طراحی آموزشی فیلم برای یادگیری تلفیقی
یک ضلع مهم در طراحی آموزش تلفیقی منبع است. اگر فیلم آموزشی با این رویکرد تلفیق تولید شده باشد، پس خود شیوه کاربرد و بهره‌برداری از الگوی متناسب را دارد. اما اگر فیلم طراحی آموزشی تلفیقی نداشته باشد، باید یکی از الگوهای موجود برای ورود آن به فرایند یادگیری را به مدد بگیریم. فیلم آموزشی به‌صورت برخط و برون‌خط از رسانه‌های پرکاربرد در الگوی تلفیقی، هم به نیت غنی‌سازی فرایند یادگیری و هم دستیابی به سایر اهداف همیشه مدنظر است.
شش نمونه کاربرد فیلم در آموزش تلفیقی
1. آموزش تلفیقی با محوریت آموزش چهره‌به‌چهره1
این شیوه از آموزش تلفیقی بیشترین شباهت را به آموزش‌های سنتی مدرسه‌ای دارد. طی آن تنها برخی از دانش‌آموزان (مثلاً دانش‌آموزانی که سطح تحصیلی آن‌ها بالاتر یا پایین‌تر از سطح مرسوم کلاس است، یا مشکل فردی مانند غیبت طولانی‌مدت از کلاس درس داشته‌اند) یا طی بعضی رخدادهای خاص (مانند تعطیلات ناخواسته مدرسه) از آموزش تلفیقی استفاده می‌کنند و بیشتر فرایند کلاس به‌صورت آموزش چهره به چهره مرسوم ارائه میشود. در واقع، در این روش تنها برخی دانش‌آموزان برحسب نیاز و موقعیت ویژه خود به فیلم آموزشی مراجعه می‌کنند تا سرعت آموزش خود را با کلاس منطبق یا عقب‌ماندگی‌های تحصیلی‌شان را جبران کنند. فیلم‌هایی که برای این الگو انتخاب می‌شوند باید بیشتر طراحی آموزشی منسجم یا متناسب با کلاس داشته باشند تا بتوانند بخش قابل‌توجهی از کاستی آموزش حضوری را برای یادگیرنده جبران کنند.
2. چرخشی2
در این مدل که بیشتر در مدرسه‌های ابتدایی مورد استقبال قرار می‌گیرد، دانش‌آموز در توقفگاه‌های یادگیری حضوری یا برخط حضور می‌یابد. او در برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده و مشخص، در چرخه‌ای از آموزش‌های حضوری یا کاملاً مستقل و برخط حضور پیدا می‌کند. مثلاً دانش‌آموز می‌تواند در قالب یک برنامه مشخص در کلاس سنتی درس ریاضی حضور پیدا کند یا با استفاده از ویدئوی انتخاب‌شده توسط معلم، موضوع درسی موردنظر را مطالعه کند.
3. فلکس3
این شیوه بیشتر بر ارائه آموزش به‌صورت مجازی و برخط تکیه دارد و معلم در این شیوه در نقش تسهیلگر و هدایت‌کننده فرایند خود یادگیری فراگیرندگان عمل می‌کند. در این شیوه از آموزش که بیشتر برای دوره متوسطه توصیه میشود، فراگیرندگان از طریق آموزش برخط فیلم آموزشی را دریافت می‌کنند. اما دبیر باتجربه و توانمند همواره در محل حضور دارد و آماده ارائه کمک و مشاوره برحسب نیاز دانش‌آموزان است. این شیوه از آموزش تلفیقی بیشتر در مدرسه‌هایی کاربرد دارد که بخش عمده‌ای از فراگیرندگان جزو طبقه در معرض خطر هستند که امکان حضور متعارف و همیشگی در کلاس درس را ندارند.
4. آزمایشگاه‌های برخط4 یا برون‌خط
در این شیوه از آموزش ترکیبی، تمامی محتوای آموزشی از طریق نمایش فیلم، اما در مکانی ثابت و مشخص (محیط مدرسه یا آموزشگاه) به دانش‌آموزان ارائه میشود و دانش‌آموزان غالباً در کلاس‌های سنتی چهره به چهره هم شرکت می‌کنند. در این روش، بسته به نوع فیلم و طراحی ما دانش‌آموزان می‌توانند در گروه‌های مجزا فیلم را ببینند و بازخورد دهند یا همه کلاس با هم در نمایش فیلم شرکت کنند.
