تعریف هوش مصنوعی
- اگر بخواهیم هوش مصنوعی را به صورت کلی توصیف کنیم، یعنی:
- ماشینی که مانند انسان منطقی فکر می‌کند.
- ماشینی که مانند انسان منطقی عمل می‌کند.
تعریف اول به فرایندهای تفکر و استدلال مربوط می‌شود و تعریف دوم با رفتار سروکار دارد.
البته روبات‌ها هم ممکن است هوش مصنوعی داشته باشند، اما هر روبات هم مصداقی از هوش مصنوعی نیست. روبات‌ها برای انجام مأموریت‌های خاصی برنامه‌ریزی شده‌اند و صرفاً ماشین‌هایی مکانیکی هستند. براساس نوع وظیفه‌ای که برایشان تعریف شده است انجام وظیفه می‌کنند و تعداد فراوانی از آن‌ها در خط تولید خودرو یا سایر محصولات کارخانه‌‌ای به کار گرفته شده‌اند. در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند داخل روبات‌ها یا در برنامه‌ها وجود داشته باشد.
سطح‌های هوش مصنوعی
یک سامانه (سیستم) هوش مصنوعی بر پایه آنچه از دنیای اطرافش درک می‌کند و می‌تواند به آن واکنش نشان دهد، دارای سه سطح است:
۱. هوش مصنوعی محدود
هوش مصنوعی محدود خیلی سریع ظهور پیدا کرده است. از رایانه‌هایی که در بازی‌های پیچیده یا بازی شطرنج نقش‌آفرینی و تصمیم‌گیری می‌کنند تا رایانه‌های انجام فرایندهای مالی در بانک‌ها، تشخیص چهره برای شناسایی هویت افراد و خودروهای بدون راننده، در ردیف هوش مصنوعی محدود قرار می‌گیرند.
۲. هوش مصنوعی عمومی
ماشینی است که می‌تواند دنیای پیرامونش را همانند یک انسان درک کند. در حال حاضر هوش مصنوعی عمومی وجود ندارد و صرفاً نشانه‌هایی از آن را در داستان‌های علمی - تخیلی می‌بینیم. از لحاظ نظری، یک سامانه دارای هوش مصنوعی عمومی می‌تواند هم‌تراز با انسان عمل کند.
۳. فراهوش مصنوعی
فراهوش مصنوعی (سوپرهوش مصنوعی)ماشینی است که سطح هوش و درک انسانی را پشت سر گذاشته است و می‌تواند تهدیدی برای بشریت باشد. در این شرایط خود سامانه بدون آنکه انسان دخالتی داشته باشد، استدلال، تجزیه‌وتحلیل، و نتیجه‌گیری می‌کند وخودش تصمیم می‌‌گیرد. در نهایت هم دست به کاری می‌زند که ممکن است نتیجه آن ویرانی، مرگ و نابودی باشد و جهان را با خطرات جبران‌ناپذیری روبهرو سازد.
کاربردهای هوش مصنوعی در انواع حوزه‌ها
1. سلامت: سامانههای هوشمند، در تشخیص بیماری‌ها و انتخاب سریع روند درمان، می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند. از سوی دیگر از هزینه‌های درمان نیز می‌کاهند.
2. آموزش‌وپرورش: ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان، درجه‌بندی دانش‌آموزان با توجه به توانایی‌هایی که دارند، و همین طور سامانههای مربی هوشمند می‌توانند پشتیبانی بیشتری به دانش‌آموزان بدهند و حتی با توجه به توانمندی دانش‌آموزان، در جهت تغییر معلمانشان هم وارد عمل شوند.
3. اقتصاد: سامانههای هوشمند، با دریافت اطلاعات مالی افراد، می‌توانند به آن‌ها مشاوره مالی بدهند و در خرید خانه و خودرو آن‌ها را یاری کنند.
4. قانون و قضا: کشف و شناسایی مدارک و اسناد با توجه به بانک اطلاعاتی که دارند.
5. کسب‌وکار: سامانههای هوشمند می‌توانند صاحبان شرکت‌های تولیدی را در نحوه ارائه خدمات به مشتریان و سود دهی یاری کنند.
6. تولید: استفاده از روبات‌های صنعتی در کارخانه‌ها، از جمله کاربردهای سامانههای هوشمند به شمار می‌آید.
7. امنیت: از هوش مصنوعی در ایجاد امنیت، شناسایی هویت خلافکاران، ردیابی مجرمان و ... استفاده می‌شود. این سامانه‌ها قادر هستند به محض مشاهده تخلف نهاد مربوطه را مطلع کنند.
چالش‌های هوش مصنوعی
هوش مصنوعی یکی از دستاورد‌های نوظهور بشر در عصر حاضر است. اما کاربرد آن با چالش‌های اخلاقی فراوانی روبهرو شده است. سامانههای هوشمند باید به گونه‌ای طراحی شوند که ارزش‌های اخلاقی را تقویت کنند. اگر عملکرد آن‌ها با تعصب و تبعیض همراه باشد، در استخدام و به‌کارگیری نیروهای انسانی دچار خطا خواهند شد. همچنین حفظ حریم خصوصی افراد از دیگر چالش‌های سامانههای هوش مصنوعی است.
امروزه حجم زیادی از اطلاعات افراد جمع‌آوری و ذخیره شده است. استفاده‌ی نادرست از آن‌ها می‌تواند حریم خصوصی افراد را نقض کند. از سوی دیگر، دست‌بردن در داده‌های شخصی انسان‌ها برای رسیدن به هدف‌های تجاری، سیاسی و تبلیغاتی، از دیگر آفت‌های دردسرآفرین در استفاده از سامانههای هوش مصنوعی است. یکی دیگر از نکات مورد بحث اخلاقی و چالشی در به‌کارگیری هوش مصنوعی، ابهام در مسئولیت‌پذیری است. اگر خطایی صورت بگیرد، از میان کارفرما، کاربر یا طراحان سامانه، کدام‌یک باید مسئولیت این خطا را به گردن بگیرد؟
این نکات پاره‌ای از مشکلات مربوط به استفاده از سامانههای هوش مصنوعی هستند که در بیشتر کشور‌ها و حتی در خود کشور ما هم بحث‌برانگیز و چالشی‌اند.
سازمان ملی هوش مصنوعی ایران
سازمان ملی هوش مصنوعی ایران یکی از سازمان‌های تحت نظارت دولت جمهوری اسلامی ایران است و مسئولیت رسیدگی به امور برنامه‌ریزی و هماهنگی موضوع‌ها و مسائل مربوط به هوش مصنوعی در کشور و در سطح‌های متفاوت دولتی را به عهده دارد. این سازمان به عنوان نهادی مستقل، تحت نظارت رئیس جمهور فعالیت خواهد کرد. سازمان ملی هوش مصنوعی ایران روز سه شنبه نوزدهم تیرماه ۱4۰۳ با حضور محمد مخبر و معاون علمی - فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور افتتاح شد.