زنجیره‌های گره گشا

اشاره

برای حل بسیاری از مشکلات آموزشی می‌توان از فناوری بلاک‌چین¹ استفاده کرد. فناوری بلاک‌چین در نظام آموزشی به مربیان و دانش‌آموزان کمک می‌کند نتایج به‌دست‌آمده از میزان یادگیری را به‌راحتی بررسی، تجزیه‌وتحلیل، و نظارت کنند.

داده‌ها در شبکه بلاک‌چین به‌صورت ایمن و تغییرناپذیر ثبت و ذخیره می‌شوند. یکی از بستر‌های معروف در حوزه آموزش، بستر «بلاک‌چین فور اجوکیشن»² است که در آن می‌توان به‌راحتی گواهی‌های یادگیرندگان را صادر و در صورت نیاز به تأیید و صحت، بدون درنگ آن‌ها را بررسی کرد. استفاده از این فناوری می‌تواند از دست‌کاری مدارک و صدور گواهی‌های جعلی جلوگیری کند. در حوزه آموزش می‌توان از قراردادهای هوشمند مبتنی بر زبان برنامه‌نویسی «سوولیدیتی»3 در بلاک‌چین «اتریوم» استفاده کرد. بلاک‌چین را بسته به کاربرد و دامنه آن می‌توان در بخش‌های خصوصی، عمومی و «شرکتگانی» (کنسرسیومی) اعمال کرد. بنابراین، نظام آموزشی می‌تواند از این مقیاس‌پذیری بلاک‎چین بهره‌مند شود و به‌طور مؤثر در این زمینه مفید عمل کند.

 

تعریف بلاک‌چین

بلاک‌چین نوع جدیدی از شبکه اینترنتی است که در آن اطلاعات به‌صورت بلوک‌های هم‌شکل طبقه‌بندی می‌شوند. اگر بخواهیم تفاوت اصلی و عمده این نوع خاص از شبکه به‌هم‌پیوسته را با شبکه اینترنت عادی واضح‌تر بگوییم، باید به نحوه ذخیره‌سازی اطلاعات اشاره کنیم. این بدان معناست که اطلاعات ردوبدل شده در شبکه اینترنت عادی به‌صورت متمرکز در یک کارسازگان(سرور) اصلی ذخیره می‌شوند که توسط رخنه‌گر (هکر)ها و نهادهای ذی‌ربط قابل‌دسترسی و ردیابی هستند این در حالی است که اطلاعات منتقل‌شده در شبکه بلاک چین امکان دسترسی، نفوذ و ردیابی را به هیچ نهاد و یا فرد حقیقی و حقوقی نمی‌دهند (Rahman, Chamikara, Khalil, Bouras, 2022).

در واقع به زبان ساده می‌توان ‌چنین بیان کرد که بلاک‌چین یک پایگاه توزیع داده مبتنی بر اجتماع میلیون‌ها نقطه اشتراک است که به‌صورت هم‌زمان داده‌هایی در آن ثبت و اصلاح می‌شوند که می‌توان با بهره‌گیری از این برنامه باز، آزاد و درعین‌حال پیچیده، به تبادلات مالی، علمی و اطلاعاتی پرداخت (Xing, Chen, 2022).

 

ویژگی‌های کلیدی بلاک‎چین

افزایش ظرفیت

بلاک‎چین می‌تواند ظرفیت کلی تمام شبکه را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش دهد. از آنجا که فناوری بلاک‎چین بر اصل محاسبات توزیع‌شده مبتنی است، قدرت کلی تمام شبکه می‌تواند یک امتیاز مثبت برای کاربران و موارد استفاده آن در حوزه‌های گوناگون باشد؛ زیرا قدرت کل شبکه به‌راحتی می‌تواند در اختیار همگان قرار گیرد؛ طوری که از دستگاه‌های متمرکز سنتی بسیار مؤثرتر خواهد بود (Wang, Sun & Bie, 2022).

 

امنیت بیشتر

در مقایسه با ذخیره‌سازی مرکزی داده، فناوری بلاک‎چین امنیـت بیشتـری را بـرای داده‌هـا فـراهم می‌کند، زیرا برای هک‌کردن شبکه باید به 51 درصد توان کل شبکه دسترسی داشته باشیم که کاملاً غیرممکن است.

