هرمزگان؛ نبض حمل و نقل ایران

صنعت ساخت و تعمیر انواع شناورهای بزرگ و کوچک از شاخص‌ترین صنایع در شهرهای بندرعباس، قشم و بندر لنگه است. بسیاری از جوانان با تحصیل در رشته‌هایی همچون مکانیک موتورهای دریایی، تأسیسات مکانیکی، تعمیر موتورهای دریایی و دیگر رشته‌های مهندسی می‌توانند در این عرصه مشغول به کار شوند. فعالیت یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های کشتی‌سازی جنوب غرب آسیا در بندرعباس می‌تواند برای دیگر صنعتگران و کارآفرینان این حوزه انگیزه خوبی باشد تا با بهره‌گیری از نیروی متخصص و زمینه‌های جغرافیایی و اقتصادی موجود، در توسعه این صنعت گام‌های مهمی بردارند.

یکی دیگر از مزیت‌های نسبی هرمزگان، صنعت لنج‌سازی است. هرچند بالابودن هزینه ساخت لنج‌های چوبی و مقرون‌به‌صرفه‌نبودن آن از مشکلاتی است که لنج‌سازان بر آن تأکید دارند، اما امروزه ساختن لنج‌هایی از جنس فایبرگلاس، با صرف وقت و هزینه کمتر، مورد اقبال کارآفرینان قرار گرفته و بسیاری از افراد متخصص در کارگاه‌های کوچک و بزرگ این صنعت مشغول فعالیت هستند.

به سراغ یکی از کارگاه‌های قدیمی لنج‌سازی می‌روم؛ هر چند این روزها بیشتر به تعمیر لنج‌های قدیمی می‌پردازند تا ساخت لنج. زیر تیغ آفتاب سوزان جنوب، با نگاهی خسته و دستانی پینه‌بسته، چکش‌ها و میخ‌ها را بر چوب‌ها می‌کوبند تا هنری خلق کنند که گاهی حتی یک قرن نیز می‌تواند دوام بیاورد. لنج‌سازی هنر مردان دریا و یادگار نیاکان دریادل، قدمتی به بلندای تاریخ دارد. هنری که نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه منتقل شده است تا امروز نیز شاهد آن جلال و شکوهی باشیم که سازندگانش بدون هیچ نقشه و رسم‌الخطی آن را در ذهن خود ترسیم می‌کنند. در بخش‌های گوناگون هرمزگان، از سورو در بندرعباس گرفته تا بندر کنگ، بندر لنگه و قشم و لافت، همه‌جا اثر این صنعت بومی و تاریخی دیده می‌شود. ناخدا محمود که بیش از پنجاه سال در کار ساخت لنج بوده است می‌گوید، پیشرفت فناوری و افزایش هزینه‌ها به‌مرور زمان باعث شد این سازه‌های چوبی عظیم از رونق بیفتند. تنها چند کارگاه باقی مانده‌اند. در واقع می‌توان گفت، لنج‌هایی که در حال حاضر در این استان ساخته می‌شوند، آخرین بازماندگان این نمونه‌ها هستند، با این حال می‌توانند به‌عنوان رستوران‌های دریایی یا نمادهای شهری در میدان‌ها و فلکه‌های شهر مورد بهره‌برداری دوباره قرار گیرند. در بسیاری موارد نیز از چوب‌های لنج‌های از رده خارج‌شده به‌عنوان چوب سقف ساختمان‌ها و کار‌های دیگر استفاده می‌‌شود. این لنج‌ها می‌توانند در صیادی، حمل‌ونقل و تجارت دریایی، دریانوردی‌های کوتاه‌مدت یا حتی برای گردشگری دریایی مورداستفاده قرار گیرند.

یکی از کارآفرینان خوش‌ذوق هرمزگانی توانسته است با راه‌اندازی رستورانی دریایی در یکی از همین لنج‌های قدیمی و تبدیل آن به لنج گردشگری، زمینه اشتغال چندین نفر را فراهم و به حفظ این میراث تاریخی و هنری نیز کمک کند. او همچنین با راه‌اندازی گشت های (تورهای) گردشگری و استفاده از لنج‌های قدیمی توانسته است در جذب گردشگر و تأمین رضایت آنان موفق عمل کند. این کارآفرین حوزه گردشگری همچنین به‌دنبال افزایش زیبایی‌های ظاهری لنج‌ها و بادبانی‌کردن آن‌هاست تا در جذب گردشگر بیش‌ازپیش گام بردارد.

مردم بندرعباس از راه ماهی‌گیری، تجارت، تولید صنایع‌دستی، کشت خرما، تنباکو، انبه، نارنگی و دیگر مرکبات امرار معاش می‌کنند. این اقتصاد متنوع در کنار واردات کالاهای گوناگون و رونق بازار و مراکز تجاری باعث شده است بندرعباس مکانی مناسب برای ایجاد و توسعه مشاغل باشد. برای بررسی بیشتر شرایط به سراغ یکی از دوستانم می‌روم که چند سالی است در حوزه صنعت مواد غذایی دریایی در بندر لنگه مشغول فعالیت است. او پیش‌تر در هنرستان، در رشته پرورش ماهی دانش و مهارت لازم را کسب کرده بود و پس از پایان تحصیلات، با مشارکت دو نفر از هم‌کلاسی‌هایش، خرید و توزیع ماهی تازه را آغاز کرده‌اند. این گروه سه‌نفره، پس از چند سال به تأسیس شرکت تعاونی فراورده‌های دریایی اقدام کردند و با تلاش و پشتکار و مشورت با کسانی که در این زمینه کار می‌کردند و کسب تجربه زیسته از فروش ماهی تازه و شناخت بازار، وارد حوزه کار پرورش آبزیان شدند و امروز از شرکت‌های موفق این حوزه هستند. او مهم‌ترین مسئله در آغاز فعالیتش را کمبود نقدینگی و نیروی انسانی ماهر می‌داند. البته در حال حاضر با همکاری بانک‌ها بسیاری از مشکلات مالی را حل کرده است. شرایط اشتغال مناسب در این زمینه نیز باعث شده است بسیاری از جوانان و نوجوانان به تحصیل در رشته‌های مرتبط با این صنعت علاقه‌مند شوند. او ادامه می‌دهد، محیط تجاری کسب‌وکارشان به‌شدت رقابتی است و به دلیل اینکه نیاز مشتریان همواره در حال تغییر است، رقبای جدید و بازارهای جدید دائماً ایجاد می‌شوند و اصل نوآوری در ارائه محصولات اهمیت زیادی دارد.

