یکی از رویکردهای مرتبط با هویت ملی در تقویم مناسبت‌ها، القای تقابل گرامی‌داشت این مناسبت‌ها با مناسبت‌های مـذهبی است، در حالی که هویت امروز ما ترکیبی از هویت اسلامی و شیعی و هویت ایرانی است و مناسبت‌های ایـرانی هم با همین هویت اسلامی و شیعی آمیخته شده‌اند، چنان‌که در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم مطهر رضوی در اول فروردین 1394 آمده است: «ایرانیِ زیرکِ مسلمان، نوروز باستانی را با عقیده خود و به شکل دلخواه خود، تغییر داد، قالب نوروز و صورت نوروز را نگه داشت، محتوای آن را عوض کرد. نوروز باستانی، نوروز پادشاهان بود، فرصتی برای سلاطین و حکام مستبد بود، برای اینکه شکوه خود و عظمت ظاهری خود را به رخ ملت‌ها بکشانند و بنشینند از آن‌ها هدیه بپذیرند. حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس که نوروز به دربارهای خلافت اموی و عباسی وارد شد، همان رفتار و سیره پادشاهان و کسرایان فارسی باستان در دربار آن‌ها عمل می‌شد. اما ایرانیِ مسلمان، این نظم و قالب را به‌نفع خود تغییر داد. اگرچه این تغییر به‌صورت دفعی انجام نگرفته است، اما شما امروز بعد از گذشتن قرن‌ها مشاهده می‌کنید که نوروز بهانه و وسیله‌ای است برای ارتباط قلبی میان مردم و میان مبدأ عظمت و عزت، یعنی ذات مقدس باری‌تعالی. در نوروز ایرانی، حقیقت نوروز یک حقیقت مردمی است، مردم به‌مناسبت نوروز با یکدیگر با صفا و محبت رفتار می‌کنند، به یکدیگر تبریک می‌گویند و هدیه می‌دهند. رسم و سنت باستانی و پادشاهی، امروز بعد از گذشت سال‌ها و قرن‌ها در نوروز وجود ندارد. در ایام نوروز و تحویل سال نو، شلوغ‌ترین و پرازدحام‌ترین مراکز در کشور پهناور ما عبارت‌اند از: بارگاه‌های مقدس ائمه و امامزاد‌گان(سلام‌الله علیهم). ... بنابراین، این نوروزی که امروز ما داریم، نوروز باستانی نیست، نوروز ایرانی است، نوروز ملت مسلمانی است که از قالب این مراسم کهن، توانسته است برای خود سرمایه‌ای فراهم کند و به سمت هدف‌های خود پیش برود.»
رهبری انتخاب نوروز برای شروع سال را نشان‌دهنده خوش‌ذوقی ایرانیان دانسته است: «اولِ سال را اولِ فصل بهار انتخاب کرده‌‌‌ایم، در حالی که مسیحیان، اولِ زمستان را اولِ سال قرار می‌دهند! ... به هر حال ما اولِ بهار را اولِ سال خودمان قرار داده‌‌‌ایم که این هم یک ذوق و سلیقه ایرانی است. اولِ بهار، اولِ رویش طبیعت، اولِ بیداری باغ و راغ و بوستان و اولِ بالندگی همه موجودات زنده است. این بهتر از زمستان است که وقت مردن و انجماد طبیعت و گیاه و نباتات است» (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم رضوی، 1/1/1377).
آیت‌الله‌العظمی مکارم‌شیرازی نیز، عید نوروز را بیانگر خوش‌ذوقی ایرانیان می‌داند و چنین توصیه می‌کند: «صله رحم، دیدوبازدید، کمک‌کردن به نیازمندان و پاک‌کردن اختلافات و کینه‌ها از دل در ایام نوروز، بسیار پسندیده و نیکوست و هرچه مراسم و دیدوبازدیدها ساده‌تر و با‌صفاتر باشد، خداوند راضی‌تر است. در فصل بهار، جهان آفرینش حیات نوینی به خود می‌گیرد و بشر نیز می‌تواند با پاک‌کردن دل، حیات جدید و فعالیت تازه‌ای را آغاز کند. از نکات مثبت این ایام، پاک‌کردن ظاهر، خانه و لباس و غیره و مهم‌تر از همه پاک‌کردن دل‌ها از اختلافات و کینه‌هاست» (برگرفته از بیانات ایشان در آخرین جلسه درس خارج در سال 1387).
از نظر آیت‌الله‌العظمی سیستانی، نوروز عیدی تشریعی مانند عید فطر و قربان نیست، اما از برخی روایات اهمیت نوروز استفاده می‌شود و عیدگرفتن آن بدعت نیست (بنا بر استفتایی از ایشان). در منابع روایی شیعه و سنی روایاتی در فضیلت نوروز وارد شده است. شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه»، یکی از کتب اربعه و از معتبرترین مجموعه‌های حدیثی شیعه، روایت کرده است که برای امیرالمؤمنین(ع) در نوروز هدیه‌ای آوردند و آن حضرت فرمود: «هر روز ما را نوروز کنید.» مشابه این روایت با کمی اختلاف در« التاریخ الکبیر» از تألیفات محمد بن اسماعیل بخاری، «دعائم الاسلام» قاضی نعمان مغربی و «شرح نهج‌البلاغه» ابن ابی الحدید آمده است و از این روایات چنین برمی‌آید که برای آن حضرت(ع) فالوده یا حلوا هدیه آورده بودند.
