فنی و حرفه‌ای یا کاردانش!

نزدیک به سه دهه از اجرای آموزش‌های فنی‌و‌حرفه‌ای و مهارتی در قالب دو شاخه مجزا در آموزش‌و‌پرورش می‌گذرد. وقتی به گذشته برمی‌گردیم و ایده ایجاد شاخه کاردانش را در کنار شاخه فنی‌و‌حرفه‌ای که توسط سیاست‌گذاران دستگاه تعلیم و تربیت کشور مطرح شد، بررسی می‌کنیم، به فلسفه وجودی شاخه تحصیلی کاردانش پی‌می‌بریم: «شاخه‌ای مهارتی با هدف‌های مترقی و امتیازات ویژه‌ برای هنرجویان آموزش‌های مهارتی.»

آیین‌نامه همکاری‌هایی که به تصویب هیئت دولت وقت رسیده بود، امتیازاتی را برای آموزش مهارتی فراهم می‌کرد و امید آن می‌رفت که نه‌تنها استقبال دانش‌آموزان به تحصیل در این شاخه چشم‌گیر باشد، بلکه جراحت فقدان نظام آموزشی مناسب در تربیت نیروی کار ماهر نیز التیام یابد. اجرای قانون کار، یادگیری در محیط واقعی کار و مشارکت صاحبان حِرَف و مشاغل در فرایند آموزش مهارتی در آموزش‌و‌پرورش، از جمله ویژگی‌های مهم این آیین‌نامه محسوب می‌شد.

برخی صاحب‌نظران فاصله فاحش میان هدف‌های شاخه کاردانش و اجرای آن را، ناشی از اجرای «مدرسه‌ای»¹ این شاخه می‌دانند. برخی دیگر همکاری ضعیف شرکای عرصه‌های آموزش و دنیای کار را عامل کاستی در توفیق این شاخه برشمرده‌اند. پس از تصویب «قانون نظام جامع آموزش‌و‌تربیت فنی‌و‌حرفه‌ای و مهارتی» و تأکید این قانون بر آموزش شایستگی‌محور برمبنای چارچوب صلاحیت حرفه‌ای و افزایش زمان آموزش فنی و مهارتی در آموزش‌و‌پرورش از دو سال به سه سال، برنامه‌ریزی درسی رشته‌های شاخه کاردانش با مشکلات فراوانی نظیر تغییر محتوا  و زمان آموزش روبه‌رو شد. از سوی دیگر، از آنجا که طراحی برنامه درسی شاخه کاردانش بر مبنای استانداردهای دستگاه‌های متولی است، برنامه‌ریزان نگران بودند که با تغییر محتوا و تغییر سطح اجرای رشته‌ها، با محدودیت مواجه شوند و کاهش زمان استانداردها، امکان سامان‌دهی یک رشته را برای رسیدن به نصاب زمان آموزش مصوب، با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند.

درهرصورت زمان آن شده است که در بازطراحی دوره‌های تحصیلی، درخصوص آینده آموزش‌های فنی‌و‌حرفه‌ای و مهارتی در دوره دوم متوسطه، راهکاری اساسی برای این دو شاخه درنظرگرفته شود. این‌ها تعدادی از سؤال‌های پرتکرار هستند که ذهن سیاست‌گذاران و مجریان را مشغول کرده‌اند:

1. تفاوت بین رشته‌های شاخه کاردانش با رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای چیست؟

2. تنوع استانداردهای رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش تا چه حدی ضروری است؟

3. شیوه پاسخ‌گویی به تغییرات در حوزه فناوری در رشته‌های فنی‌وحرفه ای چگونه است؟

4. دوگانگی مدل ارزشیابی در دوشاخه چگونه قابل توجیه است؟

5. هدایت تحصیلی - حرفه‌ای در دو شاخه چگونه انجام می‌شود؟

از شما هنرآموز عزیزدرخواست می شود برای بسط و تحلیل سؤالات فوق، در ارسال مطالب خود به رایانامه فصلنامه، مشارکت کنید.

 

 

پی‌نوشت

1. School Based