«دنیایی که به ما سپرده شده است، در دستان ما و در زمان ما ساخته نشده است ... پیچیدگی آینده زندگی - هدیه بالقوه ما به آینده - در حال از بین رفتن است.» دبورا برد رز، محقق علوم انسانی زیستمحیطی، دانشگاه مک کواری، استرالیا.
تغییرات آبوهوایی و اقلیمی امروزه بزرگترین بحران زیستمحیطی جهانی است که موجودیت بشر و تنوع زیستی زمین را تهدید میکند. علت تغییرات آبوهوایی چیست؟
سوختن سوختهای فسیلی باعث آزادشدن گاز CO2 میشود. آزادشدن گاز متان به دنبال فعالیتهایی مانند پرورش دامها در ابعاد صنعتی، گرمشدن هوا و انتشار روزافزون این گاز از ذخایر نهفته در زیر یخهای سیبری موجب افزایش گازهای گلخانهای میشود. (به مجموعه این گازها، گازهای گلخانهای میگویند نه اینکه این گازها از گلخانهها منتشر شده باشند.) منبع این گازها زمین و سوختن سوختهای فسیلی است. این گاز از زمین برخاسته و در آسمان، در سطح گازهای گلخانهای جمع میشود و مانع خروج گرما از زمین میگردد؛ بنابراین گرمایش متوسط جهانی را هم افزایش میدهد. افزایش دمای زمین موجب برهمخوردن تعادل گردش آبوهوایی زمین میشود و این خود میتواند فاجعهبار باشد. گرمایش جهانی آتشسوزیهای بیسابقه جنگلها، بارشهای ناگهانی و سیلهای سهمگین را به دنبال دارد. از طرفی موجب خشکسالی در بخشی از زمین میگردد و این خود فجایع بسیار دیگری را رقم میزند. سیل اخیر در پاکستان هزاروپانصد نفر را کشت و میلیونها نفر را بیخانمان کرد و یکسوم این کشور را زیر آب برد. آتشسوزیهای اخیر جنگلهای آمریکا، در تاریخ بیسابقه است. هزاران فاجعه محلی دیگر در سایر نقاط دنیا از جمله پیامدهای گرمایش جهانی است.
راه مقابله با گرمایش جهانی برگرداندن دمای زمین به حالت تعادل قبلی خود است. یکی از مهمترین اقدامات برای جلوگیری از وقوع این پدیده، کاهش گازهای گلخانهای است. استفاده از انرژیهای پاک مانند انرژی خورشید و یا انرژی الکتریکی و انرژی باد، تغییردادن دستگاههای گرمایشی خانه، مدیریت استفاده از شارژرهای برقی خودرو، مجهزکردن خانهها و ساختمانهای جدید، سوپرمارکتها و محلهای کار به شارژرهای وسایل نقلیه الکتریکی، کاهش گوشتخواری و جلوگیری از استفاده افراطی کشورهای آمریکایی و اروپایی از سوختهای فسیلی از جمله اقداماتی است که به کاهش گازهای گلخانهای کمک میکند.
چهکسی یا کسانی مقصرند؟
ما همه مقصریم! هریک به نوعی. بشر امروز روی شاخهای نشسته است که بن آن را میبرد.
اما بیشترین مقصران چه کشورهایی هستند؟ آمریکا و چین، هریک با تولید 25 درصد از گازهای گلخانهای جهان، در واقع نصف گازهای گلخانهای جهان، در صدر جدول تولیدکنندههای گازهای گلخانهای قرار دارند. گروه 20، با عضویت آمریکا، چین، روسیه، عربستان صعودی، امارات و کشورهای اروپایی، 80 درصد و بقیه کشورهای دنیا نیز 20 درصد گازهای گلخانهای را تولید میکنند. هر ساله اجلاسی در جهان برگزار میشود که کشورها را متعهد میکند با صرف هزینه و تغییر ساختار سوخت و یا اصلاح روشها از میزان گازهای گلخانهای تولیدشده در کشور خود بکاهند.
بیستوششمین اجلاس تغییرات آبوهوایی سازمان ملل (COP 26) در گلاسکو، اوج یک نبرد طولانیِ چندماهه برای ترسیم راهبردی جهانی درباره تغییرات آبوهوایی بود. نبردی که نهتنها اقدامی برای اتمام آن صورت نگرفت بلکه به شکل دیگری تداوم یافت.
