تربیت هنری از طریق هنرهای تجسمی
158. مدیران هنرمند و زیبابین برای پرورش حس هنری و زیبایی‌شناختی گروه مخاطبان مدرسه (دانش‌آموزان، معلمان و اولیا) از امکانات گسترده هنرهای تجسمی با طیف گسترده‌ای از رشته‌ها و شاخه‌های گوناگون استفاده می‌کنند. در خورجین هنرهای تجسمی برای هر کدام از سه گروه مخاطبان، بسته به استعدادها و تفاوت‌های فردی آنان، حتماً دستمایه‌ای برای تربیت هنری یافت می‌شود.
159. مدیران هنرمند زیبابین استفاده از خط و خطاطی در بخش‌های نستعلیق، شکسته، نسخ و ثلث را به‌عنوان هنری ایرانی‌اسلامی در رأس برنامههای خود دارند. شناسایی و تربیت افرادی از سه گروه مخاطبان اصلی در این حوزه و استفاده از هنر این افراد در کاربست خط و خطاطی در فعالیت‌های مدرسه، می‌تواند علاوه بر پرورش حس زیبایی‌شناختی و هنری در میان افراد، یاریگر فعالیت‌های فرهنگی‌تربیتی هم باشد. اگر اطلاعیه‌ها، دیوارنوشت‌ها، تابلوها، عنوان‌های سر در کلاس‌ها و سایر مکان‌های مدرسه به جای برگه‌های زمخت چاپ شده از رایانه، با یکی از خطوط زیبا پدید آمده باشد، چه معرکه‌ای برپا می‌شود!
160. مدیران هنرمند زیبابین از هنرمندیِ دانش‌آموزان و حتی اولیا و معلمان در زمینه عکاسی از رویدادها و برنامههای آموزشی‌فرهنگی مدرسه به‌خوبی استفاده می‌کنند. درست است که با توسعه تلفن‌های همراه، همه مردم «عکاس» شده‌اند، ولی شناسایی افرادی که دوربین حرفه‌ای دارند و ایجاد موقعیت برای آن‌ها که به‌عنوان عکاس حرفه‌ای شناخته شوند، هم می‌تواند حس زیبایی‌شناختی همین افراد را بارور کند، هم بازوانی توانا برای مستندسازی فعالیت‌های مدرسه تربیت می‌شوند.
161. مدیران هنرمند از جشنواره‌های عکاسی گوناگونی که در ایران و حتی خارج از ایران با موضوعات متفاوت برگزار می‌شوند، آگاه هستند و سعی می‌کنند دانش‌آموزان عکاس و هنرمند مدرسه را برای شرکت در این جشنواره‌ها ترغیب کنند. برخی از این جشنواره‌ها برای گروه سنی مشخصی برگزار نمی‌شوند و همه می‌توانند در آن‌ها شرکت کنند، ولی برخی دیگر گروه سنی دارند. برای مثال، جشنواره عکس رشد که بیش از یک دهه قدمت دارد، به غیر از بخش «عکاسان حرفه‌ای» و «عکاسان فرهنگی»، بخش ویژه دانش‌آموزی هم دارد و حتی همه‌ساله علاوه بر دو موضوع «آزاد» و «آموزش‌وپرورش»، موضوعاتی نیز برای عکاسی معرفی می‌شوند. جشنواره‌ها از هر نوع که باشند، در تربیت هنری دانش‌آموزان و ایجاد محیط انگیزشی مثبت در مدرسه مؤثرند.
162. مدیران هنرمند زیبابین علاوه بر آنکه به معلمان هنر خود توصیه می‌کنند به نقاشی، گرافیک و نگارگری (مینیاتور) توجه ویژه‌ای داشته باشند، افراد با استعداد در این زمینه‌ها را هم شناسایی و از هنر آنان در برنامههای مدرسه استفاده می‌کنند. چه اشکالی دارد دیوارهای حیاط و راهرو در اختیار بچه‌ها، اولیا یا معلمان نقاش قرار گیرند تا تصویرهای زیبا و هدفمند هنری آنان را به نمایش بگذارند! یا چرا نباید جزوه‌ها و دعوت‌نامه‌های مدرسه با بهره‌گیری از هنر گرافیک، حس بصری خوبی به مخاطبانشان القا کنند! یا اینکه چرا به جای صرف چندین و چند صدهزار تومان هزینه، برای برنامههای فرهنگی‌تربیتی برنوشته (بنر) سفارش دهیم و از هنر نقاشی روی پارچه یا بوم یکی از دانش‌آموزان، اولیا و معلمان استفاده نکنیم.