 

تغییرناپذیری

داشتن دفتر کل غیرقابل تغییر یکی از ویژگی‌های مهم در فناوری بلاک‎چین است. هر پایگاه داده‌ای که سامانه کنترل مرکزی داشته باشد، مستعد حمله است. در بلاک‎چین، داده‌ها مانند یک سامانه دفترکل توزیع‌شده ذخیره می‌شوند و این شفافیت داده‌ها را بیشتر می‌کند. قراردادهای هوشمند، اسکریپت‌هایی خود اجرا هستند که به پایدارتر و تغییرناپذیرترکردن شبکه بلاک‎چین کمک می‌کنند (Xing, Chen, 2022).

 

تسویه سریع‌تر

در دستگاه‌های سنتی، معمولاً هزینه تسویه‌حساب‌ها زیاد است، زیرا در دستگاه‌های مبتنی بر قدرت مرجع مرکزی، زمان تسویه در مقایسه با شبکه‌های توزیع‌شده در بلاک‎چین بسیار بیشتر است. در شبکه بلاک‎چین نیازی به وابستگی به قدرت مرکزی وجود ندارد و به‌طورکلی هزینه تسویه و زمان آن به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این ویژگی سرعت و کارایی شبکه را ارتقا می‌دهد.

 

سامانه غیرمتمرکز

دستگاه‌های غیرمتمرکز معمولاً نسبت به دستگاه‌های سنتی مبتنی بر قدرت مزایای زیادی دارند. بلاک‌چین می‌تواند با اعطای یک شناسه منحصربه‌فرد برای دسترسی به داده‌ها از طریق فناوری بلاک‎چین، قدرت کلی را در اختیار صاحبان واقعی داده قرار دهد. همچنين، داده‌ها به طرفین معامله کمک می‌کنند تراکنش‌های شبکه را شفاف نگه دارند. این امکان به ایجاد تغییرات عظیم و قابل‌توجه در صنایع فعلی منجر خواهد شد (Wang, sun & bie, 2022).

 

کاربرد بلاک‌چین در آموزش

فنـاوری بلاک‌چیـن کاربـردهـا و مزایـای بسیـار در مباحث آموزش و یادگیری دارد:

دسترسی به سابقه تحصیلی یادگیرنده

ثبـت و نگهـداری نتـایـج و ریزنمرات یکی از وقت‌گیرترین و پرمشغله‌ترین کارها در مؤسسات آموزشی و دانشگاه‌های امروز است، زیرا عملیات تأیید نمره‌ها برای صدور گواهی به‌صورت دستی انجام می‌شود. نوع دیگری از داده‌ که به‌طور مکرر درخواست می‌شود، تأیید محتوای دوره است. در آموزش‌های سطوح پایه یا عالی ممکن است دانش‌آموز کلاسی به نام «جبر» را بگذراند و سپس به کشوری دیگر منتقل شود و در آنجا در مدرسه‌ای ثبت‌نام کند که در آن «جبر» نیز تدریس می‌شود. اما آیا هر دو دوره مطالب یکسانی دارند؟ این موضوع به معنای مقایسه محتوای دوره‌هاست. در سطح دانشگاه، این یک کابوس است. اما اگر این اطلاعات در زنجیره‌ای بلوکی ذخیره‌شده باشند، تنها با چند تلیک، شخص می‌تواند نتیجه‌ای کامل و تأییدشده از دوره‌های محتوا و تمام موفقیت‌های تحصیلی‌اش به دست آورد (An, Chen, 2021)

 

تأیید دیجیتال گواهی‌نامه‌ و مدرک

درسـت مـاننـد نمـره، مـدرک تحصیـلی و گواهـی‌نامه‌هـای یادگیـری و مهـارت نیز مـی‌توانند در بلاک‌چیـن صادر و ذخیره شوند. به ‌جای درخواست برای تأیید نسخه کاغذی از مؤسسه صادرکننده مدرک، فقط لازم است پیوندی به دیپلم دیجیتال برای کارفرمایان ارائه شود. این کار قبلاً تا حدودی انجام شده است. این امکان از ارسال مدرک جعلی به کارفرمایان بالقوه جلوگیری می‌کند؛ وضعیتی که متأسفانه بسیار شایع است (Nousias, Et Al, 2022).