رهبران بیش از 130 کشور جهان در اجلاس تغییرات آبوهوایی سازمان ملل متحد (کوپ 26) در اسکاتلند سخنرانی کردند.
بوریس جانسون، نخستوزیر وقت بریتانیا، هشدار داد که شکست این نشست «خشمی کنترلنشده» پدید خواهد آورد. او گفت که ما داریم به روز قیامت نزدیک میشویم.
این در حالی است که شی جین پینگ، رئیسجمهور چین، کشوری که مهمترین منتشرکننده گاز دیاکسیدکربن محسوب میشود، غایب بزرگ نشست گلاسکو بود.
کوپ چیست؟
کوپ اجلاس شرکتکنندگان1 یا طرفهای نهاد عالی تصمیمگیری در گردهمایی (کنوانسیون) تغییرات آبوهوایی سازمان ملل است. همه کشورها و شرکتکنندگان در این گردهمایی، در کوپ نیز حضور دارند. اعضای این اجلاس اجرای مفاد این گردهمایی و دیگر ابزارهای قانونی را که به تصویب کوپ رسیده است، بررسی میکنند. همچنین، آنها باید تصمیمهای لازم را برای اجرای مؤثر اتخاذ کنند. (یورو نیوز فارسی، 1401)
به گزارش ایمنا، به گفته دانشمندان انتشار گازهای گلخانهای در جهان همچنان در حال افزایش است و علیرغم فشار اجلاس تغییرات آبوهوایی سازمان ملل (COP 26)، کشورها قول ندادهاند که انتشار این گازها را کاهش دهند تا گرمایش را تا 5/1 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتیشدن، که آخرین سطح ایمن گرمشدن است، نگه دارند. منبع: ایسنا ۱۱ دی ۱۴00 (کد خبر 545873)
تنوع زیستی چیست؟
تنوع زیستی، تنوع و گوناگونی موجودات زنده، کتابخانه طبیعت و سپر حیات بشر است. هر موجود زنده یک کارگاه آفرینش و شاهکار خلقت و تکامل است. تکامل یک گونه ممکن است هزاران و میلیونها سال طول بکشد؛ اما نابودی آن در مدت کوتاهی اتفاق میافتد. تنوع زیستی میراث طبیعی بشر و هدیه خداوند است. برای اینکه زندگی از کسالت و یکنواختی خارج شود هر موجود زنده برای بشر یک معنی و هزاران کاربرد خاص دارد. از کاربرد زیباییشناختی تا کاربرد درمانی. بشر بدون وجود میلیونها موجود زنده نمیتواند زنده باشد. از هزاران سال پیش تاکنون که بشر از چهارپایان برای حملونقل و از دامها بهعنوان خوراک و برای تهیه پوشاک استفاده کرده میلیونها فراورده دارویی، بهداشتی، آرایشی و درمانی از ذخایر تنوع زیستی به دست آورده است. جلوگیری از انقراض هر موجود زنده یک وظیفه در حوزه اخلاق زیستمحیطی است.
تنوع زیستی نمایانگر تار و پود زندگی است. این تنوع نهتنها از تعداد گونهها تشکیل شده، بلکه شامل انواع شکلهای حیات و ژنهای آنها و همچنین جوامع و بومسازگان (اکوسیستم)هایی است که آنها بخشی از آن هستند. پیامدهای تغییر اقلیم برای تنوع زیستی بهطور بالقوه عمیق است.
بسیاری اهمیت تنوع زیستی را به خودی خود، بدون در نظرگرفتن ارزش و سودمندی، تصدیق میکنند. با این حال، تنوع زیستی زیربنای خدمات بومسازگانی است که جوامع بشری در نهایت به آن وابسته هستند. بدون بومسازگان که بهخوبی کار میکنند، ما انسانها، به عنوان یک گونه زیستی، نمیتوانستیم وجود داشته باشیم.