محقق محترم، مهدی مهریزی که درباره روایات مربوط به نوروز تحقیق کرده است، می‌نویسد: «روایت‌های واردشده در مخالفت با نوروز به هیچ روی قابل‌تأیید و اعتبار نیستند. در روایت‌های موافق (به جهت شواهد و قرائن) می‌توان گفت که اصل آیین نوروز مورد امضا و تأیید است» (نوروز در روایات اسلامی، فصلنامه علوم حدیث، شماره 15، بهار 1379).
در منابع روایی شیعه، اعمالی نیز برای این روز ذکر شده، از جمله شیخ طوسی در کتاب شریف «مصباح المتهجد» از معلی بن خنیس روایت کرده است که امام صادق(ع) در نوروز فرمود: «در نوروز غسل کن و تمیزترین لباست را بپوش و بهترین عطرت را استفاده کن و این روز را روزه باش. پس چون از نماز ظهر و عصر و نافلههای آن فارغ شدی چهار رکعت نماز بگزار، یعنی هر دو رکعت به یک سلام؛ و در رکعت اول بعد از حمد، ده مرتبه سوره "إِنّا أَنْزَلْناهُ..." را بخوان و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ..." و در رکعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ..." و در رکعت چهارم بعد از حمد، ده مرتبه "قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق..." و "قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاس..." را بخوان و بعد از نماز به سجده شکر برو و دعا کن تا گناهان پنجاه سال تو بخشیده شوند.»
مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در پاسخ به استفتایی چنین گفته‌اند که تمام اعمال نوروز را به قصد رجاء انجام دهید. البته این فتوای رهبری نباید به‌عنوان مخالفت ایشان با نوروز تفسیر شود، زیرا علاوه بر آنچه در ابتدای این نوشتار آمد، به‌صراحت درباره نوروز نظر داده‌‌اند: «عید نوروز هم حقیقتی است. ما با عید نوروز موافقیم. کسی خیال نکند که عید نوروز از لحاظ اسلامی چیز بدی است؛ هرکس چنین تصوری بکند، واقعاً اشتباه کرده است. اسلام، عید نوروز را رد نکرده است» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با مدیران مراکز سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در استان‌ها، ۷/۱۲/1370).
در مفاتیح‌الجنان علاوه بر غسل، روزه و نماز، اعمالی برای نوروز آمده است: در غیر کتب مشهوره روایت کردهاند که در وقت تحویل سال، این دعا را بسیار بخوانند و بعضی سیصدوشصت‌وشش مرتبه گفته‌اند: «یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوالِ، حَوِّلْ حَالَنا إِلی أَحْسَنِ الْحالِ.» و به روایت دیگر چنان که در «زاد المعاد» علامه مجلسی (رضوان‌الله‌علیه) آمده است: «یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصارِ یا مُدَبِّرَ اللَّیلِ وَ النَّهارِ یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ، حَوِّلْ حَالَنا إِلی أَحْسَنِ الْحالِ» و چون چنین کنی، گناهان پنجاه‌ساله تو آمرزیده شود؛ و بسیار بگو «یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرامِ».
امام خمینی(ره) خود در نوروز این دعای واردشده در «زادالمعاد» (یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصارِ یا مُدَبِّرَ اللَّیلِ وَ النَّهارِ یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوالِ، حَوِّلْ حَالَنا إِلی أَحْسَنِ الْحال) را می‌خواندند و در توضیح آن گفته‌اند: «تمام قلوب و تمام ابصار و بصیرت‌ها در دست خدای تبارک تعالی و ید قدرت اوست. اوست که تدبیر می‌کند جهان را، لیل و نهار را و اوست که قلوب را متحول می‌کند و بصیرت‌ها را روشن می‌کند و اوست که حالات انسان را متحول می‌کند» (پیام نوروزی امام خمینی(ره) به ملت ایران در 1 فروردین 1361)؛ «تحویل حال الی احسن الحال این است که ان‌شاء‌الله در این سال نو ما تغییرات روحی بدهیم، یعنی واقعاً تحول برایمان حاصل بشود» (آخرین پیام نوروزی امام خمینی(ره) به ملت ایران در 1 فروردین 1368)؛ و این‌گونه دعا می‌کنند: «خدایا، ما را در این سال نو از این حالی که داریم عوض کن. ما گرفتار هواهای نفسانی هستیم و تو میدانی و تو میتوانی ما را نجات بدهی. ... روح ما را هم متحول کن به یک روحی که مورد رضایت تو باشد» (پیام نوروزی امام خمینی(ره)، 1 فرودین 1365).
اولین شعر دیوان امام خمینی(ره) نیز درباره نوروز است:
باد نوروز وزیده است به کوه و صحرا
جامه عید بپوشید، چه شاه و چه گدا
همه در عید به صحرا و گلستان بروند
منِ سرمست ز میخانه کنم رو به خدا
عید نوروز مبارک به غنی و درویش
یارِ دلدار، ز بتخانه دری را بگشا