تربیت اجتماعی و اقتصادی دانشآموزان
۱۴۰۴/۰۸/۰۱
لابهلای مطالب کتابهای درسی، آیاتی از قرآن کریم وجود دارند و گفتههایی از بزرگان نیز به سیر در طبیعت اشاره میکنند که در پشت آنها نکات آموزنده فراوان و عمیقی نهفتهاند و عمل به آنها نیز ساده و جذاب است، اما بهرهمندی اصولی و کاربردی از این آیات نورانی زندگی بسیار مهم است. از جمله میتوان به آیه 2٠ سوره مبارک عنکبوت اشاره کرد: قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کیفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ ینْشِئُ النَّشْأَةَ الآخرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ: «بگو در زمین سیر کنید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس (به همینگونه) جهان آخرت را ایجاد میکند. بهیقین خدا بر هر چیز تواناست.» در این آیه، خداوند به انسانها امر میکند در زمین سیر کنند و به چگونگی آغاز آفرینش و قدرت خداوند در ایجاد آن توجه کنند تا به معاد و قیامت ایمان بیاورند. بر ماست که برای این منظور، بهخصوص در مدرسه و کلاس درس، سازوکارهایی جذاب فراهم کنیم.
چند سالی است که گرایش و بازگشت به طبیعت با سرعت بهنسبت زیادی آغاز شده است و نحوه بهرهمندی صحیح از آن برای دانشآموزان و همکاران از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از مردم از حضور در طبیعت از جمله ساحلهای زیبای کشور، جنگلها، سرمایهگذاری در روستاها و شهرهای کوچک، بومگردی، سفر به کویرهای وسیع کشور، سفر به روستاهای دور و نزدیک، ورود به مزرعهها و باغهای میوه، تجربههایی شنیدنی و زیبا نقل میکنند. اما کمتر دیده میشود که دانشآموزان بهاتفاق مدیر، معاونان، مربیان و دبیران و حتی والدین، با هم در طول سال از این فرصتها بخصوص اردوهای باغی و دیدن مزارع بهرهمند شوند؛ حتی در تابستان و پایگاههای تابستانی. در این نوشتار، تنوعبخشی به محیطهای یادگیری در فرایند تعلیم و تربیت رسمی عمومی1 مورد تأکید اسناد فرادستی، برای غنیسازی اوقات فراغت دانشآموزان در نظر گرفته شده است. توجه و پرداختن به مراحل کاشت، داشت و برداشت، احترام به طبیعت، محیطزیست، تربیت اجتماعی و اقتصادی و در نهایت کارآفرینی و رشد اقتصادی کشور با توجه به ظرفیتهای فراوان، از اهمیت زیادی برخوردار است.
این برنامه با اهداف رشد اجتماعی، افزایش شادابی و نشاط در مدرسهها، آشنایی با مشاغل، ارائه آموزشهای عملی و کاربردی در طبیعت به دانشآموزان، زمینهسازی به زراعی، کارآفرینی و تحول در کشاورزی، باغداری و دامداری در نظر گرفته میشود.