اما تأثیر تغییرات اقلیمی بر تنوع زیستی چیست؟
حتی قبل از اینکه تغییرات آبوهوایی مربوط به فعالیتهای انسانی به موضوعی مهم تبدیل شود، تنوع زیستی در بسیاری از نقاط جهان رو به کاهش بوده است. دلایل، تقریباً بهطور کامل به تعداد انسانها، فعالیتهای اقتصادی و استفاده از منابع مرتبط است. علل تقریبی این پدیده عبارتاند از: اصلاح و تبدیل چشمانداز، شکار مستقیم (یعنی شکار و ماهیگیری)، معرفی گونههای بیگانه، استخراج منابع آبی و استفاده از مواد مغذی اضافی.
تغییر اقلیم در حال حاضر نشاندهنده وجود عامل تنشزای اضافی است که معمولاً با عوامل تنشزای موجود به روشهای پیچیده در تعاملاند. شتاب کاهش تنوع زیستی با تغییرات آبوهوایی، و در نتیجه تخریب بیشتر و از بین رفتن خدمات بومسازگان، اطلاعات مهمی را برای اطلاعرسانی و بحث درباره آنچه تغییرات آبوهوایی خطرناک به وجود میآورد، ارائه میدهد.
تأثیرات مشاهده شده تغییر اقلیم بر تنوع زیستی
در بسیاری از موارد، نسبتدادن مستقیم تغییرات تنوع زیستی به تأثیرات تغییرات آبوهوایی دشوار است؛ زیرا در حال حاضر بسیاری از عوامل تنشزا بر تنوع زیستی تأثیر میگذارند. بهعنوان مثال، 45 درصد از گونههای پرندگان اروپایی کاهش جمعیت را تجربه میکنند (حیات پرندگان اینترنشنال، 2008)، و 48 درصد از گونههای پرندگان در ایالات متحده نگران حفاظت هستند (http://www.stateofthebirds.org). در حال حاضر بیش از 20 درصد از 5000 گونه پستاندار در سراسر جهان در معرض خطر انقراض هستند (IUCN-2009).
در طول دو قرن گذشته، در جنوب مرکزی قاره استرالیا، بیش از 50 درصد و در بیشتر بخشهای دیگر قاره بیش از 30 درصد از گونههای پستانداران منقرض شدهاند. 49 گونه از گیاهان آوندی (در مقایسه با ۲۷ گونه برای کل اروپا)؛ و بسیاری از گونههای دیگری از گیاهان، پستانداران و خزندگان به تعداد کمی رسیدهاند و از نظر عملکردی منقرض شدهاند؛ یعنی نمیتوانند نقش عملکردی قبلی خود را در بومسازگانها ایفا کنند (استفن و همکاران، 2011). تغییرات در بومسازگانهای دریایی به همان اندازه چشمگیر است. در دریاها و مصبهای ساحلی حدود 85 درصد نهنگهای بزرگ، ۸۷ درصد لاکپشتهای دریایی، 90 درصد صدفها، 90 درصد گاوهای دریایی و دوگونگها، 65 درصد از علفهای دریایی و 67 درصد از تالابها از بین رفتهاند (جکسون، 2008). حدود 50 درصد از صخرههای مرجانی موجود در جهان در آستانه فروپاشی هستند (استون، 2007). هر چقدر هم که این عوامل تنشزای غیراقلیمی جدی بودهاند، تغییر اقلیم مانند هیچ یک از عوامل استرسزا نیست؛ زیرا مستقیماً بر محیط فیزیکی و شیمیایی اساسی که زیربنای همه زندگی است، تأثیر میگذارد. این موضوع زیستشناسی و بومشناسی تکاملی اساسی ـ کاراندامشناسی (فیزیولوژی)، سوخت و ساز، فنولوژی (شناخت ظاهری با فنوتیپ)، راهبردهای تولید مثل، رقابت، متقابلگرایی، تعامل تغذیهای و موارد دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد. حتی با افزایش «فقط» 0/7 درجه سانتیگراد در دمای متوسط جهانی، تأثیرات تغییرات آبوهوایی در حال حاضر به طرق مختلف در تمام قارهها و دریاهای ساحلی و حوضههای اقیانوسی اطراف زمین قابل تشخیص است (مقاله کوتاه ۱.6؛ پارمسان، 2006). نمونههای خاصتر از این تأثیرات شامل موارد زیر است:
- تغییر دامنه ۲۹ متر به سمت بالا در هر دهه در ۱۷۱ گونه گیاهی جنگلی در اروپای غربی (لنوار و همکاران، و همکاران. 2008) و همچنین تغییر دامنه 500 متری به سمت بالا در طول 50 سال برای نیمی از ۲۸ گونه پستانداران مورد مطالعه در پارک ملی یوسمیتی، ایالات متحده مشاهده شده است.(موریتز و همکاران، 2008) و حرکت ماهیهای آب گرم به سمت دریاهای شمال (مولر، 2009).
