سرنخ‌های دیجیتال

موضـوع «نافراموشی» دنیای مجازی و تهدیدها و فرصت‌های برجای‌ماندن «ردپای دیجیتال» آدم‌ها در وب، از جمله موضوعات موردتوجه در بسیاری از آثار سینمایی جهان و به‌خصوص آثار پلیسی و جنایی است.

معرفی آگاهانه برخی از این آثار نمایشی مناسب برای دانش‌آموزان، در کنار نقد و تحلیل و گفت‌وگو درباره آن‌ها، می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت موضوع در سطح جهانی و تقویت آموزه‌های سواد اطلاعاتی باشد.

هرچه فضای مجازی به نفوذکردن در دنیای فیزیکی ادامه می‌دهد، سینما و تلویزیون هم بیشتر به رایانه‌ها و گوشی‌های هوشمندمان علاقه‌مند می‌شوند! هم‌اکنون در نقطه‌ای از تاریخِ بشر قرار داریم که اکثر ما به‌طور هم‌زمان در حال زندگی در دو دنیای موازی هستیم. شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند اگر زندگی در فضای مجازی واقعی‌تر از دنیای واقعی نباشد، کمتر هم نباشد و رایانه‌ها و گوشی‌های هوشمند حکم درگاهی برای رفت‌وآمد بین این دو دنیا را دارند. پس تعجبی ندارد که صنعتِ سینما هم به این وضعیت جدید واکنش نشان بدهد.

فیلم «جست‌وجو کردن» محصول سال 2018 آمریکا، به کارگردانی آنیش چاگانتی است. داستان فیلم با ناپدیدشدنِ یک دختر نوجوان به نام «مارگو» آغاز می‌شود. دخترِ نوجوان بعد از چند تماس بی‌پاسخ با پدرش «دیوید» در نیمه‌شب، غیبش می‌زند. صبح روز بعد، وقتی دیوید بالاخره به این نتیجه می‌رسد که جواب‌ندادن دخترش به تماس‌ها و جاگذاشتن رایانه کیفی‌اش در منزل غیرطبیعی است، تصمیم می‌گیرد با جست‌وجو در رایانه مارگو، رازِ ناپدیدشدنش را کشف کند. از اینجا جست‌وجوکردن پدر در رایانه دختر برای کشف سرنخ‌ها آغاز می‌شود و در طول فیلم شاهد تلاش فراوان او برای رمزگشایی از این ماجرا هستیم. دیوید با کمک یک کاراگاه پلیس به طرز سراسیمه‌ای از هر ابزارِ فناورانه‌ای که دستش می‌آید برای پیداکردن مارگو استفاده می‌کند. سرک‌کشیدن پدر به درونِ زندگی اینترنتی دخترش، ما را با لایه‌های عمیق‌تر شخصیت دختر آشنا می‌کند. بزرگ‌ترین ترسِ دیوید همان چیزی است که بزرگ‌ترین ترسِ هر پدر و مادری است؛ نکند دخترش یک زندگی مخفی اینترنتی داشته باشد؟

فیلم «جست‌وجوکردن» به‌خوبی نشان می‌دهد که لو رفتنِ زندگی خصوصی اینترنتی‌مان و افشای گفت‌وگوها و تاریخچه مرورگرمان چقدر ترسناک است! برای کسی که هدفِ جست‌وجو قرار می‌گیرد، سرک‌کشیدن در زندگی خصوصی اینترنتی‌اش، مثل دسترسی داشتن افراد دیگر به محتویاتِ داخل مغز او و تمام احساسات و رازهایش است.

آقای اَنیش چاگانتی در مقام کارگردانِ «جست‌وجوکردن»، قبل از این فیلم عضوِ تیم ساختِ ویدیوهای تبلیغاتی شرکت (کمپانی) گوگل بوده است و به خاطر ساختِ ویدیویی که همه آن توسط دوربینِ گوگل و از زاویه اول‌شخص ضبط شد، موردتوجه و تقدیر قرار گرفته بود. اینجا هم او سراغِ قالبی (فرمی) رفته که همیشه با آن سروکار داشته است: ساختن فیلمی که با رایانه و فناوری گره خورده است و داستانش را از طریق آن‌ها روایت می‌کند؛ فیلمی که تمام اتفاقاتش تقریباً به‌طور کامل روی صفحه رایانه‌ها و گوشی‌های هوشمند و در لابه‌لای وبگاه‌ها (سایت‌ها) و پنجره‌های ویندوز و صفحه‌هایِ شبکه‌های اجتماعی و ویدیوهای اینترنتی جریان دارد.

محدودشدنِ «جست‌وجو کردن» به صفحه رایانه دیوید باعث می‌شود فیلم حالتِ مستندهای جرائم واقعی را به خود بگیرد؛ تعلیقِ فیلم به همان اندازه که از سرک‌کشیدن به درونِ ذهنِ اینترنتی مارگو سرچشمه می‌گیرد، به همان اندازه هم به خاطر موانعی است که دیوید در مسیر بازکردنِ راهش به درونِ ذهنِ اینترنتی مارگو با آن‌ها روبه‌رو می‌شود. از دسترسی به رمزها و تنظیماتِ امنیتی گرفته تا ورود به رسانه‌های اجتماعی دخترش.

«جست‌وجو کردن» شاید درباره ناپدیدشدن یک دختر است، اما در عمل درباره دشواریِ پیداکردنِ ردپای دیجیتال به‌جامانده از این دختر است. کارگردان خوب می‌داند که در این نقطه از عصر دیجیتال، ناتوانی ما در پیداکردنِ راهمان در فضای مجازی، مثل گرفتارشدن در شهری بیگانه است که زبان مردمانش را نمی‌دانیم.

- پیشنهاد می‌کنیم نسخه مناسب‌سازی‌شده این فیلم سینمایی را در کنار دانش‌آموزان ببینید و درباره ردپای دیجیتال، حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات شخصی در عصر اطلاعات گفت‌وگو کنید.