 

آگاهی از نشان‌ها

علاوه بر مدرک تحصیلی، ممکن است کارنامک (رزومه) معمولی هر فردی اطلاعات اضافی زیادی داشته باشد که خوب است کارفرما از آن باخبر باشد؛ مهارت‌های زبان خارجی، دانش فنی یا توانایی‌های خاصی که لزوماً به حرفه شخص مربوط نیستند. برای مثال، فردی مدرک کارشناسی ارشد در دیابت‌شناسی مراقبت‌های اولیه دارد. اما این مدرک به کسی نمی‌گوید که وی به چهار زبان و با چه سطحی از تسلط صحبت می‌کند. یا می‌تواند شبکه‌های رایانه‌ای راه‌اندازی کند، از ارزهای رمز پایه آگاهی داشته باشد یا آشپزی آموزش‌دیده باشد. باز هم تأیید این مهارت‌ها آسان نیست. اما شخص می‌تواند شخص ثالث خبره‌ای را برای تأیید این مهارت و اعطای گواهینامه یا نشان دریافت کند. اگر این‌ اطلاعات در زنجیره بلوکی ذخیره‌شده باشند، ثابت می‌کنند که شخص واقعاً مهارت‌های موردنظر را دارد .

 

امکان ذخیره‌سازی اطلاعات

اگـر مؤسسـات بخواهنـد برنامه‌هـای درسـی، سـابقه، مدرک تحصیلی و سایر اطلاعات دیجیتال را ذخیره کنند، فضای ذخیره‌سازی انبوهی موردنیاز است. ذخیره همه موارد روی دیسک‌هـای‌سخـت خانگـی مـا را به مـوضـوع متمـرکزکردن پرونده‌ها بازمی‌گرداند. اگر دیسک سخت به هر دلیلی آسیب ببیند یا به خطر بیفتد، مشکلی بزرگ خواهد بود. ذخیره‌سازی ابـری یک گزینـه است، امـا بـرای بسیـاری از مؤسسـات خرید فضـای ذخیـره‌سـازی ابری موردنیاز ممکن نیست. یک راه‌حل ممکـن، سـرویس‌ ذخیـره‌سازی ابری مبتنی بر بلاک‌چین است (Rahman, Chamikara, Khalil, Bouras, 2022)

 

برنامه‌ریزی درس‌ها و دوره‌ها

بسیاری از بلاک‌چین‌ها قابلیت قرارداد هوشمند نیز دارند. یعنی می‌توان درس‌ها و دوره‌ها را در بلاک‌چین برنامه‌ریزی کرد و در صورت تحقق برخی شرایط، آن‌ها را به‌طور خودکار اجرا کرد. برای مثال، مدرس می‌تواند برای یادگیرندگان شرایطی را تنظیم کند. اتمام هر کار می‌تواند به‌طور خودکار توسط قراردادهای هوشمند بلاک‌چین تأیید شود. پس از اتمام همه وظایف، مدرسان می‌توانند حق‌الزحمه را با رمزارز دریافت کنند.

 

امکان انتشار

یادگیرندگان، مدرسان، استادان و محققان، پیوسته مطالبی باکیفیت تولید می‌کنند، اما انتشار آن‌ها سخت است. علم سابقه‌ای طولانی در تحقیقات شایسته‌ای دارد که به دلایلی توسط مجلات علمـی رد مـی‌شدند. مقـاله انریکو فرمی⁴ در سـال ۱۹۳۳ در مـورد فعـل‌وانفعـالات ضعیف، مقـاله هانس کـربـز⁵ در سال ۱۹۳۷ در مورد چرخه اسیدسیتریک، تحقیق رزالین یالو⁶ در سال 1955 که زمینه‌ها را برای رادیوایمونواسی و حتـی به‌تازگـی مقـالـه کـاری کالـی مـولیـس در مورد واکنش زنجیره‌ای پلیمراز، به دلایل گوناگون رد شدند. این جریان نه‌تنهـا نشـان می‌دهد ردشـدن به معنـای بدبودن مقاله شما نیست، بلکه نشان می‌دهد که چاپ‌کردن چقدر دشوار است.

