مهم‌ترین نقش معلم، آموزش محتوای کتاب درسی نیست، بلکه آموزش به دانش‌آموزان است، به‌گونه‌ای که به یادگیری آنان منجر شود. حال، معلم چگونه آگاه شود که دانش‌آموزان واقعاً از مطالب آموزش‌‌دیده، چه چیزی را یاد گرفته‌اند؟ معلمان برای تعیین سطح درک و فهم دانش‌آموزانشان باید از فنون گوناگون سنجش1 استفاده کنند. فنون سنجش هنگامی مؤثرند که معلم از آن‌ها نه تنها برای بررسی درک و فهم دانش‌آموز، بلکه برای هدایت فرایند یاددهی‌یادگیری استفاده کند.
از این رو، بر این باورم که سنجش در کلاس‌درس هر معلمی باید فرایندی مستمر2 باشد. در فرهنگ لغت3 سنجش یعنی برآورد ارزش چیزی. از آنجا که یادگیری دانش‌آموز باید دارای ارزش باشد، معلم باید همیشه چگونگی دستیابی دانش‌آموز به مفاهیم و مؤثر بودن روش آموزش خود را ارزشیابی کند. افزون بر این، باید دلیل سنجش یادگیری را به‌طور روشن و شفاف برای دانش‌آموز توضیح دهد؛ زیرا دانش‌آموز برای تعیین موفقیت خود در یادگیری باید از انتظارات آموزشی و پرورشی معلم آگاه باشد.
بنابراین، سنجش باید فرایندی مستمر در کلاس‌درس باشد. بدیهی است که ترجیح دارد همه روش‌های سنجش به‌طور رسمی برگزار نشوند. معلم می‌تواند دانش‌آموز را هنگام انجام عمل مورد سنجش قرار دهد. در واقع، دانش‌آموز در کلاس‌درس، تحت شرایطی غیر از آنچه در زندگی خارج از کلاس روی می‌دهد، سنجیده می‌شود. گروه توسعه آموزش و پرورش پیرسون4 (2003) در توصیه‌هایی که ارائه کرده است، بر این نکته تأکید دارد که سنجش برای دانش‌آموز نقش هدایتگر و تنظیم‌کننده زندگی در کلاس درس را ایفا می‌کند.
سنجش باید بخشی از فرایند یاددهی‌یادگیری باشد و رویدادی ترسناک و فشارزا تلقی نشود. برای نمونه، معلم قبل از اینکه واحدی درسی را آموزش دهد، باید از طریق سنجش ورودی5 دانش قبلی دانش‌آموز را به روش پرسش و پاسخ یا سازمان‌ده‌های گرافیکی6 بسنجد. از این طریق، معلم می‌تواند درباره انطباق محتوای درس جدید با سطح توانایی و دانسته‌های دانش‌آموز تصمیم بگیرد.
سنجش‌های تکوینی7 که در ضمن آموزش انجام می‌گیرند، راه‌هایی را برای سنجش غیررسمی دانش‌آموز فراهم می‌کنند. من بر این باورم که سنجش تکوینی مؤثرترین ابزاری است که برای تعیین درک و فهم دانش‌آموز به‌کار می‌رود. زیرا این نوع سنجش بر فعالیت‌های روزانه کلاس‌درس مبتنی است و بازخوردهای لازم را برای هدایت یادگیری دانش‌آموز فراهم می‌کند. در واقع، هنگامی که درباره فعالیت‌های دانش‌آموز بازخورد ارائه می‌شود، او می‌تواند اشتباهات خود را اصلاح کند. فایرتست8 (1999) می‌گوید: سنجش تکوینی بر دانش‌آموزانی که کارهایشان را در مدرسه به‌خوبی انجام نمی‌دهند اثر خاصی دارد. من معتقدم، اگر معلم از سنجش تکوینی با کیفیت بالا استفاده کند و از نتایح آن در فرایند یاددهی‌یادگیری بهره بگیرد، دانش‌آموز پیشرفت بیشتری خواهد کرد.
رسمی‌ترین نوع سنجشی که معلمـان از آن استـفاده می‌کنند، سنجش پایانی است. این نوع سنجش معمولاً در پایان ساعت یا دوره آموزش درباره دانش‌آموزان اجرا می‌شود. از سوی دیگر، معلم باید در این باره تصمیم بگیرد که چه شکلی از سنجش پایانی برای دستیابی به سطح درک و فهم دانش‌آموز درباره آنچه یاد گرفته، ضروری است.
به‌عنوان ملاک، معلم برای اجرای سنجش پایانی9 باید از رویکردی نظام‌دار استفاده کند. این رویکرد نظام‌دار را پل تاگارد10 (2٠٠1) چنین تعیین می‌کند: «اول باید هدف از سنجش را معلوم کرد و دوم باید ملاک قضاوت (انتظارات آموزشی یا پرورشی) را مشخص کرد. در تهیه آزمون11، پرسش‌ها باید با هدف و محتوای درس و آموزش ارائه‌شده هم‌خوانی داشته باشند.»
ملاک دیگر، تعیین سطح توانایی شناختی است که معلم می‌خواهد یادگیری دانش‌آموز را در آن سطح بسنجد. به این منظور، معلم می‌تواند از طبقه‌بندی اهداف آموزشی بلوم12 استفاده کند.
