هدفگذاری چیست؟
هدفگذاری مشخص‌کردن و تعریف هدف‌ها به‌طور واضح و روشن، و سپس تلاش مداوم برای رسیدن به آن‌هاست. این هدف‌های مشخص باید مواردی باشند که فرد می‌خواهد در آینده معینی به آن‌ها دست یابد. برای رسیدن به موفقیت تحصیلی لازم است هدف‌گذاری‌های چندگانه، کوتاه‌مدت (روزانه و هفتگی)، میان‌مدت (ماهانه و فصلی) و بلندمدت (سالانه و دوره تحصیلی) داشته باشید. در ادامه چند روش هدفگذاری را که برای برنامه‌ریزی تحصیلی می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید، به‌اختصار به شما معرفی می‌کنیم.
الف) روش اسمارت1
یکی از اولین و معروف‌ترین روش‌های هدفگذاری «روش اسمارت» است. اصطلاح اسمارت را برای نخستین بار شخصی به نام جورج دوران در سال ۱۹۸۱ مطرح کرده است. اگرچه جورج دوران هدفگذاری اسمارت را برای «سازمان‌ها» تعریف می‌کند و نه برای زندگی فردی، اما می‌توان آن را برای برنامه درسی و تحصیلی به کار گرفت. جورج دوران معتقد است هدفگذاری اسمارت پنج ویژگی دارد:
1. روشن، شفاف و معین‌بودن هد
یعنی محدوده و موضوع هدف باید کاملاً روشن، شفاف و معین باشد. مثلاً در برنامه مطالعاتی خود دقیقاً مشخص کنید، چه کتاب یا موضوعی و حتی چه صفحه‌هایی را می‌خواهید مطالعه کنید.
۲. قابل اندازه‌گیری‌بودن هدف
یعنی بتوان هدف‌ها را به شکل کمّی و عددی مورد سنجش قرار داد و اندازه‌گیری کرد. مطالعه خوب آن است که به‌راحتی بتوانید میزان موفقیت و برآورده‌شدنش را به شکل کمی و عددی مشخص کنید. مثلاً چند ساعت مطالعه یا چند صفحه از یک کتاب و یا چه تعداد آزمون را چگونه توانسته‌اید پاسخ دهید و یاد بگیرید.
۳. قابل واگذاری‌بودن
هدف‌ها باید قابل تعیین، قابل تخصیص و قابل واگذاری باشند و مشخص باشد چه کسی مسئول هر هدف است. این بخش مخصوص سازمان‌هاست. در تغییراتی که بعداً در هدفگذاری اسمارت به‌وجود آمد، برای زندگی فردی این واژه تغییراتی پیدا کرد که بعداً به آن اشاره خواهد شد.
۴. واقع‌بینانه‌بودن
یعنی هدف باید واقع‌بینانه و با توجه به منابع، در دسترس و قابل دستیابی باشد. هدف‌های تحصیلی خود را با توجه به توانمندی‌های خود در نظر بگیرید. مثلاً هیچ‌گاه در ابتدای کار چندین ساعت مطالعه را برای روزها و هفته‌های اول در نظر نگیرید. شاید لازم باشد در هفته‌های اول با دقایقی شروع کنید و به‌تدریج این زمان را افزایش دهید.
۵. مشخص‌بودن زمان برآورده‌شدن هدف
یعنی زمان برآورده‌شدن هدف مشخص باشد. برای رسیدن به هدف‌های تحصیلی خود زمان بگذارید و یا زمان انجام مطالعه خود را مشخص کنید.
ب) هدفگذاری هارد2
این نوع هدف گذاری به نسبت هدف گذاری اسمارت کمتر شناخته شده است.