امـا امـکان انتشــار در بلاک‌چیـن مـی‌توانـد به نویسنـدگان، محققــان و بسیـاری دیگـر کمک کند. همچنین می‌تواند به مدیریت حقوق صاحب مطلب و محافظت از او در برابر سرقت معنوی نیز کمک کند.

 

صرف هزینه‌های کمتر

بسیاری از برنامه‌های کاربردی ذکرشده به این معنی هستند که در بلاک‌چین، بسیاری از فرایندهای وقت‌گیر و پرکار، به‌صورت خودکار، انجام می‌شوند. این موضوع به کاهش هزینه‌های مؤسسات می‌انجامد و به‌نوبه خود می‌تواند به پس‌انـدازی بـرای یادگیـرندگانی تبدیـل شود که ممکن است سـال‌هـا باید وام می‌پرداختند. مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها همچنیـن مـی‌توانند در بسیـاری از فعـالیت‌هـا از هزینه‌های مربوط به فضای ذخیره‌سازی پرونده‌ها و قطع واسطه‌ها بکاهند (Wang, Sun & Bie, 2022).

 

دادن پاداش

گره‌های رایانه‌ای که به‌طور مداوم یکپارچگی اطلاعات ذخیره‌شده در یک بلاک‌چین را تأیید می‌کنند، پاداش‌هایی را به‌صورت رمزهای دیجیتال دریافت می‌کنند. این همان چیزی است که استخراج ارز رمزنگاری‌شده نامیده می‌شود. افرادی که برای تأیید بلاک‌چین‌های مرتبط با آموزش از رایانه استفاده می‌کنند نیز به‌عنوان پاداش توکن دریافت می‌کنند. این توکن‌ها می‌توانند در صرافی امنی رمزنگاری شوند و با سایر ارزهای رمز پایه یا پولی معامله شوند. یا پرداخت کالاها و خدمات در جامعه آموزش به کار روند (پیشین).

 

نتیجه‌گیری

بلاک‌چین در حال تغییر فضای اقتصادی از طریق ارزهای رمز پایه است. همچنین، با بهینه‌کردن سابقه یادگیرندگان و سرعت تأیید آن، تغییرات مثبت و به‌روزی را در آموزش و یادگیری سبب شده است. بلاک‌چین می‌تواند بر آموزش در سال‌های آینده تأثیر بگذارد. دفترهای توزیع‌شده و قراردادهای هوشمند می‌توانند با سرعت تصویر کاملاً جدیدی برای ما ترسیم کنند.

آینده به‌یقین امیدوارکننده است و تأثیر مثبت بلاک‌چین‌ها بر آموزش و یادگیری را به‌وضوح می‌توان دید.

 

 

پی‌نوشت‌ها

1. Block chain

2. Blockchain for Education

3. solidity

4. Enrico Fermi

5. Hans Krebs

6. Rosalyn Yalow

 

منابع

1. Taghavi,m – Bentahar,j – Otrok,h – Bakhtiyari,k (2023). A reinforcement learning model for the reliability of blockchain oracles-elsevierm- volume(214).

2. Nousias,n- et al (2022). A process-aware approach for blockchain-based verification of academic qualifications-elsevier – volume(121).

3. Rahman,m-Chamikara,m -Khalil,l -Bouras,a (2022). Blockchain-of-blockchains: An interoperable blockchain platform for ensuring IoT data integrity in smart city- Elsevier, volume(30).

4. Xing,z – Chen,z (2022) A Project-Based Approach for Learning Blockchain Technology.elsevier,volume(2014)581-589.

5. Wang,y – sun,q – bie,r (2022). Blockchain-Based Secure Sharing Mechanism of Online Education Data. Elsevier, volume(202) 283-288.

6. An,h -chen,j (2021). ElearnChain: A privacy-preserving consortium blockchain system for e-learning educational records. Elsevier, volume(63).