نیک میدانیم که قبل، حین و بعد از اردو و سیر در طبیعت، اقداماتی لازماند، از جمله: طرح موضوع در جلسه انجمن اولیا و مربیان و جلسه شورای دبیران؛ درخواست مجوز اردو و بازدید؛ صدور ابلاغ برای همکاران و تقسیم وظیفه؛ بازدید قبلی از باغها و مزرعهها و هماهنگی کامل برای اعزام دانشآموزان؛ برگزاری جلسههای توجیهی؛ تشکیل چند کارگروه مشترک معلمی و دانشآموزی، بهطوری که هر فرد مسئولیتی داشته باشد؛ بررسی تمامی دستورالعملهای اردویی و رعایت قوانین؛ اطلاعرسانی؛ تشکیل کانال در پیامرسانهای داخلی و انجام امور تبلیغاتی؛ پیشبینی برگزاری جلسه پاسخ به سؤالهای دانشآموزان؛ مشاوره؛ نشستهای علمی و کارگاهی؛ تقدیر از دانشآموزان؛ دعوت از مالکان و کارگران برای گفتوگو با دانشآموزان در زمینه کاشت، داشت و برداشت؛ آشنایی با موانع و مشکلات باغداری و کشاورزی؛ ارائه راهحل توسط همکاران و دانشآموزان؛ پیشبینی و اجرای رویدادهای هنری؛ پیشبینی محل پخت غذا و تجهیزات و اقلام موردنیاز و ترجیحاً پخت غذا با کمک دانشآموزان با رعایت نکات ایمنی و زیرنظر معلمان و اولیای حاضر؛ پیشبینی جعبه به تعداد دانشآموزان برای جمعآوری میوه توسط دانشآموزان و برای استفاده در منزل؛ نظرسنجی مجازی از دانشآموزان؛ تنظیم گزارش، سوقدادن طرحهای پژوهشی مدرسهها به سمت کشاورزی، باغداری و دام و طیور؛ بیان تجربه و خاطره در زمینههای زیستمحیطی؛ فرهنگسازی برای ترویج این نوع از اردوها در مدرسههای سراسر کشور.
چقدر خوب است که بابت هر مقدار میوه که برای شرکتکنندگان در نظر گرفته میشود و توسط دانشآموزان برداشت میشود، به قیمت تولید، مبلغی به مالک باغ یا مزرعه پرداخت شود! بدیهی است اردوی باغی در مزرعههای گوناگون، در طول سال، متناسب با محصول و میوه فصل توصیه میشود و بهتر است اردوها مبتنی بر پایه تحصیلی و کلاسی و نیز متناسب با ظرفیت باغها و مزرعهها انجام شود. اما همه این فعالیتها باید در راستای پاسخ به سؤالهای مهم زندگی باشند؛ پاسخ به سؤالهایی که مبنای برنامهریزی راهبردی در مدرسه، کلاس درس و حتی خانواده هستند را در اردوی کوچک باغی و در طبیعت میتوان به معلمان و دانشآموزان سپرد: «کی هستیم؟ چرا به وجود آمدهایم؟ در مدرسه چه نقشی داریم؟ قرار است در جامعه چه نقشی ایفا کنیم؟ چه گرهای از جامعه باز میکنیم؟ کجا میخواهیم برویم؟ آینده مطلوب و آرمانی ما کجاست؟ کجا قرار داریم؟ چه نقاط قوت و ضعفی در راه رسیدن به آرمانهایمان داریم؟ در چه محیطی فعالیت میکنیم؟ در راه رسیدن به آرمانهایمان چه فرصتها و تهدیدهایی وجود دارند؟ راه رسیدن به اهداف کدام است؟ از چه راههایی به اهداف میرسیم؟ میدان و زمین بازی ما کجاست؟ شیوه بازی چگونه است؟ پیشرفت در فعالیتهایمان را اندازه بگیریم؟ راهبردهای ما در مسیر مناسب قرار دارند؟ چگونه از لحظهلحظه زندگی و مواهب طبیعی بهرهمند شویم؟ وظیفه ما در قبال خود، خداوند، دیگران و طبیعت چیست؟ لذت کمک به همنوعان خود را چگونه تجربه کنیم؟
و در پایان بهتر است درباره اینگونه سؤالها و در راستای چگونگی کسب مهارتهای زندگی و آداب اجتماعی با هم بیندیشیم و برای آنها پاسخ داشته باشیم که حتماً وجود و حضور ما را در این جهان معنادارتر و لذتبخشتر میکند.
پینوشت
1. سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزشوپرورش کشور سند تحول بنیادین، آذرماه 139٠
۱۴
کلیدواژه (keyword):
رشد معلم، یادداشت سردبیر،ساحت تربیت اجتماعی و اقتصادی، مهارتهای زندگی و آداب اجتماعی دکتر عباسعلى مظفرى