5. خودتلفیقی5
در این روش که به‌طور عمده مناسب دوره متوسطه است، دانش‌آموزان در کلاس‌های درس سنتی شرکت می‌کنند، اما به انتخاب و اختیار خود می‌توانند برخی درس‌ها یا آموزش‌ها را که به‌صورت برخط ارائه می‌شوند، آموزش ببینند. در این شیوه انگیزه دانش‌آموز مهم‌ترین عامل موفقیت است و به‌طور عمده برای دانش‌آموزانی کاربرد دارد که قصد دارند خود را برای آزمونی مهم (مانند آزمون ورودی دانشگاه‌ها) یا مواردی از این دست آماده کنند.
6. برخط‌محور
در این شیوه از آموزش که در انتهای طیف آموزش‌های ترکیبی قرار می‌گیرد، دانش‌آموزان در محیطی خارج از فضای مدرسه و در قالب مجازی فیلم آموزشی را می‌بینند، اما کلاس‌های حضوری رفع اشکال یا فعالیت‌های حضوری به‌صورت اختیاری در اختیار آن‌هاست. این نمونه بیشترین سطح انعطاف‌پذیری و استقلال را در اختیار یادگیرنده قرار می‌دهد.
در ادامه، یک نمونه طراحی آموزشی برای یک فیلم پویانمایی خواهیم داشت. این فیلم شاخص‌های ارزشمندی برای ورود به کلاس دارد، اما طراحی آموزشی ندارد. لذا در اینجا ما برای فیلم یک طراحی آموزشی انضمامی انجام داده‌ایم.
عنوان فیلم: نقال کوچک
کارگردان: مهدی کیانی انبوهی
فن: پویانمایی
مدت‌زمان فیلم: 9 دقیقه و 44 ثانیه
گروه مخاطب: دانش‌آموزان دوره‌های اول و دوم ابتدایی
زمان پیشنهادی اجرای فعالیت یادگیری: 45 تا 70 دقیقه
فرایند اجرای فعالیت آموزشی: برای این فیلم در کلاس حضوری، فعالیت پس از نمایش توصیه میشود. اگر قرار است برای آموزش تلفیقی طراحی آموزشی صورت پذیرد، می‌توان از شیوه‌های مدل آزمایشگاه‌های برخط یا برون‌خط و مدل برخط‌محور استفاده کرد.
خلاصه داستان: مادری که از دست خیال‌بافی‌های فرزندش به تنگ آمده است، او را برای شاگردی نزد نانوا و بعد آهنگر و آشپز می‌فرستد. اما هر بار خیال‌بافی پسرک باعث خراب‌کاری میشود، تا روزی که مادر متوجه توانمندی متفاوت فرزندش میشود.
شرح اجرا برای دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی
پس از نمایش فیلم، این سؤالات را مطرح کنید تا دانش‌آموزان درباره آن‌ها گفت‌وگو کنند.
چرا مردم جلوی خانه کوچولوی خیال‌باف جمع شده بودند؟
چرا هرجایی که مادر فرزندش را سرکار می‌برد، او را بیرون می‌کردند؟
آیا معنای نقال و نقالی را می‌دانید؟ کوچولوی خیال‌باف چگونه نقال و قصه‌گو شد؟
چرا اسم این فیلم را «نقال کوچک» گذاشته‌اند؟
داستانی را که نقال کوچک تعریف کرد بنویسید و برای آن یک نقاشی بکشید. آنچه را از فیلم یاد گرفتید، زیر نقاشی بنویسید.
شرح اجرا برای دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی
روی یک برگه به این سؤالات درباره خودتان پاسخ دهید:
شما چه استعدادها و توانمندی‌هایی دارید؟
شما به چه شغلی علاقه‌مندید؟ آیا به اندازه کافی راجع به آن شغل فکر کرده‌اید و درباره فایده‌ها و مشکلات آن اطلاعات دارید؟
به نظرتان توانایی و تلاش شما برای رسیدن به آن شغل کافی است؟
برای رسیدن به هدفتان چه‌کار باید بکنید؟
فعالیت انتخابی برای دوره‌های اول و دوم ابتدایی
یک کتاب داستان بخوانید و هفته آینده آن را برای هم‌کلاسی‌های خود تعریف کنید.
درباره نقالی در گذشته و حال اطلاعات جمع‌آوری کنید و به کلاس گزارش دهید.
پی‌نوشت‌ها
1. Face-to-Face Driver Model
2. The Rotation Model
3. Flex Model
4. Online Lab Model
5. Self-Blend Model