شما باید برای هدفتان انگیزه درونی داشته باشید؛ یعنی باید قلباً و عمیقاً از درون هدفتان را بخواهید.اغلب دانش‌آموزان هوس درس خواندن را دارند، اما وقتی عمیقاً واز درون خواهان مطالعه ویادگیری باشند، تمامی رفتار ونگرش آنان تحت تأثیر اهدافشان شکلی دوباره می گیرند به تعبیر بهتر: آب کم جو تشنگی آور به دست / که تا آبت ریزد از بالا وپست.
شما باید چشم‌انداز مناسبی از هدف و مسیرتان داشته باشید. در واقع باید بتوانید تصویری منظم و منسجم از هدف و مسیرتان برای خود مشخص کنید.لذا هرشب قبل از خواب وهرروز بلافاصله بعد از بیداری اهداف روزانه خویش را مجسم وتصور کنیدکه خودتان در حال انجام کارهای لازم برای رسیدن به اهدافتان هستید.
شما باید آنچه را که نیاز است برای اهدافتان انجام دهید فراهم کنید. باید از خود بپرسید که من امروز چه کاری باید برای رسیدن به هدفم انجام دهم؟ هفته آینده چطور؟ ماه آینده چه؟ شش ماه بعد چطور؟ به‌صورت کلی شما باید از تعهدات و کارهایی که باید انجام دهید آگاه باشید. مثلاً برای درس خواندن گاهی لازم است از تلفن همراه و یا وسایل فناوری که مزاحم هستند دور شوید و پشت میز مطالعه بنشینید.
هدف شما باید هدف دشواری باشد. در واقع یک هدف باید بتواند به اندازه کافی شما را به چالش بکشد و شما را به سمت رشد خود حرکت دهد. برخی از دانش‌آموزان هدفگذاری مطالعاتی‌شان به گونه است که حتی اگر هدفگذاری هم نکنند همان رویه را خواهند داشت. برای موفقیت لازم است گاهی کمی از رویه قبلی خود فراتربروید.
ج) روش هدفگذاری ووپ3
هدفگذاری ووپ نیز یک روش دیگری برای هدفگذاری است که احتمالاً کمتر از آن شنیده‌اید.
شما باید قصد و میلی درونی برای هدفتان داشته باشید. در واقع فرد باید هدفش را بخواهد و انگیزه درونی و بیرونی خود را برای آن مشخص کند.شناسایی انگیزه‌های پشت هرهدف، به‌ویژه یادداشت‌کردن آن‌ها، می‌تواند شما را مصمم تر کند.
نتیجه‌سنجی: در واقع فرد باید از نتیجه‌ای که انتظارش را دارد آگاه باشد و سپس جزئیات نتیجه و کارهای لازم برای رسیدن به آن نتیجه را نیز مشخص کند.اینکه مشخص کنید که این میزان مطالعه وحل سؤالات چهارگزینه‌ای دقیقا چه رهاوردی برای شما خواهد داشت، باعث می‌شود خواندن و برنامه‌ریزی درسی شما جهت بهتری پیدا کند و پایداری شما در تلاش و کوشش دوچندان شود.
برآورد چالش یا سختی: در واقع شما باید در ابتدای مسیر بعضی از چالش‌ها و سختی‌هایی را که پیش رویتان خواهند بود مشخص کنید. شناسایی موانع وچالش‌هایی که اجازه نمی‌دهند شما به هدف مطالعاتی خود برسید، به شما کمک می‌کند دربرابر این مانع‌ها وچالش‌ها از قبل آماده شوید.
برنامه‌ریزی: در واقع در مرحله آخر ما باید برنامه‌ای برای مسیر خود در نظر بگیریم و برای رسیدن به اهدافمان برنامه‌ریزی کنیم. به نظر می‌رسد جهت هدفگذاری مطالعاتی، به‌کار گیری ترکیبی از این سه هدفگذاری می‌تواند به شما به خوبی کمک کند. بنابراین برای کسب موفقیت تحصیلی از این سه سبک هدفگذاری استفاده کنید.
پی‌نوشت‌ها
1. Smart (هوشمند)
2.Hard (سخت)
3. Woop (وای)