ابرهای زیبای آسمان ما در ارتفاع 2 تا 8 کیلومتری زمین حرکت می‌کنند. ارتفاع اورست، بلندترین کوه کره زمین، تقریباً 9 کیلومتر است. هواپیماهای مسافربری معمولاً در ارتفاع 10 تا 15 کیلومتری پرواز می‌کنند، بالن‌های هواشناسی و جت‌های جنگنده می‌توانند تا ارتفاع سی کیلومتری نیز اوج بگیرند. لایه اوزون در ارتفاع 50 کیلومتری زمین واقع شده و بالاتر از آن را می‌توانیم با اطمینان فضا بنامیم! لایه میان‌سپهر (مزوسفر) کمی بالاتر و ارتفاع 80 کیلومتری محدوده شکل‌گیری شفق قطبی و سوختن شهاب‌سنگ‌هاست. بعضی از موشک‌های بالستیک توان رسیدن به این ارتفاع را دارند. هر جسمی که بتواند به این ارتفاع برسد و دوباره به زمین برگردد، در اصطلاح علمی یک پرواز زیر مداری انجام داده است. انجام صحیح یک پرواز زیر مداری به دقت و فناوری بالایی نیازمند است که تعداد کمی از کشورها در دنیا تاکنون توانسته‌اند آن را به‌صورت بومی انجام دهند. اما پرواز به ارتفاع بالاتر و خروج از جو زمین (100 تا 500 کیلومتر) نیازمند علم و فناوری بسیار بالاتری است که فقط 9 کشور توانایی انجام آن را دارند.
رسیدن به این ارتفاع مزیت‌های بسیار زیادی دارد. مهم‌ترین آن‌ها اینکه ماهواره‌ها در این ارتفاع شروع به گردش به دور زمین می‌کنند و سقوط نمی‌کنند. ماهواره‌های مخابراتی، تصویربرداری، نظامی و جاسوسی، ارائه‌دهندگان اینترنت و ایستگاه‌های فضایی باید در این ارتفاع مستقر شوند. ماهواره «اسپوتنیک1» روسیه اولین شیئی بود که توسط انسان به این ارتفاع پرتاب شد و تا سه ماه به دور زمین در گردش بود. بعد از این اتفاق، سایر کشورها از جمله آمریکا و چین نیز وارد رقابت شدند و ماهواره‌های بومی خود را آزمایش و پرتاب کردند. امروزه بسیاری از کشورها با پرداخت هزینه هنگفت به این چند کشور، ماهواره‌های آن‌ها را برای امور مورد نیاز خود اجاره می‌کنند.
کشور عزیزمان ایران نیز با اینکه مانند همسایگانش تا سال‌ها از این عرصه دور بود، ولی بعد از تلاش‌های زیاد و درس‌گرفتن از شکست‌ها، در 14 بهمن سال 1387 موفق شد برای اولین بار با پرتاب ماهواره «امید» به ارتفاع 250 کیلومتری، به جمع 9 کشور برتر دارای این فناوری بپیوندد. به همین مناسبت 14 بهمن هرسال روز ملی فناوری فضایی نام‌گذاری شده است. امید ایران توانست چهار ماه به دور زمین گردش کند و علامت(سیگنال) بفرستد.
بعد از این موفقیت، سازمان هوافضای ایران برنامه کلی آتی برای فتح قدم‌به‌قدم فضا را به چهار قسمت برنامه‌ریزی کرده است:
1. پرتاب‌های آزمایشی و زیرمداری (زیر 100 کیلومتر)؛
2. پرتاب‌های موفق مداری (ارتفاع 100 تا 400 کیلومتر)؛
3. پرتاب به مدار 500 کیلومتری و پایداری چندساله ماهواره‌ها؛
4. پرتاب ماهواره‌های نیم‌تنی به ارتفاع بالاتر و فرستادن اولین فضانورد ایرانی.
مرحله اول این مأموریت با پرتاب زیرمداری چند موجود زنده و بازگشت موفقیت‌آمیز آن‌ها به زمین در سال 88 کامل شد و مرحله دوم که با پرتاب ماهواره امید شروع شده بود و در دهه نود شمسی با پرتاب‌های موفق بعدی (نوید، رصد، فجر و ناهید) کاملاً تثبیت شد. امروزه در توانایی ما در پرتاب ماهواره به مدار زیر چهارصد کیلومتری هیچ شکی نیست.
ما اکنون در مرحله سوم قرار داریم و بعد از چند پرتاب ناموفق (پیام و ظفر) و درس‌گرفتن از تجربه‌های آن‌ها توانسته‌ایم چندین پرتاب موفق (ماهواره تحقیقاتی، ماهواره‌برهای ذوالجناح، رصد و قاصد) در مدار 500 کیلومتری داشته باشیم. هم‌اکنون ماهواره‌های نظامی نور 1 و نور 2 که اسفند سال قبل به این مدار پرتاب شده‌اند، در حال فرستادن موفق علامت (سیگنال)های تصویری از زمین با دقت بالا هستند و طبق محاسبات تا پنج سال می‌توانند به گردش خود ادامه دهند.
پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده با پرتاب‌های موفق دیگر و توسعه ماهواره‌برهای جدیدتر مثل سریر و سیمرغ بتوانیم موفقیت این مرحله را نیز به‌خوبی تثبیت کنیم. تا ان‌شاءا‌لله در آینده‌ای نه‌چندان دور، طبق برنامه‌ریزی سازمان هوافضا (تا سال 1407)، اولین فضانورد ایرانی و مسلمان جهان را با ماهواره بومی به فضا پرتاب کنیم و با پیوستن به جمع شش کشور دارای این فناوری، مایه فخر جهان اسلام و مباهات کشورمان شویم.
منبع: شناخت فضا و منظومه شمسی؛ گزیده مقالات دانشنامه ناسا. ترجمه الهام سجادی‌فر. مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی. 1393