163. مدیران هنرمند زیبابین، بسته به محل استقرار جغرافیایی و فرهنگی مدرسه خود، کارگاه‌های دائمی هنرهای ایرانی تشکیل می‌دهند. در این کارگاه‌ها می‌توان یک یا چند رشته را هم به‌مثابه کارآفرینی، هم با نگاه تربیت هنری و هم با زاویه دید توجه به داشته‌های فرهنگی محلی برپا کرد و هرچند مدت یک‌بار نسبت به جایگزینی آن‌ها با دیگر هنرها اقدام کرد. در این کارگاه‌ها می‌توان برای قالی‌بافی، جاجیم‌بافی، کاشی‌کاری، سفالگری، موزاییک‌کاری با کاشی، قلم‌زنی، خاتم‌کاری، معرق‌کاری، منبت‌کاری، پته‌دوزی، ملیله‌کاری، میناکاری روی فلز، نمدمالی و... موقعیت عرضه و بروز فراهم کرد. نگویید نمی‌شود، یک جای کوچک پیدا کنید و با دو سه نفر و یک رشته شروع کنید.
164. مدیران هنرمند زیبابین، حتی اگر مدیر هنرستان هنری هم نباشند، دغدغه هنر دارند و سعی می‌کنند نسبت به تشکیل کارگاه‌های هنری یا اختصاص بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های فوق‌برنامه به هنر اقدام کنند. مدیری در ساعت‌های بعد از اتمام کار مدرسه، در مدرسه کارگاه نقاشی کوچکی دایر کرده بود. وقتی در این کارگاه چشم می‌گرداندی، دانش‌آموزانی را می‌دیدی که در یکی از زیرشاخه‌های نقاشی در حال خلاقیت‌ورزی است: رنگ و روغن، گواش، مداد رنگی، آبرنگ، طراحی با زغال، طراحی با مداد، طراحی با قلم فلزی، گچ‌رنگ (پاستل) و طراحی آب مرکب. شرکت در این کارگاه داوطلبانه بود و وسایل مورداستفاده را صرفاً بچه‌ها تأمین می‌کردند. بچه‌ها یا برای دل خود کار می‌کردند یا از مدیر و معلمان سفارش می‌گرفتند و جالب اینکه مدرسه در منطقه‌ای محروم بود و از لحاظ بودجه و جا وضعیت چندان مرفهی نداشت.
165. مدیران هنرمند زیبابین اگرچه می‌دانند توجه به هنر مجسمه‌سازی کار سختی است و شاید علاقه‌مندان قابل‌توجهی نداشته باشد، ولی باز این بخش از هنرهای تجسمی را فراموش نمی‌کنند. آن‌ها از بین سه نوع مجسمه‌سازی سنگی، خمیری و کاغذی، بیشتر به دو مورد آخر توجه می‌کنند. از آثار بچه‌ها هم می‌توان برای تزیین فضاهای مدرسه بهره برد و هم می‌توان آن‌ها را به فروش گذاشت. به احتمال زیاد، تخم‌مرغ‌های سنگی بزرگ تزیین‌شده را در سال‌های گذشته، به‌ویژه ایام عید نوروز، در این‌ور و آن‌ور شهرها مشاهده کرده‌اید. این تخم‌مرغ‌ها کار دانشجویان هنر دانشگاه‌های تهران بود. کافی است کار را به دانش‌آموزان بسپارید و معجزه برپاشده در مدرسه را نظاره‌گر باشید.
166. مدیران زیبابین هنرمند چون از قابلیت‌های گسترده هنرهای تجسمی در تربیت هنری و زیبایی‌شناختی دانش‌آموزان آگاهی دارند، اگر به دلایل متعدد از جمله فضا و بودجه امکان تحقق نکات نه‌گانه قبلی را نداشتند، همه اتفاقات هنری مدرسه را در زیرمجموعه‌ای به نام «پرورش خلاقیت» سامان می‌دهند. این زیرمجموعه هم می‌تواند یک فضای مشخص کالبدی باشد و هم نوعی برتری و سلطه(هژمونی) که با رهبری مدیر و تیم مدیریتی مدرسه، پرورش خلاقیت را از طریق رویکرد توجه ویژه به هنرهای تجسمی پیش ببرد.