- مطالعه روی 542 گونه گیاهی در اروپا از سال ۱۹۷۱ تا 2000 نشاندهنده پیشرفت در باز شدن برگ بهاره 2/5 روز و رسیدن میوه به میزان 2/4 روز در هر دهه است و 75 درصد گونهها پیشرفتهایی را نشان میدهند (کلیلند و همکاران، 2007). مهاجرت پرندگان آوازخوان در یک دوره 46 ساله بهطور قابلتوجهی کوچ زودتر از موعد را نشان داده است (ون بوسکیرک و همکاران، 2009).
- رویدادهای آبوهوایی شدید اهمیت ویژهای دارند. رویدادهای بارندگی شدید مرتبط با فاز ال نینو در کالیفرنیا بهطور قابلتوجهی پویایی بومسازگانهای دریایی، کوهستانی، مرتع و ساحلی را تغییر داده است (هابز و مونی، 1995).
- تغییر توزیع گونهها با تغییر آبوهوا مشاهده شده است، مانند هجوم بوتهها به پوشش گیاهی تحت سلطه گیاهان در تاندرا به دلیل گرمشدن (مولگارد، 2009).
پاسخهای مشاهدهشده تنوع زیستی به تغییرات آب و هوایی
شواهد قوی وجود دارد که نشان میدهد تنوع زیستی در حال حاضر به تغییرات آبوهوایی اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم پاسخ میدهد (پارمسان و یوه، 2003؛ ارزیابی اکوسیستم هزاره، 2005؛ پارمسان، 2006; IPCC, 2007a). این تغییرات شامل تغییرات در ساختار ژنی جمعیتها، تغییر در فراوانی گونهها، جابهجایی در محدوده گونهها و زیستبوم و انقراض گونهها میشود. در برخی موارد، این تغییرات با ضررهای مهم خدمات بومسازگان همراه است.
تغییر در فراوانی گونههای گیاهی و جانوری در جوامع، اغلب اولین نشانههای تأثیرات آبوهوایی بر تنوع زیستی است. افزایش دما در طول قرن گذشته گونههای سازگار با گرما را نسبت به گونههای سازگار با سرما در اکثر جوامع مورد مطالعه ترجیح داده است (پارمسان و یوه، 2003). همچنین شواهد خوبی وجود دارد که نشان میدهد افزایش غلظت دیاکسیدکربن جو، تغییر در الگوهای بارش، طوفانها و تغییرات مرتبط با آبوهوا در رژیمهای آتشسوزی، شیوع حشرات و سایر رژیمهای اختلال باعث تغییرات عمده در فراوانی گونهها و خدمات بومسازگان در مقیاسهای منطقهای میشوند (IPCC, 2007a).
تغییرات ناشی از آبوهوا در فراوانی گونهها در جوامع، تأثیرات عمدهای بر خدمات بومسازگان دارد که شامل کاهش یا تغییر در مقیاس بزرگ در گونههای کلیدی است (هوگ-گلدبرگ و همکاران، 2007). دو مورد از مهمترین نمونههای مستند تغییرات مداوم در سطح جامعه عبارتاند از:
محدوده گونهها اغلب در طول چرخههای یخبندان و یخزدایی صدها کیلومتر جابهجا شدهاند (ویلیس و باگوات، 2009). بزرگترین تغییر محدوده مشاهدهشده در چند دهه گذشته در گروههای حساس به دما و گونههای متحرک، مربوط به پروانههاست. اما این بهطور تقریبی یا با اطمینان منادی تغییرات گستردهای از گونهها با زمان پاسخ طولانیتر است، مانند درختانی که تأثیرات بسیار بیشتری بر خدمات بومسازگان دارند.
