سامان‌دهی منابع و مواد آموزشی و تربیتی؛ راه طی شده
آییننامه سامان‌دهی منابع و مواد آموزشی و تربیتی، دوم شهریور سال 1389 به تصویب اعضای محترم شورای عالی آموزش و پرورش و امضای رئیس جمهور محترم و رئیس این شورا رسید.
این در حالی بود که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تجربه یک دهه اجرای طرح سامان‌بخشی کتاب‌های آموزشی رشد را با خود داشت. آییننامه جدید، ضمن آنکه همچنان وظیفه سامان‌بخشی به کتاب‌های آموزشی را بر دوش سازمان پژوهش گذاشته، دامنه کار را به تمام منابع و مواد مکتوب و غیرمکتوب آموزشی و تربیتی گسترش داده است.
دهۀ 1370 را می‌توان دهۀ تولید بی‌رویۀ کتاب‌های کمک‌درسی دانست. در سال‌های پایانی جنگ و پس از آن، تب کنکور بالا رفت و در دهۀ 70 به مسئلۀ جدی آموزش و پرورش کشور تبدیل شد.
اسناد موجود گواه آن هستند که دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی، در آبان سال 1369 در نامه‌ای به ادارۀ کل مطبوعات و نشریات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضوابط بررسی کتاب‌های کمک‌درسی را برشمرده است. سه سال بعد، در تیرماه سال 1372، این دفتر، ضوابط مذکور را با تجدید نظر، مجدداً به ادارۀ فوق ابلاغ کرده است؛ اما این اقدامات، وقفه‌ای در انتشار کتاب‌های کمک‌درسی نامناسب ایجاد نکرد.
در سال 1373 سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، با هدف استانداردسازی کتاب‌های کمک‌درسی، «شورای کتاب‌های کمک‌درسی» را در دفتر انتشارات کمک‌آموزشی تشکیل داد که نخستین کار آن تصویب ضوابط بررسی کتاب‌های کمک‌درسی بود. در تابستان سال 1378، این دفتر با بهره‌گیری از تجربیات گذشته، طرح تازه‌ای را با نام "سامان‌بخشی کتاب‌های آموزشی" ارائه داد که همان سال در جلسات شورای هماهنگی علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به تصویب رسید و در پایان سال، از طرف رئیس سازمان به دفتر مذکور ابلاغ شد.
نخستین پیامد ابلاغ این طرح، برگزاری اولین جشنوارۀ کتاب‌های آموزشی رشد، در آبان سال 1379 بود که به بررسی کتاب‌های آموزشی دورۀ ابتدایی اختصاص داشت و طی آن ده‌ها کتاب آموزشی در رشته‌های گوناگون برگزیده شدند. اجرای موفقیت‌آمیز این جشنواره، موجب تشکیل شورای سامان‌بخشی کتاب‌های آموزشی شد که به معنی برداشتن گام‌های بعدی بود. همچنین پیش از آن، بیش از 500 کتاب آموزشی مناسب نیز شناسایی شده بودند، که طی یک فهرست تفصیلی، با نام کتاب‌نامۀ رشد منتشر و معرفی شدند.
پس از برگزاری جشنوارۀ اول، دبیرخانه طرح به این نتیجه رسید که برای تأثیرگذاری بیشتر، لازم است ویژگی کتاب‌های آموزشی حوزه‌های گوناگون درسی را، بر اساس نیاز‌ها و استانداردهای هر حوزۀ درسی و بر مبنای راهنمای برنامۀ درسی، به‌طور جداگانه، اعلام کند. این سندها که "راهنمای تولید کتاب‌های آموزشی" نام گرفت، به‌تدریج افزایش یافت و مجموعاً به 31 عنوان رسید. در سال‌های گذشته در پی تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی تدوین شده بر اساس آن، این اسناد مورد بازنگری قرار گرفته و به‌تدریج بعد از اعتباربخشی از سوی شورای هماهنگی سازمان پژوهش منتشر خواهند شد.