167. مدیران زیبابین هنرمند از برگزاری مسابقه‌های گوناگون در حوزه هنرهای تجسمی دریغ نمی‌کنند، ولی چون دانش‌آموزان، اولیا و معلمان استعدادها و علاقه‌های متفاوتی دارند، سعی می‌کنند در همه شاخه‌های هنرهای تجسمی یا لااقل در مهم‌ترین آن‌ها برگزاری مسابقه‌های غیررقابتی انگیزشی را مدنظر قرار دهند.
تربیت هنری از طریق هنر سینما و انواع رسانه‌هایش (مدیوم‌ها)
168. مدیران هنرمند با هنر سینما در حد اجمال آشنا هستند. فیلم‌های سینمایی روز ایران و جهان را می‌شناسند. از فیلم‌های کلاسیک و تاریخی سینمای ایران و جهان خبر دارند. فیلم‌های مطرح تاریخ سینما را دیده‌اند و دلایل و دوره‌های زمانی ساخت این فیلم‌ها را می‌دانند. آن‌ها حتی درباره فیلم‌هایی که با علاقه‌هایشان سازگار نیستند، ولی مورد علاقه دانش‌آموزان و توجه معلمان و اولیا هستند، آشنایی دارند.
169. مدیران زیبابین در حین صحبت‌هایشان حتماً به فیلم‌هایی که نکات قابل‌تأملی در خود نهفته دارند، اشاره می‌کنند و از قابلیت‌های سینما در تربیت بهره می‌برند. اگر این اشاره، به‌ویژه به فیلم‌های موردعلاقه دانش‌آموزان باشد، علاوه بر آگاه نشان‌‌دادن مدیران، آن‌ها را محبوب بچه‌ها هم می‌کند.
170. مدیران هنرمند شرایطی فراهم می‌آورند که سینمارفتن یا نمایش فیلم‌های مطرح در مدرسه، جزو برنامههای همیشگی آموزشگاه باشد. آن‌ها در انتخاب فیلم‌ها از نظرات همکاران و اولیا هم بهره می‌برند.
تماشای گروهی فیلم در خارج از مدرسه در محل سینما یا در سالن اجتماعات آموزشگاه، موجی از همدلی را در کنار تربیت زیبایی‌شناختی دانش‌آموزان فراهم می‌کند.
171. مدیران هنرمند زیبابین به‌طور مرتب جلسات دوره‌ای نمایش، نقد و گفت‌وگو درباره فیلم‌های دیده‌شده در سینما و نمایش داده‌شده در سالن اجتماعات را با دانش‌آموزان برگزار می‌کنند. هرچه این نشست‌ها در گروه‌های کم‌جمعیت‌تر برگزار شوند، بهتر است. این کار هم در تربیت هنری بچه‌ها و هم در تقویت تفکر انتقادی آن‌ها مؤثر است.
172. مدیران هنرمند زیبابین، ضمن هماهنگی با مربیان و معاونان، از آن‌ها می‌خواهند در برنامههای آغازین مدرسه فیلم‌های سینمایی در حال پخش را که مناسب دانش‌آموزان هستند، معرفی کنند. دلیل اینکه خیلی از فیلم‌های سینمایی به موفقیت قابل‌توجهی نائل نمی‌شوند، ناشناخته‌ماندن آن‌هاست (این شرایط در مورد مجموعههای تلویزیونی هم صادق است). اگر ما به دانش‌آموزان فیلم خوب معرفی نکنیم، آن‌ها از راه‌های دیگری به فیلم‌های غیرخوب دسترسی پیدا خواهند کرد.
173. مدیران هنرمند زیبابین می‌دانند که سینما به غیر از رسانه فیلم، رسانههای دیگری هم دارد که به‌شدت موردعلاقه بچه‌ها هستند. از آن جمله می‌توان به مجموعههای تلویزیونی (سریال‌ها) در شبکه رسمی سیما، شبکه خانگی و برنامههای پخش فیلم و سریال اشاره کرد.
امروزه تعداد این قبیل مجموعه‌ها و فیلم‌ها آن‌قدر زیاد شده است که اگر اطلاعات درستی در موردشان به دانش‌آموزان داده نشود، آن‌ها به بیراهه خواهند رفت. این موضوع در مورد پدران و مادران و تعدادی از معلمان هم صادق است. اگر برنامههای فاخر نمایشی سیما، شبکه‌های خانگی و بسترهای دیگر را به اولیا معرفی نکنیم، بدیهی است سراغ فیلم‌ها و مجموعههای نمایشی بی‌سروته داخلی و خارجی بروند.
