مفهوم یک نام
این لویی پاستور دانشمند فرانسوی بود که نخستین انستیتو پاستور را تأسیس کرد. او دانشمندی بود که دائماً سؤال می‌کرد و به دنبال پاسخ، بی‌وقفه می‌کوشید. چنین روشی او را به سمتی سوق داد که کشف کرد بسیاری از بیماری‌ها توسط میکروب‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. او روشی برای پیشگیری از بیماری به نام «واکسیناسیون» ابداع کرد. واکسیناسیون شامل قراردادن ویروس‌های ضعیف‌شده در بدن حیوان یا فرد است. میکروب‌ها یا ویروس‌های ضعیف‌شده حیوان یا شخص را بیمار نمی‌کند، بلکه بدن «یاد می‌گیرد» که چگونه با بیماری ناشی از آن میکروب مبارزه کند. همچنین او به نقش میکروب‌ها در فساد مواد غذایی پی برد و نشان داد که گرما میکروب‌هایی را که باعث تخمیر می‌شوند، از بین می‌برد. این کشف به اختراع فرایندی به نام «پاستوریزه‌سازی» (پاستوریزاسیون)برای ازبین بردن میکروب‌های مضر در غذا شد.
انستیتو پاستور ایرانی
اینجا شعبه مرکزی انستیتو پاستور ایران است. همان‌جایی که فعالیت‌های محققانش در طول 100 سال، زندگی مردم را تغییر دادند و نقش مهمی در نجات جان بسیاری از آنان داشتند. پس از جنگ جهانی اول که ایران درگیر قحطی و بیماری‌های عفونی بود، به موجب قراردادی بین انستیتو پاستور پاریس و وزارت امور خارجه ایران در سال 1920، دهمین انستیتو پاستور تأسیس شد تا ایران نیز عضوی از شبکه بین‌الملی انستیتو پاستور باشد. زمین فعلی این مؤسسه به مساحت 23000 مترمربع در سال 1303 در خیابان پاستور و توسط میرزا عبدالحسین فرمانفرمائیان وقف می‌شود. انستیتو اکنون در دوران بالندگی خود به سر می‌برد و 700 محقق و 110 عضو هیئت علمی در آن مشغول به فعالیت علمی هستند.
هدف مشترک
دكتر احسان مصطفوی، مدیر روابط عمومی انستیتو پاستور ایران، ضمن بیان تاریخچه‌ای از تأسیس انستیتو گفت: «لویی پاستور به کمک همکارانش اولین انستیتو پاستور را با هدف کنترل بیماری هاری از طریق واکسیناسیون تأسیس کرد و با معرفی واکسن هاری، برای سلامت جامعه جهانی قدم مهمی برداشت. بعدها شبکه‌ای از انستیتو پاستورها شکل گرفت که همه مأموریت و هدفی مشترک داشتند و آن خدمت به نظام سلامت جامعه بود. به این شکل که با گسترش برنامه واکسیناسیون برای مهار بیماری‌های واگیردار قدم برداشتند.»
او با اشاره به اینکه انستیتوی ایرانی ابتدا پنج رئیس فرانسوی داشت، ادامه داد: «از آن به بعد تا به امروز که دکتر رحیم سروری ریاست مؤسسه را به عهده دارد. رؤسای ایرانی به‌خوبی و با موفقیت عهده‌دار مسئولیت انستیتو بوده‌اند.»
او در بخش دیگری از سخنان خود به مأموریت اصلی تأسیس انستیتو پاستور که به روز کردن (مدرن‌کردن) برنامه واکسیناسیون بود، اشاره کرد و گفت: «از آنجا که یکی از مهم‌ترین بیماری‌های واگیردار در آن زمان آبله بود، به‌طور خاص واکیسناسیون آبله در دستور کار قرار گرفت. بعدها متناسب با همه‌گیری‌هایی که کشور با آن‌ها روبه‌رو می‌شد، واکسن‌هایی مثل وبا، حصبه، هاری و ... در انستیتو تولید شد. با توسعه برنامه تولید واکسن در انستیتو پاستور، صادرات واکسن به دیگر کشور‌ها هم انجام شده است.»
مأموریت‌های دیگر
در ابتدای فعالیت مؤسسه، کشور درگیر همه‌گیری‌هایی مثل «وبا» بود که به‌طور مستقیم به بهداشت آب بستگی داشت. این مؤسسه ابتدا با کلرزنی به درشکه‌های آب، در مهار بیماری وبا نقش مهمی داشت. پس از لوله‌کشی آب، باز هم تست سلامت آب به عهده انستیتو است. به این ترتیب، فعالیت‌های تحقیقاتی و تولید واکسن تنها مسئولیت این مؤسسه نیست.
متخصصان انستیتو کارهای تشخیصی را هم به عهده دارند. دکتر وجیهه‌سادات نیک‌بین، سرپرست (سوپروایزر) آزمایشگاه باکتری‌شناسی، در این زمینه می‌گوید: «در آزمایشگاه‌های تشخیصی نمونه‌هایی از سیاه سرفه، سیاه زخم و سم بوتولیسم را دریافت و پس از آزمایش نیتجه را اعلام می‌کنیم.» او ادامه داد که در آزمایشگاه آب، آلودگی آب و کود هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. از خدمات دیگر انستیتو «آزمایش آنتی‌باکتریال» است. مثلاً جوراب‌های نانو که آنتی‌باکتریال هستندآزمایش می‌شوند تا گواهی تأیید دریافت می‌کنند.
افتخارات انستیتو
با نگاه به فعالیت‌های گذشته انستیتو پاستور ایرانی درمی‌یابیم که این مرکز یکی از خوش‌نام‌ترین انستیتوهای جهان است که اعتبار قابل توجهی در سطح ملی و بین‌المللی کسب کرده است. انستیتو پاستور ایران در زمینه پیشگیری و مهار بیماری‌های عفونی گام‌های بلندی برداشته است. نقش انستیتو پاستور در برنامه ریشه‌کنی آبله آن‌قدر پررنگ بوده است که گواهی ریشه‌کنی آبله در منطقه خاورمیانه شرقی، شامل خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 1356، به انستیتو پاستور ایران اهدا شد.
انستیتو پاستور ایران با دیگر انستیتوها در سراسر جهان همکاری‌های تنگاتنگی دارد. یکی از این مؤسسه‌ها بخش «زیست‌فناوری» (بیوتکنولوژی) کشور کوبا بود که این ارتباط باعث انتقال فناوری تولید «واکسن هپاتیت بی» از کوبا به ایران شد. این واکسن از زیرساخت پروتئین نوترکیب استفاده می‌کند. همین زیرساخت بود که در دوران کرونا، واکسن «پاستو کووک» بر پایه آن تولید و عرضه شد.