شواهد فزایندهای برای «تکامل سریع» گونهها در پاسخ به تغییرات آبوهوایی وجود دارد (روش و وود، 2007). رایجترین ساز و کار زمینهای، انتخاب ژننمودهای (ژنوتیپهایی) در یک جمعیت است که به بهترین وجه با اقلیمهای جدید سازگار هستند؛ یعنی «انتخاب جهتدار». به این ترتیب، گونهها ممکن است بتوانند سریعتر از آنچه قبلاً تصور میشد با تغییرات آبوهوایی سازگار شوند. با این حال، انتخاب جهتدار، تنوع ژنی در جمعیتها را از بین میبرد و ظرفیت آنها را برای سازگاری با تنشهای محیطی اضافی کاهش میدهد.
شواهد برای انقراض اخیر ناشی از آبوهوا نادر است. یکی از بهترین موارد ثبتشده، انقراض دستهجمعی دوزیستان در مناطق استوایی آمریکاست که تغییرات آبوهوایی در آن به عنوان یکی از عوامل اصلی در ترکیب با ورود عوامل بیماریزا و تخریب زیستگاه شناسایی شده است (پاوندز و همکاران، 2006). سوابق دیرینهشناسی، بینش طولانی مدتی از روندهای فعلی ارائه میکند و نشان میدهد که برخی از گروههای گونهها، مانند گیاهان، نرخ انقراض نسبتاً کمی دارند حتی در دورههای تغییرات بزرگ و سریع در آب و هوا، در حالی که گروههای دیگر ممکن است نرخهای بسیار بالاتری داشته باشند (ویلیس و باگوات، 2009). این با فرانامه (سناریو)های انقراض دستهجمعی در طیفهای طبقهبندی گسترده پیشبینیشده برای قرن بیستویکم در تضاد است (توماس و همکاران، 2004؛ ارزیابی اکوسیستم هزاره، 2005).
اسیدیته فزاینده اقیانوس به دلیل افزایش CO2 اتمسفر، افزایش متعاقب انحلال آن در اقیانوس و متعاقب آن تشکیل اسیدکربنیک، تأثیرات قابلتوجهی بر بومسازگانهای دریایی دارد (موی و همکاران ، 2009). این یک مورد کلاسیک از رفتار آستانه/تغییر ناگهانی است، که در آن یک تغییر آهسته در یک متغیر کنترلی مانند اسیدیته اقیانوس، وقتی از یک آستانه عبور کرد، میتواند واکنش بسیار سریعی را ایجاد کند.
اثرات بیشتر پیشبینیشده بر تنوع زیستی
اثراتی که در بخش قبل توضیح دادهشد احتمالاً فقط اشارههایی کوتاه هستند. آنها با افزایش متوسط دمای کنونی جهان، حدود 0/7 درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح قبل از صنعتیشدن همراه هستند. با افزایش دما تقریباً به حداقل ۲ درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح پیش از صنعتیشدن در این قرن، تأثیرات بر تنوع زیستی بسیار شدیدتر خواهد بود (وارن و همکاران، 2009). تغییرات غیرخطی انواع مختلف، به ویژه تغییرات ناگهانی و رویدادهای کاملاً غیرمنتظره - شگفتیهای واقعی - بسیار رایجتر خواهند شد، که عمدتاً به دلیل سرعت تغییرات آبوهوایی است. ظرفیت تطبیقی در بسیاری از موارد در محدوده دمایی بالاتر از بین میرود.
آشکارترین اثرات تغییرات آبوهوایی آینده با تلاش گونهها برای سازگاری با خود، با حرکت برای ماندن در پوشش اقلیمی مرتبط خواهد بود. روند کنونی گونهها و جابهجاییهای زیستی تسریع خواهد شد و بسیاری از گونهها و زیستبومها تا اواسط قرن، صدها کیلومتر حرکت خواهند کرد. در فرانامه (سناریو)های تغییرات آبوهوایی متوسط یا شدید (بالای ۲ تا ۳ درجه سانتیگراد)، سرعت تغییرات آبوهوایی از توانایی بسیاری از گونهها برای مهاجرت به آب و هوای قابلتحمل پیشی خواهد گرفت. نمونههای خاص از بسیاری از تغییرات پیشبینیشده شامل گردش مالی قابلتوجه و احتمال انقراض محلی گونههای پرندگان در جنوب صحرای آفریقاست؛ زیرا آنها قادر به مهاجرت نیستند (هول و همکاران، 2009)، کاهش فراوانی خویشاوندان وحشی گیاهان مهم کشاورزی در جنوب صحرای آفریقا (جارویس و همکاران، 2009)؛ و جابهجاییهای بزرگ گونههای درختی، مانند ایتالیا، که بسیاری از آنها را به خارج از مناطق حفاظتشده منتقل میکند (آتوره و همکاران، 2009).