174. بعضی وقت‌ها فیلم‌های سینمایی یا مجموعه‌هایی در خارج از کشور معروف و محبوب می‌شوند. برخی از این آثار ویژگی‌هایی دارند که می‌توان آن‌ها را با ترجمه یا زیرنویس در شبکه‌های نمایش خانگی و برنامه‌ها نمایش داد، ولی برخی دیگر به دلایل فرهنگی و اقتضائات بومی، مورد تأیید معلمان و مربیان ما در مدارس نیست. مدیران زیبابین این فیلم‌های سینمایی و مجموعههای تلویزیونی (به‌ویژه انواع موردپسند مخاطبان مدرسه‌ای) را شناسایی می‌کنند و از آن مطلع‌اند و در مورد آن‌ها با بچه‌ها به گفت‌وگو می‌نشینند. برای مثال، مجموعه تلویزیونی کره‌ای «بازی مرکب»، که بین گروهی از نوجوانان و بزرگ‌سالان محبوبیت دارد، از مجموعه‌هایی است که شامل این موضوع می‌شود.
175. یکی از رسانههای گسترده فیلم، فیلم‌های کوتاه و بلند علمی است که بسیاری از آن‌ها ارتباط مستقیمی با درس‌ها و برنامههای درسی دارند. مدیران هنرمند زیبابین به اهمیت و جایگاه این فیلم‌ها واقف‌اند و برای تربیت توأمان علمی و هنری دانش‌آموزان به معلمان خود توصیه می‌کنند از این نوع فیلم‌ها در تدریسشان بهره ببرند.
176. مدیران هنرشناس از قابلیت‌های فیلم‌های کوتاه داستانی که زمان چندان زیادی هم برای پخش در کلاس‌های درس لازم ندارند، آگاهی دارند و به همکاران خود توصیه می‌کنند حتماً از این فیلم‌ها در تدریس و نیز مباحث تربیتی استفاده کنند. با مروری درگنجینه جشنواره فیلم‌های آموزشی رشد، بستر داخلی آپارات، وبگاه تبیان و مواردی از این دست می‌توان به بایگانی (آرشیو) غنی و گسترده‌ای از این فیلم‌ها دست پیدا کرد.
177. یکی دیگر از رسانههای بسیار جذاب فیلم، فیلم مستند است. این فیلم‌ها غالباً مناسب درس‌های علوم اجتماعی، تاریخ، جغرافیا و مباحث فرهنگی هستند. مدیران هنرمند این نوع فیلم‌ها را رصد و شناسایی و به معلمان خود معرفی می‌کنند تا به فراخور تدریس خود از آن‌ها بهره ببرند. دیدن یک بخش از کتاب تاریخ یا یک مفهوم جغرافیایی و زندگی عشایری یک ایل در قالب یک فیلم مستند، شور و حال هنری زایدالوصفی در کلاس درس برپا می‌کند.
178. مدیران هنرمند زيبابین جشنواره‌های فیلم، به‌ویژه فیلم‌های کوتاه و مستند، را رصد می‌کنند و آثار نمایش داده‌شده و برگزیده این جشنواره‌ها را به دانش‌آموزان، معلمان و اولیا معرفی می‌کنند.
ممکن است بگوییم، با این‌همه درخواست و وظیفه‌ای که فقط در حوزه تربیت هنری از نکته یکم تا صدوهشتادویکم به مدیران محول کردید، آن‌ها در زیر آواری از سفارش‌ها دفن خواهند شد. بدیهی است وقتی چنین درخواست‌هایی را مطرح می‌کنیم، نگاهمان به مدیریت، از نوع رهبری‌گونه آن است، یعنی مدیر با هدایت و رهبری خود، کارها را به فرد دیگری که شایسته و واجد شرایط است، بسپارد و از او کار طلب کند.
179. مدیران هنرمند زیبابین جشنواره‌هایی را که در حوزه فیلم‌های کوتاه، به‌ویژه فیلم‌های کوتاه 50، 60، 90 و 120 ثانیه‌ای برگزار می‌شوند و غالباً نیز به‌صورت ویدئویی یا با استفاده از قابلیت‌های تلفن‌های همراه هستند، شناسایی می‌کنند و ضمن نصب فراخوان این جشنواره‌ها در تابلوی اعلانات مدرسه و اطلاع‌رسانی از طریق برنامههای آغازین و فعالیت‌های فوق‌برنامه، ترتیبی اتخاذ می‌کنند که دانش‌آموزان علاقه‌مند در این جشنواره‌ها شرکت کنند.