یکی دیگر از توانمندی‌های استان هرمزگان، تولید محصولاتی راهبردی همچون خرما و انبه است. از جمله شهرستان حاجی‌آباد واقع در شمال استان بندرعباس که به علت داشتن آب‌وهوای گرم و خشک، مهم‌ترین منطقه کشت خرمای پیارم در کشور است. برای آشنایی بیشتر به سراغ یکی از واحدهای تعاونی بسته‌بندی خرما می‌روم. این واحد تعاونی در مجموع برای بیش از 25 نفر ایجاد اشتغال کرده است. توسعه صنایع تبدیلی و فراوری خرما و تولید محصولات گوناگونی مانند چیپس خرما، خمیر خرما، پودر هسته خرما، شکلات خرما، الکل، سرکه و روغن خرما باعث شده است ضایعات این محصول نیز ارزشمند شوند و سرمایه‌گذاری و سودآوری مناسبی را در این حوزه به ارمغان بیاورد. به نظر می‌رسد، با توجه به این فرصت بزرگ، حجم زیادی از مشکلات بیکاری در استان با تشویق نوجوانان و جوانان هرمزگانی به کسب دانش و مهارت در رشته‌هایی همچون صنایع غذایی، طراحی و بسته‌بندی، فراوری محصولات زراعی و مدیریت بازرگانی برطرف شود.

الگوی موفق دیگر در استان هرمزگان، جوان کارآفرینی است که در کاشت و پرورش نهال انبه اشتغال‌زایی کرده است. او می‌گوید با وجود بیش از هفت‌صد هکتار باغ انبه و بیش از هفده هزار تن تولید در سال، عمده مشکلات باغ‌داران انبه در شهرستان میناب، کهن‌سال‌بودن درختان است. عمر برخی از این درختان به صدسال می‌رسد. بنابراین، تولید نهال انبه را با جدیت پیگیری کرده‌ام. این کارآفرین از طریق برداشت انبه و تولید و توزیع انواع فراورده‌ها همچون ترشی، سس، شور، مربا و لواشک، در پرتو توجه به بسته‌بندی جذاب و باکیفیت، زمینه اشتغال 200 نفر را به‌طور مستقیم فراهم کرده است.

وسعت کشاورزی و توجه به تولید محصولات خارج از فصل (محصولات جالیزی) و محصولات گلخانه‌ای، به‌ویژه در شهرستان‌های حاجی‌آباد، میناب، رودان و بندرعباس، ضرورت راه‌اندازی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و توجه بیشتر به ایده‌های نو را ایجاب کرده است.

ظرفیت بسیار خوب بندرعباس در زمینه‌های تاریخی، تفریحی و طبیعی، این شهر را به یکی از مقصدهای مهم گردشگری برای گردشگران ایرانی و غیرایرانی تبدیل کرده است. مراکز تجاری متنوع که در آن‌ها می‌توانید انواع کالاها را مشاهده کنید، غذاهای بسیار خوش‌طعم و دلپذیر محلی، جاذبه‌های تاریخی گوناگون، مکان‌های تفریحی و سواحل نیلگون خلیج‌فارس، همه دست به دست هم داده‌اند تا بندرعباس به مقصدی مناسب برای سفرهای دوره سرد سال تبدیل شود. در این میان، رونق اقامتگاه‌های بوم‌گردی و کلبه‌های گردشگری و بهره‌برداری از این فرصت، زمینه اشتغال کارآفرینان جوان را فراهم کرده است. یک نمونه موفق، زوج کارآفرینی هستند که در قالب گردشگری جامعه‌محور، خانه اجدادی خود را در بندرعباس به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل کرده و با ارائه خدمات و کالاهای موردپسند گردشگران داخلی و خارجی همچون پخت انواع غذاهای محلی، اجرای موسیقی محلی، فروش لباس سنتی، تولید و عرضه صنایع‌دستی توسط زنان هنرمند هرمزگانی، و برگزاری گشت‌های یک‌روزه طبیعت‌گردی، اوقات خوشی را برای گردشگران فراهم کنند و ضمن پاسداشت، معرفی و حفظ میراث طبیعی و فرهنگی استان، زمینه‌های اشتغال چندین نفر را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فراهم آورند. این زوج کارآفرین یکی از دغدغه‌های خود را حضور کم‌رنگ گردشگران در نیمه نخست سال، به‌خصوص فصل تابستان، می‌دانند و بر این باورند که با برنامه‌ریزی مناسب و تأمین امکانات و ارائه بسته‌های گردشگری متناسب با فصل‌های گرم، می‌توانند زمینه‌ساز حضور پررنگ گردشگران باشند. بسیاری از علاقه‌مندان این حوزه می‌توانند با کسب دانش و مهارت کافی از طریق ورود به رشته راهنمای گردشگری، با تمرکز بر گردشگری کشاورزی، صنایع‌دستی و... نقش‌آفرینی کنند.