مورد صخرههای مرجانی برهمکنش عوامل فشار را روی یک بومسازگان پیچیده نشان میدهد. در این مورد، تعامل بین اسیدیته اقیانوس و افزایش دمای سطح دریاست. اسیدیشدن اقیانوس پیامد مستقیم افزایش غلظت CO2 اتمسفر است؛ در حالی که افزایش دمای سطح دریا بهطور غیرمستقیم به دلیل افزایش CO2 و از طریق تأثیر آن بر سامانه آبوهوایی به عنوان یک کل است. فضای محیطیِ تعریفشده توسط دمای سطح دریا (بهعنوان انحراف از دمای امروزی) و غلظت یون کربنات که به اسیدیته بستگی دارد، نشان میدهد هم دما و هم اسیدیته بهطور طبیعی بین دورههای یخبندان و دورههای بین یخبندان، متفاوت بودهاند و فضای محیطی را تعریف میکنند که سیستمهای صخرههای مرجانی امروزی با آن سازگار شدهاند. غلظت یون کربنات امروزه به خوبی خارج از این پوشش است. مسیرهای CO2 و آب و هوا، صخرههای مرجانی را به سمت آستانههایی در دما و غلظت یون کربنات حرکت میدهند که عبور از آنها - احتمالاً در نیمه دوم این قرن، بدون کاهش شدید - به حذف صخرههای مرجانی و تبدیل آنها به بومسازگانهای تحت سلطه جلبکها منجر میشود (هوگ گلدبرگ و همکاران، 2007). بیشتر مطالعات - تأثیرات مشاهدهشده امروز یا تأثیرات آینده پیشبینیشده - بر گونهها، بومسازگانها یا مناطق خاص تمرکز دارند. ترکیب این اطلاعات (پارمسان، 2006) بینشهای مهمی را درباره الگوهای کلی تأثیرات و پاسخها به دست میدهد.
خلاصه و نتیجهگیری
پیام جدیدترین تحقیقات درباره تنوع زیستی و تغییرات آبوهوا بسیار واضح است.
- تغییرات آبوهوایی انسانی، یک عامل تنشزای جدید و متفاوت است؛ شرایط اساسی حیات را تحت تأثیر قرار میدهد و احتمالاً سرعت آن از ظرفیت بسیاری از گونهها و بومسازگانها برای مقابله فراتر خواهد رفت.
- درحال حاضر، تأثیرات تغییرات آبوهوایی بر تنوع زیستی قابلمشاهده است و به احتمال زیاد تا پایان قرن تشدید خواهد شد.
- پیامدهای بالقوه برای ارائه خدمات بومسازگانی شدید است.
حتی با قویترین و مؤثرترین کاهش ممکن، مدیریت تطبیقی فعال بومسازگانها برای حفظ و افزایش انعطافپذیری عملکردی آنها لازم است. اهمیت دارد که این چالش به منظور حفظ «امنیت تنوع زیستی» که توسط کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره تغییرات آب و هوایی2 به عنوان «ذخیره کافی از تنوع زیستی و خدمات بومسازگان فعلی و آینده برای حفظ انسانها» تعریف شده است، برآورده شود.
پینوشتها
1. Conference of the Parties-COP
2. (United Nation Framework Convention on Climate change)
منابع
1. این مقاله اقتباس و ترجمهای از بخش 6 کتاب Katherine Richardson, Will Steffen, Diana Liverman, 2011, Climate Change: Global Risks, Challenges and Decisions, cambridge university press Deborah Bird Rose, scholar of the ecological humanities, Macquarie University, Australia, 2011, Impacts of climate change on the biotic fabric of the planet. و تصاویر سوانح طبیعی از کتاب زیر اقتباس شده است.