تربیت هنری از طریق زیبایی‌شناسی سخن و سخنوری
180. مدیران هنرمند و زیبابین در مقام کسانی که ارتباط آن‌ها با مخاطبان غالباً از طریق سخنرانی صورت می‌گیرد، می‌دانند که سخنرانی عالی‌ترین نوع ارتباط کلامی انسانی است که داشتن مهارت لازم در آن یکی از ضروری‌ترین ویژگی‌های مدیران امروز است. ازاین‌رو حساسیت خاصی روی نوع سخنوری خود دارند. آن‌ها وقتی در مقابل دانش‌آموزان، معلمان و اولیا قرار می‌گیرند و قصد گفت‌وگو یا ایراد سخن دارند، در استخدام واژه‌ها دقت خاصی به خرج می‌دهند. اجازه نمی‌دهند هر کلمه‌ای به متن سخنان آن‌ها راه یابد. از واژگان سخیف و حتی پرکاربرد در میان مردم و زبان محاوره بهره نمی‌گیرند و سعی می‌کنند زبان گفتاری آنان از لحاظ فصاحت زبانی به الگوی زیبایی‌شناختی پاکیزه‌ای تبدیل شود.
181. بسیاری از مخاطبان سخنرانی‌های مدیران مدرسه‌ها غالباً گله‌مندند که آن‌ها هنگام سخنرانی به‌اصطلاح مسیر خود را گم می‌کنند و سر نخ کلام را از دست می‌دهند. در چنین حالتی، این قبیل سخنرانان نمی‌توانند سخنان خود را جمع‌بندی کنند. آن‌ها به‌طور مرتب از جاده اصلی منحرف می‌شوند و در خیابان‌ها و کوچه‌های فرعی سیر می‌کنند و ارتباطشان با مسیر اصلی سخنرانی قطع می‌شود. مدیران زیبابین هنرمند برای رفع این مشکل همانند معلمان که با طرح درس ازپیش‌تعیین‌شده در کلاس درس حاضر می‌شوند، برای خود طرح سخنرانی می‌نویسند. آن‌ها برای این منظور ابتدا باید مضمون یا موضوع اصلی یا به‌اصطلاح یک‌خطی سخنرانی خود را مشخص کنند، به‌طوری‌که اگر در پایان سخنرانی از حضار پرسش شود مضمون اصلی سخنرانی چه بود، درصد بالایی به همان مضمون یا واژگانی مشابه با آن اشاره کنند. اقدام بعدی، موضوعیت‌بخشیدن به مضمون است. یعنی چگونه مضمون خود را در قالب مثال، تصویر، قصه و داستان و حکایت، تجربه و خاطره به مخاطب منتقل کنیم. لذا یادداشت تمامی موضوعاتی که نسبت به مضمون در ذهن دارند، مفید است.
182. مدیران هنرمند می‌دانند اگر مخاطبانشان بفهمند آن‌ها در حین سخنرانی استرس دارند، نخواهند توانست تأثیر چندانی بر شنوندگان داشته باشند. ترس و فشار روانی در سخنرانی در دو مقطع زمانی رخ می‌دهد. اول در ابتدای سخنرانی و دوم در وسط سخنرانی. ترس و فشار ابتدای سخنرانی به تطابق‌نا‌پذیری با محیط مربوط است و ترس و فشار روانی وسط سخنرانی به تسلط‌نداشتن بر محتوا مربوط می‌شود.
ترس و فشار روانی سخنرانی ازبین‌رفتنی نیست، ولی می‌توان آن را مدیریت کرد تا مخاطب متوجه این موضوع نشود. این اتفاق در چند دقیقه اول روی می‌دهد و با لرزش صدا، بندآمدن نفس و فراموش‌کردن مطالب، واژگان و عبارت‌ها نمود پیدا می‌کند.
