با توجه به تغییرات مداوم در دنیای امروز و عواملی نظیر کوچک‌ترشدن شرکت‌ها و کاهش میزان استخدام در شرکت‌های بزرگ، تغییر دیدگاه‌های کارفرمایان و تمایل ایشان به جذب افرادی با نگرش و رفتارهای کارآفرینانه، توجه و تأکید بر راه‌اندازی کسب‌وکار و به‌ویژه کارآفرینی، ضروری به نظر می‌رسد. مفهوم کارآفرینی گسترده‌تر از خوداشتغالی و آشنایی با مشاغل موجود در جامعه است. واژه کارآفرینی از زبان فرانسه گرفته شده و به سایر زبان‌ها راه یافته است.
کارآفرینی فرایندی از ارائه اندیشه‌های نو، بهره‌گیری از امکانات و فرصت‌های موجود با تکیه بر دانش، پیشه و کار مربوط به آن و پذیرش خطر است (نوروزی، 1388). کارآفرینی فرایندی است که عوامل گوناگون را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد تا بهره‌برداری از منابع و فعال‌شدن آن‌ها در جهت بهره‌وری و تأمین منافع مالی میسر شود و با ایجاد مؤسسات بهره‌ور و خلاق، رشد و توسعه همه‌جانبه تحقق یابد. این فرایند مستلزم پذیرش خطر است و به عرضه محصول یا خدمات نو به جامعه منجر می‌شود.
تأمل در مفهوم و رسالت‌های آموزش‌های مهارتی فنی و حرفه‌ای در نگاهی ملی و بین‌المللی و تعمق در وضعیت فارغ‌التحصیلان این آموزش‌ها در نظام آموزش متوسطه کشور، از تعارض و آسیبی جدی حکایت دارد. در سند تحول بنیادین، در فصل دوم «بیانیه ارزش‌ها»، روحیه کارآفرینی، کسب شایستگی‌های عام حرفه‌ای و مهارتی و هنری، زمینه‌ساز کار مولد به‌عنوان یکی از ارزش‌ها معرفی شده است.
چگونگی آموزش کارآفرینی در هنرستان
آموزش کارآفرینی می‌تواند یکی از اثرگذارترین شیوه‌ها برای انتقال آسان جمعیت دانش‌آموختگان به بازار کار باشد. شواهد نشان می‌دهند که افزایش آموزش‌های درست می‌تواند بیکاری را کاهش دهد (اجاقی، 1395: 4). آموزش کارآفرینی یکی از زمینه‌های فنی ارتقای اشتغال جوانان است که سازمان بین‌المللی کار آن را بر عهده گرفته است (شکاری، 1395: 34). مدرسه‌ها با ایجاد جو انعطاف‌پذیر، خلاق و نوآور می‌توانند دانش‌آموزان را به‌صورتی کارآفرین تربیت کنند و آنان را نسبت به تغییر و تحولات انعطاف‌پذیر بار بیاورند. در سند تحول بنیادین نیز بر تنظیم و اجرای برنامه جامع کارآفرینی و مهارت‌آموزی برای تمام دوره‌های تحصیلی، به‌ویژه دانش‌آموزان دوره متوسطه، در برنامه‌های درسی و آموزشی پیشنهاد شده است. مطابق سند چشم‌انداز مدرسه در افق 1404، مدرسه کانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعلیم‌وتربیتی برای دانش‌آموزان، به‌ویژه در بعد کارآفرینی، است.
عوامل متعددی بر آموزش کارآفرینی مؤثرند؛ از جمله:
- برنامه درسی. مدرسه برای تقویت کارآفرین باید شامل کلیه تجربه‌ها و فرصت‌های یادگیری باشد که به‌صورت رسمی و غیررسمی تحت نظارت و مسئولیت نظام آموزشی، به‌منظور ایجاد تغییر مطلوب در دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرش‌های دانش‌آموزان بررسی و اجرا شوند و عملکرد و بازده آن‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد (امین‌زاده، 1394: 145).