2. Donald Hyndman, David Hyndman 2009, Natural Hazards and Disasters, Second Edition,
۲۰۲۲، سال بحران تغییرات آب و هوایی ـ ایمنا imna.ir
3. Attorre, F., Vitale, M., Tomasetto, F. et al. (2009). Effect of climate change on tree species distribution to support the elaboration of adaptive management strategies in natural protected areas. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 6, 312012.
4. Cleland, E. E., Chuine, I., Menzel, A., Mooney, H. A. and Schwartz, M. D. (2007). Shifting plant phenology in response to global change. Trends in Ecology & Evolution, 22, 357–65.
5. Hoegh-Guldberg, O. (1999). Climate change, coral bleaching and the future of the world’s coral reefs. Marine and Freshwater Research, 50, 839–66.
6. Hoegh-Guldberg, O., Hoegh-Guldberg, H., Veron, J. E. et al. (2009). The Coral Triangle and Climate Change: Ecosystems, People and Societies at Risk. Brisbane: WWF Australia, http://www.panda.org/coraltriangle.
7. Hole, D., Turner, W., Brooks, T. et al. (2009). Towards an adaptive management framework for climate change across species, sites and land/seascapes. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 6, 312006.
8. http://www.iucnredlist.org/documents/ summarystatistics/2009 RL_Stats_Table_4a.pdf
https://per.euronews.com/2021/11/01/un-climate-change-conference-in-glasgow-what-cop-means-and-why-this-year-is-cop26
9. http://www.stateofthebirds.org
10. Jackson, J. B. C. (2008). Ecological extinction and evolution in the brave new ocean. Proceedings of the National Academy of Sciences (USA), 105, 11458–65.
11. Jarvis, A., King, N., Gaiji, S. et al. (2009). GBIF: Infrastructure, standards and access to data and tools to forecast changes in agricultural production. In Climate Change: Global Risks, Challenges and Decisions. International Scientific Congress, Copenhagen, Denmark, 10–12 March. London: Institute of Physics IOP, p. 1.
12. Lenoir, J., Gégout, J. C., Marquet, P. A., de Ruffray, P. and Brisse, H. (2008). A significant upward shift in plant species optimum elevation during the 20th century. Science, 320, 1768–71.
13. Moritz, C., Patton, J. L., Conroy, C. J. et al. (2008). Impact of a century of climate change on small-mammal communities in Yosemite National Park, USA. Science, 322, 261–64.
14. Moy, A. D., Howard, W. D., Bray, S. G. and Trull, T. W. (2009). Reduced calcification in modern Southern Ocean planktonic foraminifera. Nature Geoscience, 2, 276–80.
15. Parmesan, C. (2006). Ecological and evolutionary responses to recent climate change. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 37, 637–69.
16. Parmesan, C. and Yohe, G. (2003). A globally coherent fingerprint of climate change impacts across natural systems. Nature, 421, 37–42.
17. Pounds, J. A., Bustamante, M. R., Coloma, L. A. et al. (2006). Widespread amphibian extinction from epidemic disease driven by global warming. Nature, 439, 161–67.
18. Réale, D., McAdam, A. G., Boutin, S. and Berteaux, D. (2003). Genetic and plastic responses of a northern mammal to climate change. Proceedings of the Royal Society B, 270, 591–96.
19. Reusch, T. B. H. and Wood, T. E. (2007). Molecular ecology of global change. Molecular Ecology, 16, 3973–92.
20. Thomas, C. D., Cameron, A., Green, R. E. et al. (2004). Extinction risk from climate change. Nature, 427, 145–48.
21. Van Buskirk, J., Mulvihill, R. S. and Leberman, R. C. (2009). Variable shifts in spring and autumn migration phenology in North American songbirds associated with climate change. Global Change Biology, 15, 760–71.
22. Warren, R., Price, J., Fischlin, A., Midgley, G. and de la Nava Santos, S. (2009). Increasing impacts of climate change upon ecosystems with increasing global mean temperature rise. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 6, 302037.
23. Willis, K. J. and Bhagwat, S. A. (2009). Biodiversity and climate change. Science, 326, 806–07