183. مدیران هنرمند روی فن بیان خود تمرین می‌کنند. فن بیان ضعیف یکی از مهم‌ترین مشکلات رایج در سخنرانی‌هاست که تمامی تلاش‌های یک سخنران را به باد می‌دهد. محتوای سخنرانی حتماً باید قبل از ارائه شکل‌گرفته باشد. زمانی که سخنران پشت میز خطابه قرار می‌گیرد، تنها با فن بیان سر و کار دارد که فن چگونه گفتن است. فن بیان ضعیف جذابیت سخنرانی را از بین می‌برد، مخاطب را کسل می‌کند و بدین ترتیب ارتباط سخنران با مخاطب از دست می‌رود. واژگان کم و نامناسب شامل مکث‌ها و سکوت‌های بی‌مورد و طولانی، صداهای موهومی که از دهان سخنران خارج می‌شوند و نداشتن موسیقی کلام هنگام سخنرانی، از نشانه‌های فن بیان ضعیف هستند.
184. مدیران هنرمند زیبابین می‌دانند که مهم‌ترین قسمت سخنرانی شروع و ورودیه آن است. داشتن مهارت آغازین (تعریف یک قصه، یک شوخی ساده، مزاح با بخشی از سخنرانی فرد قبلی، پخش یک فیلم، طرح یک معما، گفتن یک لطیفه، خواندن یک بیت شعر یا یک آیه و حدیث که همگی باید با متن سخنرانی در ارتباط باشند)، از ابزارهای آغاز سخنرانی تأثیرگذار هستند. در صنایع ادبی، این مهارت را «شگرف آغازی» یا «براعت استهلال» می‌نامند.
185. مدیران هنرمند زیبابین برای آنکه بر مخاطبان خود اثر زیبایی‌شناختی و مفهومی بگذارند، در حین سخنرانی، رعایت اصول زبان بدن را هم مدنظر دارند. نوع مواجهه با مخاطب در حالتی که ایستاده سخن می‌گوییم، با حالتی که پشت میز نشسته‌ایم، متفاوت است. قوزکردن در پشت میز خطابه یا نشستن در انتهای صندلی یا لم‌دادن از حالاتی نیستند که سخنان سخنران را زیبا و تأثیرگذار کنند.
186. مدیران هنرمند از سخنرانی‌های خود فیلم یا نسخه صوتی تهیه می‌کنند و در فرصتی مناسب، آن را می‌بینند و می‌شنوند. این کار به ما امکان می‌دهد عیب‌های سخنرانی خودمان را ببینیم، بشنویم، بشناسیم و برطرف کنیم. اشتباهات زبان بدن، استخدام واژگان نامناسب، دوباره‌گویی و تکرار، تیک حرکتی (برای مثال باز و بسته‌کردن دگمه پیراهن یا ور رفتن با کاغذهای متن سخنرانی) و تیک گفتاری (برای مثال به کار بردن 63 بار کلمه «در واقع» در یک سخنرانی 20 دقیقه‌ای) و مواردی از این دست، می‌توانند با مشاهده و شنیدن صدای سخنرانی‌هایمان برطرف شوند.
187. مدیران زیبابین هنرمند برای آنکه سخنرانی‌های اثربخشی داشته باشند، یک‌بار در منزل سخنرانی خود را مقابل آینه انجام می‌دهند و نسخه‌ای صوتی یا تصویری از آن تهیه می‌کنند. با شنیدن و مشاهده این فیلم و صوت می‌توان ورزیده‌تر سخنرانی کرد؛ به‌ویژه سخنرانی در موضوعاتی که حساسیت‌برانگیزند و احتمال ایراد‌گرفتن از سوی مخاطبان زیاد است.
188. مدیران زیبابین هنرمند برای تربیت حس زیبایی‌شناسی بچه‌ها، در کنار همه اقداماتی که در بندهای گذشته شرح داده شد، برگزاری کلاس یا کارگاه‌های فن بیان و دکلمه را برای دانش‌آموزان، همکاران و اولیا مدنظر قرار می‌دهند.
منابع
1. مجدفر، مرتضی (1٤01). افسانه‌ها در کـلاس درس (مجمـوعه‌ای سه‌بخشی برای توسعه سواد خواندن در میان نوآموزان دوره ابتدایی). پیشگامان پژوهش‌مدار. چاپ سوم. تهران.
2. فروزانفر، محمدحسن (138٤). سخن و سخنوران. خوارزمی. تهران.
3. ابراهیمی، نادر (139٦). براعت استهلال یا خوش‌آغازی در ادبیات داستانی و گفتار. روزبهان. تهران.
4. Barron, Ann E. and Gary W. Orwig. New Technologies for Education: A Beginner’s Guide. Englewood, CA: Libraries Unlimited, 2017.
5. Carroll, Jim and Rick Broadhead, with Don Cassel. The Canadian Internet Directory and Research Guide. Toronto, ON: Stoddart, 2020.