- محتوای درسی.
- مهارت مدرسان کارآفرینی.
- برنامه‌ها و سیاست‌ها. چرا امروزه دیگر مدرسه‌ها مکانی برای یادگیری یک مجموعه آموزه‌های صرف نیست. کلارک معتقد است، در قرن بیست و یکم مدرسه‌هایی پویا هستند که کارآفرین باشند و بتوانند ارزش‌های تخصصی خود و مدیریتی را تلفیق کنند (اجاقی و همکاران، 1395).
- ابزارهای عملی. امروزه برای آموزش کارآفرینی، علاوه بر روش‌های آموزشی متنوع، باید از ابزارهای آموزشی متعددی نیز استفاده شود.
- توانمندسازی روان‌شناختی که فرایند افزایش احساس شایستگی در کارکنان از طریق شناسایی و حذف شرایطی است که موجب ناتوانی آنان شده است. توانمندسازی روان‌شناختی عبارت است از فرایند افزایش انگیزش درونی نسبت به انجام وظایف محوله در چهار بعد شناختی مؤثربودن، شایستگی، معنی‌داربودن و داشتن حق انتخاب.
عوامل مؤثر در آموزش کارآفرینی
در آموزش کارآفرینی در مدرسه توجه به پنج عامل می‌تواند مؤثر باشد:
یادگیری کسب‌وکار
دانش‌آموزان می‌توانند نوشتن را تمرین کنند، سوال‌های مصاحبه را تهیه کنند و با کارآفرینان مصاحبه کنند. سپس می‌توانند اطلاعات را در فهرستی از انواع کالاها و خدمات، مکان‌ها و ساعت کار کسب‌وکار جمع‌آوری کنند و در آخر در مورد مکان، تبلیغات و محصولات با یکدیگر بحث کنند.
مهارت صحبت‌کردن
دانش‌آموزان را می‌توان برای ارائه ایده‌ها یا محصولاتی تجاری که فکر می‌کنند دیگران علاقه‌مند به خرید آن‌ها هستند، به چالش کشید. سپس درباره مخاطبان بالقوه محصول و اینکه چگونه می‌توانند تغییراتی ایجاد کنند که برای مخاطبانشان جذاب‌تر باشد، بحث می‌کنند. دانش‌آموزان همچنین می‌توانند در مورد اینکه این محصول با چه چیزی و با چه کسی رقابت خواهد کرد، مشورت کنند.
مهارت‌های تفکر
ابتدا به دانش‌آموزان بیاموزید به کارهای مثبت و قوی فکر کنند و سپس نقاط ضعف خود را پیدا کنند تا بتوانند تغییرات موردنیاز را برای جذاب‌ترکردن محصولشان بیابند، همچنین به دانش‌آموزان اجازه دهید درک کنند، و اشتیاق و رضایت داشته باشند تا با منابع محدودی که دارند، ایده‌های اصلی خود را گسترش بدهند.
مهارت خلاقیت
به دانش‌آموزان ابتدا تخیل را یاد بدهید. به این شکل که یک شیء مشترک را به همه دانش‌آموزان بدهید و از آن‌ها بخواهید تا آن را با دید متفاوتی تصور کنند، این کار باعث می‌شود دانش‌آموزان همان شیء را از منظری متفاوت ببینند. بنابراین وادار می‌شوند احتمالات را در یک شیء مشترک به روش جدیدی ببینند.
مهارت‌های پژوهش
از دانش‌آموزان بخواهید صفحات گوناگون را بررسی کنند تا کسب‌وکارها، نام‌ها، مکان‌های جغرافیایی و عملکرد آن‌ها را پیدا و دسته‌بندی کنند. در نهایت، نتایج را با نام‌های متفاوتی در همان کسب‌وکار تولید کنند یا بفروشند.