حالتی را تصور کنید که قصد شروع کاری را دارید، اما نمیدانید باید چه کنید و چطور شروع کنید. درگیر افکار متفاوت هستید؛ فکرهایی که هیچکدام راضیکننده و مناسب نیستند. ناگهان مثل پویانماییها(انیمیشنها) چراغی بالای سرتان روشن میشود و ایدهای عالی به ذهنتان میرسد. در این هنگام، شما بدون اینکه متوجه باشید، از فرایندی به نام بارش فکری استفاده کردهاید. بارش فکری یکی از فرایندهای حل مسئله برای رسیدن به راهحل است که درباره آن صحبت خواهیم کرد.
بارش فکری یعنی بارانی از افکار و راهحلها در ذهن شما شکل بگیرد. این روش برای تولید ایدههای متنوع در کارهای فردی یا گروهی به کار میرود. در حل مسئله، از بارش فکری برای تهیه فهرستی از مشکلات، راهحلها، موقعیتها، چیزهای خوب یا بد، آنچه دوست داریم، آنچه دوست نداریم، آنچه باید انجام شود یا آنچه باید انجام نشود، استفاده میشود. این روش برای شنیدن نظر کل افراد در زمانی کوتاه بسیار مفید است. در روش بارش فکری تمام ایدهها، پیشنهادها و راهحلهای غلط یا درست افراد فهرست میشوند.
در حل مسئله، پس از اینکه مسئله را بهدرستی شناسایی و در مورد آن اطلاعات کافی جمعآوری کردیم، باید با استفاده از انواع روشهای تفکر، بهخصوص تفکر خلاق و روش بارش فکری، تمامی راهحلهایی را که به ذهنمان میرسند روی کاغذ بیاوریم و از بین آنها بهترین راهحل را انتخاب کنیم. بارش فکری عموماً یک فعالیت گروهی به شمار میآید و بهتر است بهصورت گروهی انجام شود تا ایدهها و راهحلهای بیشتری در اختیار داشته باشیم. چه بهتنهایی مشغول بارش فکری شده باشید و چه بهصورت گروهی، نیازمند محیطی هستید که در آرامش کامل به افکار خود اجازه شکلگرفتن بدهید. قبل از شروع بارش فکری، مسئله و اطلاعات اولیه باید بهخوبی تشریح و توضیح داده شوند. اگر بارش فکری بهصورت گروهی انجام میشود، بهتر است یک راهنما داشته باشید و یک نفر بحث را هدایت کند تا ایدهها و نظرات از چارچوب کلی مرتبط با مسئله خارج نشوند. در مرحله اول بارش فکری هیچ ایدهای خوب یا بد نیست، بلکه باید تا حد ممکن ایدهسازی کرد و پس از آن ایدهها را قضاوت کرد. تنها مورد مهم در مورد ایدهها این است که در مورد هدف مسئله باشند و از فضای کلی آن دور نشوند. بهتر است ایدههای خود را روی کاغذ بنویسید تا ذهن شما تخلیه شود و به سراغ ایدههای جدید برود. از هیچ ایدهای انتقاد نکنید و ایدهها را غیرعملی و احمقانه فرض نکنید. همینطور به ثبت ایدهها ادامه دهید. بارش فکری زمانی متوقف میشود که دیگر ایده جدیدی وجود نداشته باشد و تمامی ایدهها ثبت شده باشند.
حال باید ایدهها را مرور کرد. شاید از میان آنها ایده جدیدی به ذهن برسد یا شاید بتوان یکی از آنها را گسترش داد. باید تکتک ایدهها را نقد و بررسی کرد و با استفاده از اطلاعات اولیهای که پیش از این کسب کردهایم و با استفاده از تفکر منطقی و انتقادی، بهترین راهحل برای مسئله را از میان آنها انتخاب کنیم.
در دنیای امروز، اگر بخواهیم کسبوکاری را شروع کنیم، بیش از هر چیز به بارش فکری و ایدههای تازه و نو احتیاج داریم. شرکت نوآفرین پروژهای است که در آن ایده خام فرد یا گروهی، به تولید محصول یا ارائه خدمتی منجر میشود.
اگر تعدادی هنرجوی هنرستانی بعد از اتمام تحصیل در هنرستان بخواهند یک شرکت نوآفرین راهاندازی کنند، باید پس از کسب اطلاعات و ارزیابی تخصص و دانش و داشتههای خود، با استفاده از بارش فکری در آن زمینه ایدهپردازی کنند. مفهوم شرکت نوآفرین از یک ایده شروع میشود. این ایده ممکن است خلاقانه و جدید باشد یا برگرفته از یک کسبوکار خارجی یا داخلی. برای مثال، قرار نیست همیشه یک کسبوکار جدید بر مبنای یک اختراع جان بگیرد. شاید یک فرد خلاق بتواند با تغییر کوچکی در یک «دمابان» (فلاسک) چای، توجه مشتریان را به آن جلب کند و آن را بهعنوان محصول بفروشد.
پس همیشه قرار نیست ایده شرکت نوآفرین پیچیده و سنگین باشد یا هزینه زیادی برای سرمایهگذاری لازم داشته باشد. برای مثال، گروهی از فارغالتحصیلان هنرستانی در رشته الکتروتکنیک در کنار هم جمع شدهاند و میخواهند کاری راهاندازی کنند. پس از کسب اطلاعات لازم و شناخت تواناییهای خود و نیازهای جامعه هدفشان ایدهپردازی میکنند. راهاندازی فروشگاه لوازم الکترونیکی، سیمکشی ساختمان، نصب دوربینهای مداربسته و ساخت قطعات الکترونیکی تلفنهای هوشمند از جمله ایدههایی هستند که ممکن است مطرح شوند. هیچکدام از این ایدهها خوب یا بد نیستند و هیچکدام بر دیگری برتری ندارند. همه آنها ایدههایی هستند که امکان بررسی و عملیشدن را دارند. این ایدهها حاصل بارش فکری هستند. در مرحله انتخاب و تصمیمگیری باید آنها را سنجید و ارزش و میزان عملی و کارآمدبودن هرکدام را مشخص کرد.
بارش فکری تمام اعضای گروه را فعال میکند و باعث میشود همگان سهمی در کار داشته باشند. در بارش فکری به علت حذف قضاوت منتقدانه، احتمال زیادی وجود دارد که ایدههای خوبی، بدون نگرانی از قضاوتشدن، ابراز شوند. در بارش فکری، ایدهای که فردی ارائه میکند، میتواند باعث شود ایده دیگری نیز به ذهن بقیه برسد. بارش فکری بر خلاقیت افراد میافزاید. پس در حل مسئله و بهخصوص در راهاندازی یک کار جدید و فعالیت گروهی، بارش فکری مرحلهای حساس و تأثیرگذار است و شکلگیری درست آن شکلگیری کار گروهی و تیمی را نتیجه میدهد.