستند. فرهنگ عمومی ما مردم مشکل دارد.
وقتی در خیابان در حال رانندگی هستم، مکرر راننده‌ها و سرنشین‌های خودروها را می‌بینم که ته سیگار یا کاغذ پاره، پاکت سیگار، پوست تخمه، ته‌مانده‌های میوه‌ها و ... را از پنجره خودرو خود به بیرون پرتاب می‌کنند. واقعاً جای تأسف است. در جاده‌های بین‌شهری، کنار درخت‌ها و کنار رودخانه‌ها که معمولاً برای استراحت توقف می‌کنیم، با منظره‌های بسیار بدتری مواجه می‌شویم. ظاهراً هیچ‌کس به این موضوع توجه نمی‌کند! هر کس هر چه آشغال و پسماند دارد همان جا رها می‌کند. طبیعت زیبای خودمان را با دستان خودمان تخریب می‌کنیم.
غیر از فرهنگ‌سازی در این مورد که نباید آشغال بریزیم، پسماندها را رها نکنیم و آن‌ها را جداسازی کنیم تا بازیافتشان ساده‌تر شود، چه راه‌های دیگری برای بهبود این وضعیت وجود دارند؟ به این خبر جالب توجه کنید:
یک شرکت سوئدی با آموزش کلاغ‌ها قصد دارد از آن‌ها برای جمع‌آوری ته‌سیگار درمحیط‌های شهری استفاده کند. کلاغ‌ها هر بار که ته سیگار‌های جمع‌آوری شده را درون دستگاه مخصوصی بیندازند، چند دانه بادام‌زمینی جایزه می‌گیرند. این دستگاه‌ها را یک شرکت سوئدی در شهر «سودرتلیه»، نزدیک «استکهلم» (پایتخت سوئد) ساخته است. مؤسس شرکت می‌گوید: «شرکت کلاغ‌ها در این طرح کاملاً داوطلبانه است. آموزش کلاغ‌ها آسان است و آن‌ها این کار را از هم یادمی‌گیرند.»
بنیاد «سوئد را تمیز نگه داریم» می‌گوید، هر ساله یک میلیارد ته‌سیگار در خیابان‌های سوئد رها می‌شوند که 62 درصد کل آشغال‌های خیابانی را تشکیل می‌دهند.
محاسبه کنیم
درانتهای خبر دو عدد ذکر شده که توجه به آن‌ها جالب است. اول آنکه در سال یک میلیارد ته‌سیگار در خیابان‌ها رها می‌شود. جمعیت سوئد در سال 2022 حدود 10 میلیون نفر است. طبق آمار جهانی1 8 درصد مردم در سوئد سیگار می‌کشند؛ یعنی:
تعداد افراد سیگاری در سوئد 800000=8/100×10000000
اگر فرض کنیم که همه این افراد رعایت نمی‌کنند و ته سیگار خود را روی زمین می‌اندازند، خواهیم داشت:
سهم هر نفر از ته‌سیگارها در سال 1250=800000÷ 1000000000
سهم هر نفر از ته‌سیگارها در روز 5/3 365÷1250
یعنی هر فرد سیگاری به‌طور متوسط در روز بین 3 تا 4 ته‌سیگار روی زمین می‌اندازد. حالا اگر فرض کنیم نیمی از این افراد سیگاری رعایت نکنند و ته‌سیگار خود را در خیابان بیندازند، به‌طور متوسط هر روز 7 ته‌سیگار در خیابان رها می‌شود.
حالا همین روش محاسبه و همین کار را برای کشور خودمان انجام دهید. کافی است جمعیت ایران و درصد افراد سیگاری را داشته باشید. و با همان فرض 5/3 سیگار در روز محاسبه کنید و ببینید فقط در مورد ته‌سیگارها ما چه مقدار آشغال تولید می‌کنیم.
حالا به عدد دوم آن خبر توجه کنید. در سال، یک میلیارد ته‌سیگار 62 درصد آشغال خیابان‌ها را تشکیل می‌دهند.
یعنی 38 درصد آشغال غیر از ته‌سیگار است. به نظرم این عدد خیلی کوچک است. به‌عبارت دیگر، می‌توان تشخیص داد که مقدار آشغال روی زمین غیر از ته‌سیگارها بسیار ناچیز است. حالا دوباره به همین معیار در مورد وضعیت خیابان‌های خودمان فکر کنیم. آیا در خیابان‌های ما هم به همین نسبت ته‌سیگار و آشغال وجود دارد؟
بیایید 62 درصد را معنی کنیم. وقتی می‌گوییم 62 درصد آشغال‌ها ته‌سیگار است، یعنی اگر شروع به شمردن آشغال‌های خیابان‌ها کنیم، از هر 100 تا آشغال که می‌شمریم، 62 تا از آن‌ها ته‌سیگار است. حالا اگر در شهر خودمان شروع به شمردن آشغال‌های روی زمین و اطراف خود کنیم، به نظر شما از هر 100 آشغال چند تا ته‌سیگار است؟
خوب است این آزمایش و این جمع‌آوری اطلاعات را در روزهای متفاوت انجام دهید. می‌توانید میانگین این چند روز را به‌عنوان یک آمار نسبتاً قابل‌قبول در نظر بگیرید.
هدف من این است که با این کار توجه شما به اصل موضوع جلب شود.
بیشتر فکر کنیم
به ادامه خبر توجه کنید. در همان شهر کوچک سودرتلیه سالانه 1600000 یورو برای نظافت خیابان‌ها خرج می‌شود. حالا اگر کلاغ‌ها شروع به جمع‌آوری ته‌سیگارها کنند، تخمین می‌زنند که 75 درصد در هزینه‌های نظافت صرفه‌جویی خواهد شد. یعنی در همین شهر کوچک کلاغ‌های رفتگر می‌توانند 1200000 یورو صرفه‌جویی کنند. با قیمت فعلی هر یورو (به‌طور تقریبی) 30000 تومان، صرفه‌جویی کلاغ‌ها می‌شود:
36000000000=30000×1200000
یعنی فقط با آموزش کلاغ‌ها در یک شهر کوچک می‌توان 36 میلیارد تومان صرفه‌جویی کرد. از این ابتکار جذاب بگذریم. آیا راه‌حل دیگری برای جمع‌آوری و بازیافت زباله‌ها و پسماندها وجود ندارد؟ آیا نمی‌شود هزینه‌های جمع‌آوری را به روش‌های دیگر کاهش داد؟ کمی بیشتر فکر کنید.
پی‌نوشت
1. آمار از سایت worldpopulationreview.com استخراج شده است.