سپس معلم باید میزان اهمیت ملاک‌ها (انتظارات آموزشی یا پرورشی) را معلوم و نشانه‌های تحقق انتظارات آموزشی یا پرورشی را مشخص کند. در این زمینه، معلم باید پرسش‌های آزمون را به‌گونه‌ای طراحی کند که این نشانه‌ها را شامل شوند. پرسش‌ها را می‌توان به‌صورت پاسخ‌گزین یا پاسخ‌نگار، بسته به اهداف مورد نظر، طراحی کرد.
سرانجام لازم است معلم معین کند از هر نوع پرسش چه تعدادی باید در آزمون گنجانده شود. در این باره ضروری است که هر معلم سوابق فرایند تهیه آزمون را نگه‌دارد تا هر وقت خواست به آن مراجعه کند.
از سوی دیگر، دانش‌آموزان می‌توانند در کلاس‌درس برای نشان‌دادن آنچه یاد گرفته‌اند، ارائه بدهند، به بحث و مذاکره بپردازند، آزمایشی را انجام دهند یا حتی نوعی بازی را طراحی و اجرا کنند.
نوع دیگری از سنجش که معلمان می‌توانند از آن برای سنجش پیشرفت دانش‌آموزان استفاده کنند، «کارنما»13 است. این نوع سنجش به دانش‌آموزان کمک می‌کند نسبت به کارشان احساس مالکیت داشته باشند، برای آگاهی از پیشرفت‌ها و پسرفت‌هایشان به آن استناد کنند و به این نکته پی ببرند که در کدام قسمت از آموزش به کمک نیاز دارند. معلم می‌تواند از طریق مشاهده غیررسمی در کلاس درس، مهارت‌ها و علاقه‌های دانش‌آموزان را معلوم کند. در نتیجه، انجام پروژه برای سنجش یادگیری دانش‌آموزان عملی مناسب و مؤثر است.
به این ترتیب، دانش‌آموزان برای پیشرفت، به آگاهی از قوت‌ها و ضعف‌هایشان نیاز دارند تا فعالیت‌ها و کارهایشان را بهبود ببخشند. کتی سونسن14 (2٠٠3) می‌گوید، دانش‌آموزان تمایل دارند شواهدی به آنان ارائه شوند که ضعف‌ها و نیازهایشان را به‌طور یکپارچه نشان دهند. استپانک15 (2٠٠2) تأکید دارد، توانایی‌های دانش‌آموزان را به‌طور کامل به خودشان نشان دهید. با استفاده از این شیوه می‌توانید فرهنگ موفقیت را در کلاس‌درس به‌جود آورید.
من بر این باورم که خود‌سنجی16 شکل مهم دیگری از سنجش است که معلم می‌تواند از آن در کلاس‌درس استفاده کند. ویلیام بادرز17 (2٠٠٠) توضیح می‌دهد، اگر دانش‌آموز از بازخوردهایی که معلم به او ارائه می‌دهد، استفاده کند، قادر خواهد شد از طریق خودتأملی18، پیشرفت‌ها و توانایی‌هایش را جهت دهد و به یادگیری‌هایش معنا ببخشد. طبق نظر استپانک (2٠٠2)، مهم آن است که دانش‌آموز یادگیری‌هایش را نمایش دهد، تا اینکه فقط به جواب درست سؤال دست‌یابد. افزون بر این، او می‌گوید: «اینکه دانش‌آموزان به‌طور فعال مشغول یادگیری هستند، نشان‌دهنده حرکت آنان به سوی دستیابی به ملاک موفقیت (یعنی انتظارات آموزشی یا پرورشی) است.»
سنجش، برای فعالیت‌های آموزشی هر معلمی، عنصری تعادل‌دهنده است. زیرا سنجش در کلاس درس فرایندی مستمر است و به این منظور معلم نیاز دارد در کلاس از سنجش‌های ورودی، تکوینی و پایانی استفاده کند. افزون بر این، دانش‌آموزان نیز به فرصت‌هایی برای دریافت بازخورد از طریق سنجش‌های رسمی و غیررسمی برای نمایش آنچه می‌دانند و یاد گرفته‌اند، نیاز دارند. هنگامی که معلمان به‌طور هماهنگ از راهبردهای سنجش در کلاس درس استفاده می‌کنند، می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند از توانایی‌های خود آگاه شوند و ضعف‌هایشان را رفع کنند. در واقع، سنجش به ارائه آموزش کارامد برای موفقیت دانش‌آموزان در طول زندگی‌شان کمک می‌کند.
پی‌نوشت‌ها
1. Assessment
2. Ongoing Process
3. Shorter Oxford English Dictionary
4. Pearson Education Development Group
5. Pree Assessment
6. Graphic Organizers
7. Formative Assessment
8. Fairtest
9. Summative Assessment
10. Paul Thagard
11. Test
12. Bloom
13. Portfolio
14. Katie Sorensen
15. StePanek
16. Self-Assessment
17. William Badders
18. Self-Reflective
منبع
Anderson, tara (2002). Philosophy of Assessment. Retrieved June 17,2022; From: http://www.Tecoo.edu.