راه‌اندازی وبگاه سامان‌کتاب (همین وبگاه) برای سهولت دسترسی به اطلاعات و رویدادهای طرح، آخرین اقدام دبیرخانۀ طرح سامان‌بخشی کتاب‌های آموزشی به شمار می‌رود.
اگر بخواهیم به اجمال، به برخی از مهمترین فعالیتهای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برای بهبود بخشیدن به کیفیت کتاب‌های آموزشی طی این سالها بپردازیم، میتوانیم بگوییم دبیرخانه سامان‌دهی منابع و مواد آموزشی و تربیتی، برای دست‌یابی به مقصود، در حوزه کتاب‌های آموزشی به‌طور خلاصه، اقدامات زیر را به عمل آورده است:
1. بررسی ده‌ها هزار عنوان کتاب آموزشی و تربیتی از سال 1379 تا کنون و انتخاب بیش از 25000 هزار عنوان کتاب و 1500 منبع غیرمکتوب مناسب از میان آن‌ها برای دانش‌آموزان و معلمان دوره‌های پیشدبستان، ابتدایی، راهنمایی (و متوسطه دورۀ اول)، متوسطه دوره دوم (در دو شاخه نظری و مهارتی) از طریق انتشار ده‌ها عنوان کتاب‌نامه رشد و فهرستگان برای معرفی کتاب‌های آموزشی مناسب؛
2. برگزاری جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد، به منظور انتخاب و معرفی کتاب‌های ممتاز و برگزیده و تشویق نویسندگان، مترجمان و ناشران برتر در این حوزه؛
3. معرفی کتاب‌های مناسب و برگزیده به همکاران دفتر تألیف کتاب‌های درسی به منظور درج مشخصات آن‌ها در انتهای کتاب‌های درسی مربوط و به منظور حمایت و پشتیبانی مؤثرتر از کتاب‌های مناسب و با کیفیت؛
4. تدوین و انتشار مجموعه راهنماهای تولید منابع آموزشی و تربیتی خصوصاً کتاب‌های آموزشی در ده‌ها عنوان برای نویسندگان و ناشران؛
5. تدوین و انتشار فصل‌نامه «جوانه» که به‌طور تخصصی به بحث منابع آموزشی و تربیتی و طرح سامان‌دهی می‌پردازد؛
6. طراحی و راه‌اندازی سامانه کنترل کیفیت منابع غیرمکتوب و مکتوب، به ترتیب از سال‌های 92 و 94 برای سهولت در ثبت و ارزیابی منابع آموزشی و تربیتی ؛
7. بهروز رسانی وبگاه سامان‌کتاب به نشانی: http://samanketab.roshdmag.ir با هدف حضور مؤثر در دنیای مجازی و ارائه تازه‌ترین اطلاعات در حوزۀ سامان‌دهی، خصوصاً فراهم آوردن امکان جست‌وجو، برای یافتن مشخصات کتاب‌های مناسب از سوی کاربران مختلف از جمله خانواده‌ها، دانش‌آموزان، مدیران و معلمان علاقه‌مند.
8. برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی به منظور تبیین اصول و رویکردهای برنامه‌های درسی با حضور ناشران و مؤلفان کتاب‌های آموزشی؛
9. دیدار چهره به چهره با مدیران آموزش و پرورش در استان‌ها و مناطق مختلف آموزش و پرورش، مدیران و معلمان مدارس و نیز اعضای گروه‌های آموزشی با هدف گفت‌وگو دربارۀ آسیب‌های استفاده از منابع غیراستاندارد و نامناسب آموزشی و تربیتی.
10. برگزاری نشست‌های مستمر شورای سیاست‌گذاری سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی با حضور معاونان وزارت آموزش و پرورش و نمایندگان ناشران و دیگر نهادهای فرهنگی مرتبط؛
11. تصویب نشانۀ منابع آموزشی و تربیتی استاندارد، به منظور به‌کارگیری آن در منابع مکتوب و غیرمکتوب تأیید شده از سوی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.